×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Trypanosomoza amerykańska (zarażenie Trypanosoma cruzi, choroba Chagasa): przyczyny, objawy i leczenie

lek. Magdalena Wiercińska

Choroba Chagasa (trypanosomoza) jest spowodowana zarażeniem pierwotniakiem Trypanosoma cruzi, który występuje głównie na terenach rolniczych w Ameryce Środkowej i Południowej oraz w południowych stanach USA. Trypanosomoza jest przenoszona na człowieka przez pluskwiaki, poprzez wtarcie ich odchodów w uszkodzoną skórę, błony śluzowe lub spojówkę oka. W większości przypadków zarażenie jest bezobjawowe i ma dobre rokowanie

Co to jest trypanosomoza amerykańska (choroba Chagasa)?

Trypanosomoza amerykańska, inaczej choroba Chagasa, powodowana jest inwazją pierwotniaka Trypanosoma cruzi, który dostaje się do organizmu człowieka i zwierząt za pośrednictwem owadów. Choroba Chagasa należy do grupy tak zwanych chorób pasożytniczych lekceważonych/zaniedbanych (neglected parasitic infections – NPI), nad którymi nie prowadzi się badań dotyczących nowych, bezpiecznych sposobów leczenia ze względu na brak opłacalności inwestycji.

Ostra postać choroby przebiega zwykle jako łagodna choroba gorączkowa i jest konsekwencją świeżego zarażenia. Po samoistnym ustąpieniu tych objawów większość zarażonych osób pozostaje w fazie przewlekłej choroby charakteryzującej się małą liczbą pasożytów we krwi i nieobecnością objawów klinicznych. Niekiedy, po latach, choroba może doprowadzić do uszkodzenia mięśnia sercowego i przewodu pokarmowego, co może nawet prowadzić do śmierci.

Żywicielem Trypanosoma cruzi są liczne ssaki, na które chorobę przenoszą pluskwiaki, z kolei one zarażają się, żywiąc się krwią zwierzęcą lub ludzką z trypanosomami. Połknięte pasożyty namnażają się w przewodzie pokarmowym pluskwiaka, skąd formy inwazyjne wydalane są wraz z jego kałem w trakcie kolejnego spożywania krwi. Do zarażenia kolejnego żywiciela dochodzi po przerwaniu ciągłości skóry, przez błony śluzowe oraz spojówki zabrudzone kałem pluskwiaka zawierającym inwazyjne postacie Trypanosoma cruzi. W Brazylii i Kolumbii opisywane są epidemie choroby Chagasa spowodowane piciem komercyjnie dostępnego soku owocowego lub z trzciny cukrowej, zanieczyszczonego kałem pluskwiaków. Rzadziej do transmisji pierwotniaka dochodzi poprzez przetoczenia krwi i preparatów krwiopochodnych, zanieczyszczone igły i strzykawki, przez zarażone przeszczepione serce oraz drogą przezłożyskową.

Czynniki ryzyka zarażenia to: zamieszkiwanie na terenach wiejskich w strefie endemicznej w złych warunkach sanitarno-higienicznych, spanie lub przygotowywanie posiłków bezpośrednio na ziemi, zanieczyszczonej odchodami pluskwiaków. Pluskwiaki bytują w pobliżu siedlisk ludzkich, chowając się w ciągu dnia w zagłębieniach ścian i podłóg, dachach pokrytych strzechą, a także w opuszczonych norach, dziuplach drzew, szczelinach cegieł oraz pniu i liściach palm. U misjonarzy i pracowników akcji humanitarnych w Ameryce Łacińskiej jest to choroba zawodowa. Zarażenie T. cruzi stanowi poważny problem epidemiologiczny w zakładach karnych.

Jak często występuje trypanosomoza amerykańska?

Choroba występuje endemicznie na terenach rolniczych w Ameryce Środkowej i Południowej oraz w południowych stanach USA. Obszarem szczególnego ryzyka dla osób podróżujących są doliny górskie w Andach. Zachorowania coraz częściej występują w Ameryce Północnej, Australii, Japonii i Europie wśród emigrantów z krajów endemicznych oraz w wyniku transmisji przezłożyskowej i inwazji związanych z przetoczeniem krwi, dużo rzadziej wśród podróżnych. W Europie liczbę zarażonych szacuje się na około 80 000, z czego ponad 90% przypadków pozostaje nierozpoznane. Ze względu na ruchy migracyjne z Ameryki Łacińskiej najbardziej zagrożone państwa europejskie to Hiszpania i Włochy. Istotnym problemem epidemiologicznym jest utrzymywanie się zarażenia wśród potomków dawnych imigrantów z Ameryki Południowej zamieszkujących obszary Hiszpanii i Portugalii bez obecności wektora w środowisku, na skutek transmisji pierwotniaka z pokolenie na pokolenie drogą przezłożyskową.

Zarażenie Trypanosoma cruzi — objawy

W miejscu wniknięcia pasożyta powstaje (w ciągu tygodnia) twardy naciek nazywany chagoma, który zawiera liczne pasożyty zlokalizowane wewnątrz leukocytów i komórek tkanki podskórnej. Skóra jest obrzęknięta, powiększeniu ulegają okoliczne węzły chłonne . Po dostaniu się pasożyta do organizmu przez spojówki powstaje charakterystyczny dla ostrej postaci choroby Chagasa jednostronny, bezbolesny obrzęk powieki i tkanek oczodołu (objaw Romañy).

Początkowej infekcji towarzyszy

  • złe samopoczucie,
  • gorączka,
  • brak apetytu,
  • obrzęk twarzy i kończyn dolnych,
  • czasem wysypka.

Obserwuje się również uogólnione powiększenie węzłów chłonnych, niewielkie powiększenie wątroby i śledziony. Pasożyt przedostaje się następnie przez naczynia chłonne i krwionośne do mięśni, w tym do mięśnia sercowego. W zajętych przez pasożyty tkankach stwierdza się charakterystyczne pseudocysty wypełnione mnożącymi się trypanosomami.

Objawy kliniczne u pacjentów z przewlekłą inwazją pojawiają się niezwykle rzadko i zwykle dotyczą mięśnia sercowego. Dochodzi między innymi do ścieńczenia ścian mięśnia sercowego, powiększenia komór serca oraz powstawania tętniaków. Mogą się pojawić zaburzenia rytmu serca. W przewlekłej postaci choroby Chagasa typowo zajęty jest też przewód pokarmowy, co prowadzi do zmian w jego budowie: różnego stopnia poszerzeń przełyku (przełyk olbrzymi) i okrężnicy (okrężnica olbrzymia) wskutek zajęcia ścian tych narządów przez pasożyty. Pacjenci z przełykiem olbrzymim cierpią z powodu zaburzeń połykania, bólu przy przełykaniu, bólu w klatce piersiowej, zwracania pokarmu. Zagrożeniem są zdarzające się zachłyśnięcia treścią pokarmową, zwłaszcza w czasie snu, co może prowadzić do zachłystowego zapalenia płuc. Chorzy z okrężnicą olbrzymią skarżą się na bóle brzucha oraz przewlekłe zaparcia.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów trypanosomozy amerykańskiej?

W przypadku wystąpienia opisanych objawów u osoby przebywającej stale lub okresowo na obszarach endemicznego występowania choroby, należy się zgłosić do lekarza.

Trypanosomoza amerykańska — rozpoznanie

Rozpoznanie ostrej fazy choroby Chagasa wymaga wykazania obecności pasożytów. Najprostszą metodą wykrycia ruchomych postaci Trypanosoma cruzi jest ocena mikroskopowa rozmazu świeżej krwi. W wątpliwych przypadkach wykonuje się badania molekularne krwi lub zakłada hodowlę mikrobiologiczną na specjalnych podłożach. Badania serologiczne, czyli służące wykryciu przeciwciał w tej fazie choroby mają ograniczoną przydatność, natomiast są pomocne w diagnostyce choroby Chagasa w jej fazie przewlekłej.

Lekarz może także skierować pacjenta na badania dodatkowe, takie jak echo serca, RTG płuc, EKG i badania obrazowe przewodu pokarmowego.

Zarażenie trypanosoma cruzi — leczenie

W leczeniu trypanosomozy amerykańskiej stosuje się leki przeciwpasożytnicze (nifurtimoks, benznidazol).

Nie ma w pełni skutecznej metody leczenia zarażenia Trypanosoma cruzi. Od lat stosuje się leki, których skuteczność jest niewystarczająca, a leczenie jest obciążone licznymi działaniami niepożądanymi. W ostrej fazie choroby Chagasa stosowane leki skracają czas trwania objawów. U 70–90% chorych w ostrej fazie choroby, leczonych pełną dawką leków, dochodzi do całkowitej eliminacji pasożyta, dlatego leki należy podać jak najszybciej każdemu pacjentowi z chorobą Chagasa w ostrej fazie. Nie ustalono natomiast jednoznacznie przydatności leków w leczeniu osób w przewlekłej fazie infekcji. Prawdopodobnie w takim przypadku leki eliminują pasożyta u <10% leczonych. Nie wykazano też jednoznacznie, aby leczenie zmniejszało prawdopodobieństwo rozwoju objawowej przewlekłej fazy choroby Chagasa. Pacjenci w fazie terminalnej choroby serca spowodowanej Trypanosoma cruzi, powinni być poddani przeszczepieniu serca, ponieważ transplantacja w tych przypadkach rokuje lepiej niż przeszczepienie tego organu z innego powodu.

Pacjenci z rozpoznaną chorobą Chagasa powinni pozostawać pod ścisłą kontrolą specjalistyczną, ze szczególnym uwzględnieniem opieki kardiologicznej i gastroenterologicznej.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na trypanosomozę amerykańską?

Ze względu na brak efektywnego leczenia i szczepionki, najskuteczniejszym sposobem postępowania w rejonach endemicznych jest zapobieganie przenoszeniu inwazji Trypanosoma cruzi przez eliminację przenosicieli domowych poprzez: rozpylanie w pobliżu zabudowań mieszkalnych insektycydów (najskuteczniejsza metoda), instalowanie pułapek adhezyjnych na drzewach palmowych, nieużywanie do budowy domów materiałów sprzyjających zagnieżdżaniu się w nich pluskwiaków (np. unikanie pokrywania dachu liśćmi palmowymi), sztuczne oświetlenie urządzeń do produkcji miodu palmowego i soku z trzciny cukrowej (pluskwiaki żerują w ciemności). Osoby podróżujące do regionów endemicznego występowania choroby powinny unikać noclegu w budynkach, w których mogą występować pluskwiaki. Istotne jest także badanie dawców tkanek do przeszczepienia oraz dawców krwi – emigrantów z Ameryki Łacińskiej i ich potomków.

15.02.2022
Zobacz także
  • Zespół larwy wędrującej skórnej
  • Gorączka plamista śródziemnomorska (guzkowa, marsylska)
  • Gorączka krwotoczna z zespołem nerkowym
Wybrane treści dla Ciebie
  • Włośnica
  • Schistosomoza
  • Diagnostyka zarażeń pasożytniczych
  • Anizakioza
  • Przywrzyce jelitowe
  • Zarażenie tasiemcem szczurzym
  • Leiszmanioza
  • Dirofilarioza
  • Toksokaroza
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta