W Polsce aktualnie dostępne są szczepionki przeciwko SARS-CoV-2 5 producentów (p. tabela). Wszystkie są szczepionkami nieżywymi, czyli nie zawierają wirusów zdolnych do wywołania choroby i nie są w stanie wywołać COVID-19. Podaje się je w postaci zastrzyku w mięsień naramienny. Są bezpieczne, skuteczne oraz w dużym stopniu zmniejszają ryzyko zachorowania na najcięższe postaci COVID-19 (czyli te, które mogłyby wymagać pobytu w szpitalu, podłączenia do respiratora, leczenia na oddziale intensywnej terapii i zakończyć się śmiercią). Dane wskazują, że niektóre szczepionki i schematy mogą zapewniać szerszą ochronę w określonych grupach pacjentów, jednak brakuje badań porównawczych wszystkich szczepionek, aby można było wskazać tę, która jest w każdym przypadku najlepsza.
Wszystkie szczepionki przeciwko COVID-19 mogą wywołać działania niepożądane (takie jak krótkotrwały ból w miejscu wstrzyknięcia, złe samopoczucie, gorączka, znacznie rzadziej inne objawy), które jednak w zdecydowanej większości są łagodne i ustępują w ciągu kilku dni (tu przeczytasz więcej o działaniach niepożądanych szczepionek przeciwko COVID-19). Szczepionki te ze względu na mechanizm działania dzieli się na 3 grupy: szczepionki mRNA (firm Pfizer&BioNTech oraz Moderna), wektorowe (firm Astra Zeneca oraz Johnson&Johnson/Janssen) oraz klasyczna (zawierająca białka) szczepionka firmy Novavax.
Aktualnie osobom, które zostały zaszczepione szczepionkami wektorowymi zaleca się podanie jednej ze szczepionek mRNA jako dawki przypominającej (tzw. trzeciej dawki). Należy jednak podkreślić, że każda ze szczepionek, w tym również szczepionka wektorowa (firmy Astra Zeneca lub Johnson&Johnson/Janssen), jest korzystniejsza niż brak szczepienia.
Istnieje bardzo mało przeciwwskazań do podania szczepionek przeciwko COVID-19 i są one stosunkowo rzadkie. Nawet, jeśli lekarz stwierdzi, że nie możesz być zaszczepiony/a jednym preparatem, zwykle można zastosować inną szczepionkę (o innym składzie). W przypadku młodzieży w wieku od 12 do 18 lat, obecnie zastosować można szczepionki mRNA: Comirnaty (Pfizer&BioNTech) oraz Spikevax (Moderna), w przypadku dzieci w wieku 5–11 lat – osobny preparat szczepionki Comirnaty (Pfizer&BioNTech), zawierający mniejszą dawkę substancji aktywnej.
Osobę uznaje się za zaszczepioną po ok. 2 tygodniach od zakończeniu schematu podstawowego (czyli po podaniu drugiej dawki w przypadku szczepionek dwudawkowych lub po podaniu jednej dawki w przypadku preparatu firmy Johnson&Johnson/Janssen; u osób z upośledzoną odpornością stosuje się odmienny schemat). Ponadto, po upływie 6 miesięcy u osób dorosłych i młodzieży w wieku >12 lat zaleca się podanie dawki przypominającej (tzw. trzecia dawka). Szczepienie podstawowe powinno się realizować szczepionką tego samego producenta, jednak w szczególnych przypadkach dopuszcza się zmianę preparatu (np. w razie poważnego NOP po pierwszej dawce szczepionki). Dawka przypominająca (tzw. trzecia) jest realizowana za pomocą jednej ze szczepionek mRNA.
Tabela. Szczepionki przeciwko COVID-19 dostępne w Polsce i podstawowe informacje na ich temat | |||
---|---|---|---|
Szczepionka (nazwa i/lub nazwa producenta) | Kto może się zaszczepića | Schemat szczepienia (liczba dawek i zalecane odstępy) | Ulotka preparatu |
Szczepionki mRNA | |||
Comirnaty (Pfizer&BioNTech) preparat 30 µg/dawkę | osoby w wieku 12 lat i starsze | 2 dawki podane w odstępie min. 21 dni, osobom z upośledzeniem odporności należy podać 3. dawkęb + dawka przypominającac | zob. ulotkę szczepionki |
Comirnaty (Pfizer&BioNTech) preparat 10 µg /dawkę | dzieci w wieku 5–11 lat | 2 dawki podane w odstępie min. 21 dnib | zob. ulotkę szczepionki |
Spikevax (Moderna) preparat 100 µg/dawkę | osoby w wieku 12 lat i starsze | 2 dawki podane w odstępie min. 28 dni, osobom z upośledzeniem odporności należy podać 3. dawkęb + dawka przypominająca (50 µg)c | zob. ulotkę szczepionki |
Szczepionki wektorowe | |||
Johnson&Johnson’s Janssen | osoby w wieku 18 lat i starsze | 1 dawka + szczepienie przypominającec | zob. ulotkę szczepionki |
Vaxzevria (Astra Zeneca) | osoby w wieku 18 lat i starsze | 2 dawki można podać w odstępie 35–84 dni (5–12 tyg.), przy czym nie zaleca się, żeby odstęp między dawkami był krótszy niż 8 tyg., odmienny schemat u osób z upośledzeniem odpornościd + szczepienie przypominającec | zob. ulotkę szczepionki |
Szczepionka rekombinowana | |||
Nuvaxovid (Novavax) | osoby w wieku 18 lat i starsze | 2 dawki podane w odstępie min. 21 dni, osobom z upośledzeniem odporności należy podać 3. dawkęb + dawka przypominającac | Zob. ulotkę szczepionki |
a Danym preparatem nie mogą być szczepione osoby, u których występują przeciwwskazania, czyli przede wszystkim ciężka reakcja alergiczna (np. wstrząs anafilaktyczny) po poprzedniej dawce danej szczepionki lub jakimkolwiek jej składniku lub potwierdzona alergia na składnik szczepionki (skład szczepionki możesz sprawdzić w ulotce). Jednak nawet u osób, które nie mogą być zaszczepione danym preparatem z reguły można zastosować inny. Jeśli jesteś w takiej sytuacji, skonsultuj się z lekarzem w celu ustalenia, czy i jaką szczepionką możesz się zaszczepić. b Należy się starać, aby drugą dawkę szczepienia przyjąć jak najbliżej zalecanego odstępu, ale w razie konieczności szczepienie można też podać później. W przypadku osób z upośledzoną odpornością w wieku ≥12 lat podstawowy schemat szczepienia składa się z 3 dawek szczepionki – dodatkowe szczepienie realizuje się jedną ze szczepionek mRNA, w odstępie co najmniej 28 dni od drugiej dawki). c Dawka przypominająca to tzw. trzecia dawka, którą najlepiej jest zrealizować jedną ze szczepionek mRNA (firmy Pfizer lub Moderna), zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Zdrowia możliwe jest też zastosowanie w tym celu szczepionki firmy Novavax. Dawkę przypominającą podaje się aktualnie osobom >12 lat. W Polsce przepisy pozwalają na podanie przypominającej dawki szczepionki: po upływie co najmniej 5 mies. u osób zaszczepionych szczepionkami mRNA, preparatem Astra Zeneca lub Novavax oraz po upływie 2 mies. u osób zaszczepionych preparatem firmy Johnson&Johnson’s Janssen. d w przypadku szczepionki Vaxzevria (AstraZeneca) dane wskazują, że skuteczność szczepienia jest większa, jeśli odstęp między szczepionkami wynosi ok. 12 tyg. Skracanie tego odstępu <8 tyg. może spowodować, że długofalowo szczepienie będzie mniej skuteczne. U osób z upośledzeniem odporności zaleca się w schemacie podstawowym podanie ponadto dawki dodatkowej za pomocą jednej ze szczepionek mRNA po upływie 28 dni od drugiej dawki szczepienia Vaxzevria. |
Piśmiennictwo
- www.mp.pl/szczepienia/ekspert/ekspert-covid-19/257151,jakie-szczepionki-przeciwko-covid-19-sa-juz-zarejestrowane-w-unii-europejskiej
- Charakterystyka produktu leczniczego Comirnaty.
- Charakterystyka produktu leczniczego COVID-19 Vaccine Moderna.
- Charakterystyka produktu leczniczego Vaxzevria.
- Charakterystyka produktu leczniczego szczepionka Janssen.
- Charakterystyka produktu leczniczego Nuvaxovid
- Interim recommendations for use of the ChAdOx1-S [recombinant] vaccine against COVID-19 (AstraZeneca COVID-19 vaccine AZD1222, SII Covishield, SK Bioscience). https://www.who.int/publications/i/item/WHO-2019-nCoV-vaccines-SAGE_recommendation-AZD1222-2021.1
- Centers for Disease Control and Prevention Interim clinical considerations for use of COVID 19 vaccines currently authorized in the United States. https://www.cdc.gov/vaccines/covid-19/clinical-considerations/covid-19-vaccines-us.html (dostęp: 28.03.2022)
- https://www.mp.pl/szczepienia/artykuly/wytyczne/286772,ema-i-ecdc-mieszane-schematy-rowniez-w-ramach-przypominajacego-szczepienia-przeciwko-covid-19
- https://www.mp.pl/szczepienia/ekspert/ekspert-covid-19/281667,co-wiemy-o-immunogennosci-tolerancji-i-bezpieczenstwie-trzeciej-dawki-szczepionki-comirnaty-u-doroslych
- https://www.gov.pl/web/zdrowie/komunikat-nr-17-ministra-zdrowia-w-sprawie-schematow-mieszanych-dla-szczepien-przeciw-covid-19-preparatami-astrazeneca-pfizerbiontech-moderna-oraz-szczepionki-covid-19-vaccinejanssen
- https://www.gov.pl/web/zdrowie/komunikat-nr-22-ministra-zdrowia-w-sprawie-stosowania-szczepionki-przeciw-covid-19-nuvaxovid-novavax-czas
- Zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia dotyczące szczepienia przeciwko COVID-19 preparatem NVX-CV2373 (Nuvaxovid), Med. Prakt. – Szczepienia 1/2022: 79–84