Gospodarczy long COVID
Opisywane są już długotrwałe skutki zdrowotne, jakie może spowodować przechorowanie COVID-19. Podobnie epidemia COVID-19, nawet gdy ustąpi, może pozostawić długotrwałe negatywne skutki w gospodarce. Może się to wydarzyć na skutek działania trzech mechanizmów. Pierwszym jest długotrwałe pogorszenie stanu zdrowia społeczeństwa przez opóźnioną diagnostykę i ograniczone leczenie chorób innych niż COVID-19 z powodu obciążenia systemu ochrony zdrowia w czasie pandemii oraz na skutek szkód w zdrowiu psychicznym. Drugim jest obniżony poziom inwestycji w pracowników, kapitał fizyczny i nowe technologie firm, które w ostatnich dwóch latach były zmuszone całkowicie skupić się na przetrwaniu w czasie pandemii. Trzecim może być obniżony kapitał ludzki uczniów dotkniętych zamykaniem szkół w czasie pandemii. Straty edukacyjne mogą doprowadzić do niższych umiejętności, a te w przyszłości do niższych płac, a więc słabszej dynamiki całej gospodarki w bardzo długim horyzoncie czasowym12.
Europejski program odbudowy
Bardzo cenną inicjatywą w tej sytuacji jest wspólny program odbudowy gospodarczej w Unii Europejskiej: NextGenerationEU13. Ma on polegać na zapewnieniu środków na odbudowę gospodarek europejskich po pandemii COVID-19. Środki na program będą pozyskane na poziomie wspólnotowym poprzez emisję wspólnego długu i nowe podatki na poziomie UE (w tym na przykład podatek cyfrowy i graniczny podatek węglowy). Polska może otrzymać z tego programu prawie 60 mld euro, w tym ok. 24 mld euro w formie bezzwrotnych grantów, a resztę w formie niskooprocentowanych pożyczek14.
Korzyści z europejskiego programu odbudowy są dwojakie. Po pierwsze, jest to transfer do polskiej gospodarki środków, których nie udałoby się pozyskać tak niskim kosztem. Po drugie, są to środki celowe, które zgodnie z wytycznymi UE – i wytycznymi zapisanymi również w polskim Krajowym Programie Odbudowy – mają być inwestowane w transformację cyfrową i w kierunku zielonej energetyki. Największym plusem tego programu jest to, że nadaje on inwestycjom kierunek i długoterminową perspektywę, o którą zazwyczaj trudno jest zadbać politykom krajowym. Obecny konflikt polityczny polskiego rządu z Unią Europejską już doprowadził do opóźnienia przyznania środków z KPO. Jego odrzucenie byłoby niewybaczalnym błędem. Nie tylko pogorszyłoby obecny bilans ryzyk w polskiej gospodarce, ale również obniżyłoby perspektywy rozwoju Polski w dłuższej perspektywie czasowej.
Dlatego apelujemy o wprowadzenie realnych zachęt i przedstawienie wiarygodnego programu zwiększenia powszechności szczepień na COVID-19, wygaszenie konfliktu politycznego z Unią Europejską oraz współpracę ze związkami zawodowymi i związkami pracodawców, w celu wprowadzenia skutecznej ochrony pracowników i interesantów przed zakażeniem COVID-19. Apelujemy o przedstawienie wiarygodnego programu powrotu inflacji do celu NBP w przewidywalnym horyzoncie czasowym. A nade wszystko apelujemy do wszystkich sił politycznych w Polsce o przedstawienie programów wzmocnienia systemu ochrony zdrowia, inwestycji w edukację i naukę oraz przygotowanie Polski do skutecznej walki z kolejnymi falami COVID-19 oraz epidemiami, z którymi nieuchronnie przyjdzie nam walczyć w przyszłości.
O zespole
Interdyscyplinarny zespół doradczy ds. COVID-19 powołano w PAN 30 czerwca 2020 r. Przewodniczącym grupy jest prezes PAN prof. Jerzy Duszyński, a jego zastępcą – prof. Krzysztof Pyrć (Uniwersytet Jagielloński). Funkcję sekretarza pełni dr Anna Plater-Zyberk (Polska Akademia Nauk). Członkami zespołu są ponadto: dr Aneta Afelt (Uniwersytet Warszawski), prof. Małgorzata Kossowska (Uniwersytet Jagielloński), prof. Radosław Owczuk (Gdański Uniwersytet Medyczny), dr hab. Anna Ochab-Marcinek (Instytut Chemii Fizycznej PAN), dr Wojciech Paczos (Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, Cardiff University), dr hab. Magdalena Rosińska (Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy), prof. Andrzej Rychard (Instytut Filozofii i Socjologii PAN), dr hab. Tomasz Smiatacz (Gdański Uniwersytet Medyczny).
Literatura:
[1] Bukowski P. i Paczos W., Why is Poland’s economy emerging so strongly from the pandemic? A comparison with the UK, LSE European Politics and Policy blog, 2021, https://blogs.lse.ac.uk/europpblog/2021/05/19/why-is-polands-economy-emerging-so-strongly-from-the-pandemic-a-comparison-with-the-uk/.
[2] Baldwin R. i Weder di Mauro B., Mitigating the Covid-19 Crisis: Act Fast and Do Whatever it Takes, Centre for European Policy Research, 2020, https://voxeu.org/content/mitigating-covid-economic-crisis-act-fast-and-do-whatever-it-takes.
[3] International Monetary Fund, World Economic Outlook, 2020, https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2020/04/14/weo-april-2020.
[4] Obliczenia własne na podstawie danych w: Karlinsky A. i Kobak D., Tracking excess mortality across countries during the COVID-19 pandemic with the World Mortality Dataset, eLife, 2021, https://doi.org/10.7554/eLife.69336, https://github.com/akarlinsky/world_mortality/.
[5] Dane dotyczą skonsolidowanego długu instytucji rządowych i samorządowych (tzw. „dług EDP”), na podstawie https://www.gov.pl/web/finanse/zadluzenie-sektora-finansow-publicznych.
[6] https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ceny-handel/wskazniki-cen/szybki-szacunek-wskaznika-cen-towarow-i-uslug-konsumpcyjnych-w-grudniu-2021-roku,8,68.html.
[7] International Monetary Fund, World Economic Outlook, 2019, https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2019/10/01/world-economic-outlook-october-2019.
[8] https://www.tokfm.pl/Tokfm/7,103090,27981737,ekspert-ostrzega-ze-czas-szykowac-sie-na-10-proc-inflacji.html.
[9] Bukowski P. i Paczos W., We need more progressive taxation, and a wealth tax, to pay for the Covid-19 rescue packages, LSE European Politics and Policy blog, 2020, https://blogs.lse.ac.uk/covid19/2020/07/07/we-need-progressive-taxation-and-a-wealth-tax-to-pay-for-the-covid-19-rescue-packages/.
[10] International Monetary Fund, World Economic Outlook, 2021, https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2021/10/12/world-economic-outlook-october-2021.
[11] European Bank for Reconstruction and Development, Regional Economic Prospects: Bittersweet Recovery, 2021, https://www.ebrd.com/what-we-do/economic-research-and-data/rep.html.
[12] Zespół ds. Covid-19 przy Prezesie Polskiej Akademii Nauk, Stanowisko 10. zespołu ds. COVID-19 przy Prezesie PAN: Konsekwencje pandemii COVID-19 dla zdrowia psychicznego i edukacji dzieci i młodzieży, 2021, https://informacje.pan.pl/informacje/materialy-dla-prasy/3233-stanowisko-10-zespolu-ds-covid-19-przy-prezesie-pan-konsekwencje-pandemii-covid-19-dla-zdrowia-psychicznego-i-edukacji-dzieci-i-mlodziezy.
[13] https://www.gov.pl/web/planodbudowy/czym-jest-kpo2.
[14] Paczos W. i Rachel Ł., Stanowisko 1/2022: Jak obniżyć inflację w Polsce: czy miękkie lądowanie jest jeszcze możliwe?, 17.01.2022, https://napokolenia.pl/stanowisko-1-2022-jak-obnizyc-inflacje-w-polsce-czy-miekkie-ladowanie-jest-jeszcze-mozliwe/.
