Zabezpieczeni przed trzecią falą?

Z powodu szybującej ku górze krzywej zachorowań na COVID-19 postanowiliśmy zapytać resort zdrowia, czy zapewniona jest odpowiednia liczba respiratorów i łóżek intensywnej terapii, czy dysponujemy wystarczającą liczbą personelu, a także o to, czy MZ nie obawia się pogorszenia jakości świadczeń anestezjologicznych.

Odpowiedzi na nasze pytania udzielił Jarosław Rybarczyk, główny specjalista biura komunikacji Ministerstwa Zdrowia.

Fot. Paweł Małecki / Agencja Gazeta

Czy w Polsce zapewniona jest odpowiednia liczba respiratorów i łóżek intensywnej terapii?

W zależności od rozwoju sytuacji epidemiologicznej, zabezpieczenie odpowiedniej liczby łóżek, w tym respiratorowych, dla pacjentów z COVID-19 jest na bieżąco poddawane aktualizacjom. Od listopada ubiegłego roku ich stan nie spadł poniżej 1,9 tys. Natomiast w okresie od grudnia ub.r. utrzymuje się na poziomie 2,5-3 tys. łóżek.

Dodatkowo na terenie kraju zorganizowano szpitale tymczasowe, gdzie ulokowano 229 łóżek respiratorowych (na 1523 łóżka ogółem). Według stanu na dzień 24 lutego br. uruchomiono 18 tzw. szpitali aktywnych (udzielających świadczeń zdrowotnych) oraz 16 szpitali rezerwowych (pasywnych). Realizacja utworzenia 5 szpitali tymczasowych została wstrzymana. Poniżej zamieszczam tabelę wszystkich szpitali tymczasowych:

W związku z pandemią COVID-19 wywołaną wirusem SARS-CoV-2, minister zdrowia wprowadził i prowadzi szereg działań mających na celu skuteczną walkę z chorobą COVID-19, zaś poniższe rozwiązania stanowią tylko nieliczne przykłady tych działań:

– dopuszczenie do Lekarskiego Egzaminu Końcowego (LEK) i Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu Końcowego (LDEK) studentów ostatniego roku studiów (a nie jak dotychczas po ukończeniu studiów);
– wprowadzenie ułatwień dla studentów i doktorantów poprzez zaliczenie na poczet odbycia odpowiedniej części zajęć lub grup zajęć kształtujących umiejętności praktyczne, w tym zajęć praktycznych i praktyk zawodowych okresu pracy przy zwalczaniu epidemii;
– umożliwienie w trakcie stanu epidemii bez zdanego LEK udzielania świadczeń zdrowotnych według utrzymanego statusu lekarza stażysty i przyznanie im wynagrodzenia za pracę przy zwalczaniu epidemii;
– wprowadzenie ułatwień dla lekarzy w trakcie specjalizacji: okres pracy przy zwalczaniu epidemii może zostać zaliczony na poczet odbycia odpowiedniej części zajęć lub grup zajęć kształtujących umiejętności praktyczne, w tym zajęć praktycznych;
– wprowadzenie przepisów regulujących, iż wszyscy lekarze niebędący obywatelami polskimi, odbywają lekarski albo lekarsko-dentystyczny staż podyplomowy na zasadach obowiązujących obywateli polskich;
– wprowadzenie przepisów regulujących, iż wszyscy lekarze cudzoziemcy odbywają szkolenie specjalizacyjne na zasadach obowiązujących obywateli polskich;
– wprowadzenie przepisów (dla obywateli polskich oraz cudzoziemców) umożliwiających uzyskanie przez lekarzy i lekarzy dentystów specjalistów różnych dziedzin medycyny, którzy uzyskali kwalifikacje w kraju poza UE, prawa wykonywania zawodu lekarza lub lekarza dentysty na określony zakres czynności zawodowych, czas i miejsce zatrudnienia w podmiocie wykonującym działalność leczniczą na okres do 5 lat, pod warunkiem spełnienia określonych wymagań określonych ustawowych;
– możliwość ubiegania się w czasie stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, przez lekarzy i lekarzy dentystów (będących obywatelami polskimi albo cudzoziemcami), którzy uzyskali kwalifikacje lekarza lub lekarza dentysty poza terytorium państw członkowskich UE oraz spełnili warunki wynikające z przepisów prawa (m.in. uzyskali zgodę Ministra Zdrowia), o warunkowe prawo wykonywania zawodu lekarza lub warunkowe prawo wykonywania zawodu lekarza dentysty (dotyczy lekarzy posiadających specjalizację uzyskaną poza UE albo lekarzy spoza UE bez specjalizacji);
– możliwość przystąpienia do Państwowego Egzaminu Specjalizacyjnego lekarzy i lekarzy dentystów, którzy ukończyli przedostatni rok szkolenia specjalizacyjnego.

Czy oprócz potrzebnego sprzętu dysponujemy też wystarczającą liczbą personelu, lekarzy specjalistów oraz pielęgniarek?

W Polsce obecnie zawód wykonuje ponad 127 tys. lekarzy specjalistów różnych dziedzin (w tym nieco ponad 120 tys. lekarzy i prawie 7 tys. lekarzy dentystów).

Jednocześnie, po ostatnim postępowaniu kwalifikacyjnym na specjalizacje lekarskie jesień 2020 r., aż 214 lekarzy zostało zakwalifikowanych na szkolenie specjalizacyjne w trybie rezydentury w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii. Na najbliższe postępowanie kwalifikacyjne na specjalizacje lekarskie, które odbędzie się 1-31 marca 2021 r. minister zdrowia przyznał szczególnie dużo miejsc rezydenckich w dziedzinach mających zastosowanie w zapobieganiu i leczeniu COVID-19 – w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii 213 miejsc oraz w dziedzinie chorób zakaźnych 115 miejsc.

W znaczący sposób w ciągu ostatnich lat wzrosła w Polsce liczba pielęgniarek i położnych. Według stanu na koniec 2020 roku, wynika, że liczba aktywnych zawodowo pielęgniarek w okresie od 31 grudnia 2014 r. do 31 grudnia 2020 r., wzrosła o 11 650 osób, tj. o około 5,32%. Również liczba aktywnych zawodowo położnych w okresie od 31 grudnia 2014 r. do 31 grudnia 2020 r., wzrosła o 2 595 osób, tj. o około 10,14%.

Zgodnie z informacją z Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych, liczba pielęgniarek i położnych, które uzyskały tytułu specjalisty w poszczególnych dziedzinach kształcenia w latach 2002-2020 wynosi 82 451, w tym 12 045 pielęgniarek, które uzyskały tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki. Liczba pielęgniarek, które ukończyły kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki (w latach 2000-2019) wynosi 23 239, a liczba położnych, które ukończyły kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki w położnictwie i ginekologii (w latach 2015-2019) wynosi 1124.

Z uwagi na sytuację epidemiczną kraju oraz zwiększoną w związku z tym potrzebą zabezpieczenia kadry pielęgniarek w szkolenie specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki, w 2020 r. zmieniony został Wykaz priorytetowych dziedzin specjalizacji dla pielęgniarek i położnych, które mogły uzyskać dofinansowanie w 2020 r. z podziałem na województwa oraz z uwzględnieniem liczby miejsc szkoleniowych i edycji w województwie. Przedmiotowa zmiana polegała na dodaniu szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki do każdego z województw, w którym pierwotnie dziedzina ta nie została ujęta. Wprowadzone zmiany pozwoliły na objęcie dofinansowaniem ponad 500 miejsc szkoleniowych w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki.

Obecnie trwają prace związane z przygotowaniem priorytetowych dziedzin szkoleń specjalizacyjnych, które będą mogły uzyskać dofinansowanie w roku bieżącym. Z uwagi na sytuację epidemiczną kraju rozważa się uwzględnienie szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki w każdym województwie, co zapewni wysoką jakość udzielanych świadczeń pacjentom objętym intensywną opieką.

22 lutego 2021 r. wprowadzono prawo, które zezwala na pracę anestezjologom spoza UE. Czy zasilą oni szeregi lekarzy w Polskich szpitalach już w czasie III fali pandemii?

W dniu 22 lutego 2021 r. zostało ogłoszone rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 lutego 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie standardu organizacyjnego opieki zdrowotnej w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii (Dz. U. poz. 333). Zgodnie z zapisami przedmiotowego rozporządzenia lekarze, o których mowa w art. 7 ust. 2a i 9 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2020 r. poz. 514, z późn. zm.), którzy posiadają dyplom potwierdzający uzyskanie tytułu specjalisty, o którym mowa w art. 7 ust. 2a pkt 8 tej ustawy, w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii, mogą wykonywać czynności, o których mowa w § 9 pkt 5 i 15 oraz § 11 pkt 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki zdrowotnej w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii (Dz. U. z 2020 r. poz. 940 i 1751). Ponadto lekarze Ci po przepracowaniu w zawodzie co najmniej 2 lat w oddziale anestezjologii i intensywnej terapii na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej będą mogli:

– przejmować na wezwanie prowadzenie resuscytacji oraz po konsultacji z lekarzem specjalistą anestezjologii i intensywnej terapii podejmować decyzję o jej zakończeniu,
– wykonywać znieczulenie pacjentów, o których mowa w § 8 ust. 3 rozporządzenia (za zgodą lekarza kierującego oddziałem anestezjologii i intensywnej terapii lub oddziałem anestezjologii i intensywnej terapii dla dzieci i po uzyskaniu pisemnego potwierdzenia, że dysponują wiedzą i umiejętnościami odpowiednimi do wykonywania znieczulenia, wydanego przez lekarza kierującego oddziałem).

Ponadto informuję, że do dnia dzisiejszego wpłynęło 16 wniosków od lekarzy specjalistów w tej dziedzinie medycyny, którzy ubiegają cię o pracę w konkretnych podmiotach leczniczych.

Liczba lekarzy, którzy uzyskali kwalifikacje poza UE (dotyczy obywateli polskich oraz cudzoziemców) i ubiegają się o wyrażenie zgody na wykonywanie zawodu lekarza w tzw. „systemie uroszczonym”, w tym m.in. o warunkowe prawo wykonywania zawodu lekarza w podmiotach leczniczych przeznaczonych do udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentom chorym na COVID-19, uzależniona jest od spełnienia przesłanek ustawowych. Przewiduje się, że wprowadzone w ostatnim czasie zmiany przepisów w tym zakresie spowodują wzrost liczby lekarzy zainteresowanych podjęciem zatrudnienia w ww. podmiotach, jednakże skala ewentualnego wzrostu na chwilę obecną jest trudna do oszacowania.

Czy MZ nie obawia się gwałtownego pogorszenia jakości świadczeń anestezjologicznych?

W celu zapewnienia jakości w realizacji świadczeń w zakresie anestezjologii i intensywnej terapii Minister Zdrowia rozporządzeniem z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki zdrowotnej w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii (Dz. u. z 2020 r. poz. 940 z późn. zm.) określił standard organizacyjny opieki zdrowotnej w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii dla podmiotów wykonujących działalność leczniczą udzielających świadczeń zdrowotnych z zakresu anestezji, intensywnej terapii, resuscytacji, leczenia bólu niezależnie od jego przyczyny, a także sedacji.