Działania niepożądane szczepionek przeciwko COVID-19

lek. Marzena Kościelna, lek. Piotr Kudłacz, lek. Magdalena Wiercińska

Jakie mogą być działania niepożądane szczepionek przeciwko COVID-19?

Szczepionki, tak jak leki, mogą powodować działania niepożądane. Działania takie nazywamy niepożądanymi odczynami poszczepiennymi (NOP). Szczepienie przeciwko COVID-19 chroni przed zachorowaniem na COVID-19 oraz zgonem z powodu COVID-19, a także najprawdopodobniej zmniejsza ryzyko bezobjawowego zakażenia SARS-CoV-2. Może się to przełożyć na ochronę osób w Twoim otoczeniu – jeśli sam nie będziesz zakażony SARS-CoV-2, nie przekażesz go dalej. Każda osoba, która jest zaszczepiona i zetknie się z osobą zakażoną, może potencjalnie przerwać łańcuch zakażeń.

Zadaniem szczepionki jest ochrona osoby zaszczepionej przed zachorowaniem na COVID-19, a przede wszystkim przed ciężką postacią tej choroby i zgonem z jej powodu . Po szczepieniu mogą wystąpić objawy, które pośrednio świadczą o tym, że Twój organizm zareagował na szczepienie i wytwarza odporność przeciwko wirusowi SARS-CoV-2. Niepożądane odczyny poszczepienne mogą ograniczyć Twoją codzienną aktywność, ale zazwyczaj ustępują w ciągu kilku dni. Część zaszczepionych osób nie doświadczy żadnych objawów związanych ze szczepieniem.

Działania niepożądane mogą być miejscowe i obejmować:

  • krótkotrwały ból w miejscu szczepienia,
  • zaczerwienienie lub
  • obrzęk w miejscu wkłucia.

NOP może mieć także charakter ogólny i objawiać się:

  • zmęczeniem,
  • bólem głowy,
  • bólem mięśni,
  • dreszczami,
  • gorączką,
  • nudnościami,
  • przejściowym powiększeniem węzłów chłonnych.

Co zrobić w przypadku wystąpienia NOP?

Jeśli po szczepieniu masz niewielkie objawy, ale nie zakłócają one Twojej codziennej aktywności, nie musisz robić nic szczególnego – objawy ustąpią w ciągu kilku dni. Jeśli jednak źle się czujesz, istnieje kilka prostych metod, które są pomocne.

Jeśli boli Cię ramię, w które zostałeś zaszczepiony, możesz przykładać do niego chłodny, czysty okład. Chociaż możesz odczuwać, że ból nasila się przy określonych ruchach, nie musisz unikać ruszania ręką, w którą otrzymałeś szczepienie.

W przypadku wystąpienia objawów ogólnoustrojowych, tj. bólu głowy, mięśni, gorączki po szczepieniu, zwykle można łagodzić je lekami dostępnymi bez recepty (takimi jak np. ibuprofen, paracetamol) – tymi samymi, które stosuje się w podobnych sytuacjach. Jeśli nie występują u Ciebie przeciwwskazania, możesz przyjąć te leki w celu złagodzenia objawów niepożądanych po szczepieniu. Jeśli jednak chorujesz lub przyjmujesz inne leki, najlepiej porozmawiaj z lekarzem, czy możesz je zastosować. Przykładowo u osób z zaburzeniami krzepnięcia w pierwszej kolejności zaleca się paracetamol.

Pamiętaj!

Nie należy przyjmować tych leków zapobiegawczo przed podaniem szczepionki.

Jeśli jesteś szczepiony szczepionką dwudawkową mRNA (firmy Pfizer lub Moderna), NOP może wystąpić tylko po drugiej dawce lub być bardziej nasilony po drugiej dawce szczepionki. Jeśli przyjąłeś szczepionkę wektorową (firmy AstraZeneca lub Janssen/Johnson&Johnson), NOP może wystąpić tylko po pierwszej dawce lub być bardziej nasilony po pierwszej dawce szczepionki.

Pamiętaj!

Nie u wszystkich osób zaszczepionych wystąpi NOP. Może też nie wystąpić wcale.

Tym także nie należy się martwić – nie oznacza to braku reakcji na szczepionkę.

Kiedy należy skontaktować się z lekarzem?

Jeśli objawy miejscowe narastają po 24 godzinach lub jeśli objawy ogólne nie przechodzą w ciągu kilku dni i są niepokojące, skontaktuj się ze swoim lekarzem. Z lekarzem skontaktuj się także wtedy, gdy objawy, które wystąpiły u Ciebie są nietypowe – np. oprócz gorączki i bólu mięśni wystąpił u Ciebie kaszel, katar, ból gardła (które nie są typowymi objawami NOP) – w takiej sytuacji raczej nie występuje NOP, tylko choroba, która może wymagać badania lekarskiego.

Jeśli zostałeś zaszczepiony szczepionką firmy Pfizer/BioNTech lub Moderna

Zapalenie mięśnia sercowego lub osierdzia

Po rozpoczęciu masowych szczepień przeciwko COVID-19 w populacji osób młodych, organy nadzorujące szczepienia w różnych krajach odnotowały obecność bardzo rzadkich, w stosunku do setek milionów podanych dawek szczepienia, przypadków zapalenia mięśnia sercowego lub osierdzia występujących w krótkim czasie po szczepieniu preparatami firmy Pfizer lub Moderna.

Te rzadkie zdarzenia miały miejsce głównie u nastolatków i młodych dorosłych (<30 lat), częściej u mężczyzn, a pierwsze objawy pojawiały się w okresie pierwszych 14 dni po szczepieniu (najczęściej około 3.–4. dnia), częściej po drugiej dawce. Przebieg choroby był typowy, a rokowanie w zdecydowanej większości pomyślne (pacjenci wymagali konsultacji lekarskich lub zwykle kilkudniowej hospitalizacji, jednak zdecydowana większość do momentu publikacji wyników badania całkowicie wyzdrowiała).

Zapalenie mięśnia sercowego lub osierdzia (błony pokrywającej serce od zewnątrz) to choroba zapalna, zwykle występująca w reakcji za zakażenie (w tym COVID-19) lub inny czynnik wywołujący. Objawia się:

  • ostrym i utrzymującym się bólem w klatce piersiowej
  • dusznością
  • uczuciem szybkiego bicia serca, kołataniem
  • omdleniem

Osoby szczepione szczepionkami firmy Pfizer lub Moderna, które w ciągu 14 dni od przyjęcia szczepionki odczuwają powyższe dolegliwości, powinny niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, który ustali dalsze postępowanie.

Leczenie zapalenia mięśnia sercowego lub osierdzia może wymagać pobytu w szpitalu. Pacjenci po zakończeniu leczenia, gdy ich objawy ustąpią, mogą zwykle wrócić do normalnych aktywności, powinni jednak przedyskutować z lekarzem moment powrotu do uprawiania sportu.

Należy podkreślić, że zapalenia mięśnia sercowego i osierdzia, to powikłanie występujące także w związku z zachorowaniem na COVID-19 (16–18-krotnie częściej niż u osób zdrowych), i ryzyko jego wystąpienia jest 6–34 razy większe w przypadku zachorowania na COVID-19 niż po szczepionce przeciwko COVID-19.

Po szczegółowej analizie danych związanych zarówno z powyższymi informacjami, jak i korzyściami ze szczepienia i ryzykiem związanym z chorobą, według EMA, a także zespołu ekspertów amerykańskich (ACIP) bilans korzyści i ryzyka szczepienia u nastolatków i młodych dorosłych nadal przemawia za szczepieniami w tej grupie.

Jeśli zostałeś zaszczepiony szczepionką firmy AstraZeneca lub Janssen/Johnson&Johnson

Mimo że zdecydowana większość NOP po szczepieniu preparatem firmy AstraZeneca lub Janssen/Johnson&Johnson to łagodne odczyny miejscowe lub ogólne (jak opisano powyżej), po rozpoczęciu masowych szczepień organy nadzorujące bezpieczeństwo leków w różnych krajach zgłosiły występowanie niezmiernie rzadko (ok. 1–10 przypadków na milion podanych dawek) po szczepieniu tzw. zdarzeń zakrzepowych przebiegających z małą liczbą płytek krwi. Większość zgłoszonych przypadków dotyczyła kobiet <60. rż. i wystąpiła w ciągu 2 tygodni od szczepienia. Europejska Agencja Leków (EMA) po przeanalizowaniu zgłoszonych zdarzeń ustaliła, że istnieje potencjalny związek między szczepieniem a ich wystąpieniem. W opinii EMA korzyści ze stosowania szczepionki nadal przeważają nad potencjalnym ryzykiem z nim związanym. Ryzyko wystąpienia zakrzepicy jest dużo większe po zachorowaniu na COVID-19 niż po podaniu szczepionki!

Osoby zaszczepione preparatem firmy AstraZeneca lub Johnson&Johnson, które w ciągu 3 tygodni od podania leku odczuwają:

  • duszność,
  • ból w klatce piersiowej,
  • obrzęk lub ból nogi,
  • utrzymujący się ból brzucha,
  • silne, uporczywe bóle głowy, zaburzenia widzenia lub inne objawy neurologiczne,
  • zasinienia skóry (wybroczyny) pojawiające się poza miejscem podania szczepionki
powinny niezwłocznie zgłosić się do lekarza, który ustali dalsze postępowanie.

EMA stwierdziła, że innymi możliwymi choć niezwykle rzadkimi zdarzeniami niepożądanymi zgłaszanymi po podaniu szczepionek Vaxzevria firmy AstraZeneca lub Janssen/Johnson&Johnson były zespół Guillaina i Barrégo oraz zespół przesiąkania włośniczek (ang. capillary leak syndrome).

Zespół Guillaina i Barrégo jest rzadką chorobą nerwów obwodowych, o podłożu autoimmunizacyjnym tzn. taką, w której własny układ odpornościowy niszczy włókna nerwowe zlokalizowane poza mózgiem i rdzeniem kręgowym. Często wystąpienie objawów tej choroby jest poprzedzone infekcją wirusową układu oddechowego (także COVID-19) lub przewodu pokarmowego. Jednakże objawy tego zespołu obserwowano niezwykle rzadko (ok. 1–5 przypadków na milion podanych dawek) także po podaniu szczepionek przeciwko COVID-19 firm AstraZeneca oraz Janssen/Johnson&Johnson.

W razie zauważenia po szczepieniu niepokojących objawów, takich jak:

  • osłabienie mięśni kończyn, twarzy lub klatki piersiowej
  • podwójne widzenie, problemy z poruszaniem oczami
  • problemy z przełykaniem, żuciem lub mówieniem
  • zaburzenia koordynacji ruchowej oraz chodzenia
  • mrowienie odczuwane w stopach lub rękach
  • problemy z kontrolą pęcherza moczowego
należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, który ustali dalsze postępowanie.

Zespół przesiąkania włośniczek to rzadkie zaburzenie charakteryzujące się gwałtownym pojawianiem się obrzęków kończyn oraz niskim ciśnieniem tętniczym, związane ze zwiększoną przepuszczalnością drobnych naczyń.

W tym przypadku niepokojącymi objawami pojawiającymi się w ciągu kilku dni po szczepieniu i wymagającymi niezwłocznej konsultacji lekarskiej są:

  • gwałtownie pojawiające się obrzęki rąk i nóg,
  • szybki przyrost masy ciała,
  • zawroty głowy związane z niskim ciśnieniem tętniczym.

Jeżeli w przeszłości wystąpił u ciebie zespół przesiąkania włośniczek lub stwierdzono wymienione wyżej objawy, poinformuj o tym lekarza kwalifikującego do szczepienia. Osoby, u których w przeszłości wystąpił zespół przesiąkania włośniczek nie powinny przyjmować szczepionek preparatem firmy AstraZeneca oraz Janssen/Johnson&Johnson.

Na podstawie otrzymanych raportów EMA zarekomendowała dodanie do ulotki preparatu firmy Janssen/Johnson&Johnson poprzecznego zapalenia rdzenia kręgowego jako bardzo rzadkiego zdarzenia niepożądanego o nieznanej częstości występowania. Analizując dostępne dane, ustalono, że kilka spośród zgłoszonych przypadków tej choroby może potencjalnie mieć związek z podaniem szczepionki firmy Janssen/Johnson&Johnson.

Gdzie można zgłosić NOP po szczepieniu przeciw COVID-19?

NOP po szczepieniu przeciw COVID-19 można zgłosić do:

  • lekarza, który po rozpoznaniu NOP zgłasza go do inspekcji sanitarnej,
  • każdy może zgłosić działanie niepożądane do Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, tel.: +48 22 49 21 301, faks: +48 22 49 21 309, strona internetowa: https://smz.ezdrowie.gov.pl
  • każdy może zgłosić działanie niepożądane bezpośrednio do podmiotu odpowiedzialnego (dane kontaktowe podane są na ulotce dla pacjenta danej szczepionki).

Informacje o liczbie i rodzaju niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) po szczepieniach przeciw COVID-19, zgłoszonych przez lekarzy do Państwowej Inspekcji Sanitarnej można znaleźć na stronie Szczepimysie

Piśmiennictwo:

  1. Centers for Disease Control and Prevention. Possible Side Effects After Getting a COVID-19 Vaccine. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/expect/after.html (dostęp: data??)
  2. https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/covid-19-2/?strona=6#gdzie-mozna-zglosic-nop-po-szczepieniu-przeciw-covid-19
  3. Charakterystyka Produktu Leczniczego Vaxzevria. https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/vaxzevria-previously-covid-19-vaccine-astrazeneca-epar-product-information_pl.pdf
  4. https://www.ema.europa.eu/en/news/vaxzevria-further-advice-blood-clots-low-blood-platelets
  5. https://www.ema.europa.eu/en/news/astrazenecas-covid-19-vaccine-ema-finds-possible-link-very-rare-cases-unusual-blood-clots-low-blood
  6. https://www.nhsinform.scot/covid-19-vaccine/the-vaccines/side-effects-of-the-coronavirus-vaccines
  7. https://www.ema.europa.eu/en/news/covid-19-vaccine-janssen-ema-finds-possible-link-very-rare-cases-unusual-blood-clots-low-blood
  8. https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/covid-19-vaccine-janssen-epar-product-information_pl.pdf
  9. https://www.ema.europa.eu/en/news/comirnaty-spikevax-possible-link-very-rare-cases-myocarditis-pericarditis
  10. https://lekarz.mp.pl/szczepienia/przeglad/przeglad-covid-19/275186,co-wiadomo-o-skutecznosci-klinicznej-i-bezpieczenstwie-szczepionki-bnt162b2-comirnaty-przeciwko-covid-19-u-nastolatkow
  11. https://lekarz.mp.pl/szczepienia/przeglad/przeglad-covid-19/278047,co-wiadomo-o-skutecznosci-klinicznej-i-bezpieczenstwie-szczepionki-mrna-1273-spikevax-przeciwko-covid-19-u-nastolatkow
  12. https://lekarz.mp.pl/szczepienia/aktualnosci/278529,zapalenie-miesnia-sercowego-ilub-osierdzia-po-szczepieniu-przeciwko-covid-19-preparatami-mrna
  13. https://www.ema.europa.eu/en/news/covid-19-vaccine-janssen-guillain-barre-syndrome-listed-very-rare-side-effect
  14. https://www.ema.europa.eu/en/documents/covid-19-vaccine-safety-update/covid-19-vaccine-safety-update-covid-19-vaccine-janssen-6-october-2021_en.pdf
  15. https://www.ema.europa.eu/en/documents/covid-19-vaccine-safety-update/covid-19-vaccine-safety-update-vaxzevria-previously-covid-19-vaccine-astrazeneca-8-september-2021_en.pdf

31.01.2022
Zobacz także
  • Jak wypełnić kwestionariusz wywiadu przesiewowego przed szczepieniem przeciwko COVID-19
  • NOP – niepożądany odczyn poszczepienny. Czym jest i jak często występuje?
  • Jak się przygotować do szczepienia przeciwko COVID-19?
  • Niepożądane odczyny poszczepienne
Wybrane treści dla Ciebie
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Południowej
  • Koronawirus (COVID-19) a grypa sezonowa - różnice i podobieństwa
  • Szczepienia przed wyjazdem do Afryki Północnej
  • Szczepienie przeciwko pałeczce hemofilnej typu b (Hib)
  • Szczepienia obowiązkowe dla podróżnych
  • Szczepienie przeciwko gruźlicy
  • Szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi
  • Szczepienie przeciwko odrze, śwince i różyczce
  • Przeziębienie, grypa czy COVID-19?
  • Szczepienie przeciwko środkowoeuropejskiemu odkleszczowemu zapaleniu mózgu
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta