Ryzyko związane z COVID-19 u dzieci
Chociaż dzieci chorują na COVID-19 rzadziej niż dorośli, a przebieg choroby jest u nich generalnie łagodniejszy, należy pamiętać, że choroba ta u wszystkich dzieci, niezależnie od wieku, nadal może przebiegać ciężko, wiązać się z koniecznością leczenia w szpitalu, potrzebą zastosowania respiratora i powikłaniami (w tym PIMS, czyli pediatryczny wieloukładowy zespół zapalny związany z zakażeniem SARS-CoV-2). Najbardziej zagrożone ciężkim przebiegiem COVID-19 są dzieci z chorobami przewlekłymi, w tym otyłością, osłabioną odpornością oraz wcześniaki.
Co nie mniej ważne, dzieci i młodzież uczestniczą w transmisji wirusa (tzn. mogą przenosić zakażenie na inne osoby), dlatego uodpornienie dzieci przeciwko tej chorobie stanowi ważny element ograniczania szerzenia się koronawirusa. Z indywidualnej perspektywy – dzieci, tak jak dorośli, podlegają także ogólnym zasadom i ograniczeniom związanym z pandemią, co niekorzystnie wpływa na przebieg ich nauki w szkole i rozwój zainteresowań pozaszkolnych (przerywane zajęcia), kontakty społeczne, w konsekwencji na jakość życia i całościowo pojmowane zdrowie fizyczne i psychiczne.
Szczepienia nastolatków
Szczepienia przeciwko COVID-19 u młodzieży od ukończenia 12. roku życia są zalecane, skuteczne i bezpieczne, a korzyści ze szczepienia zdecydowanie przewyższają ryzyko z nim związane. Po zakończeniu szczepienia dzieci mogą korzystać z tych samych ułatwień, co dorośli (m.in. zwolnienia z kwarantanny w sytuacji kontaktu, np. z chorym kolegą w szkole lub chorym domownikiem, ułatwień dla podróżujących itd.).
W Polsce szczepienie przeciwko COVID-19 nastolatków można przeprowadzić jedną z dwóch szczepionek mRNA (firmy Pfizer/BioNTech lub Moderna). Ograniczenie wiekowe w stosowaniu szczepionek wynika z tego, że dotychczas opublikowane wyniki badań klinicznych obejmowały właśnie nastolatki w wieku >12 lat, natomiast badania obejmujące młodsze dzieci nadal trwają. Od czasu wprowadzenia szczepień dla młodzieży, na świecie zaszczepiono już kilkadziesiąt milionów nastolatków i młodych dorosłych w wieku <30 lat, a ich zdrowie i reakcja na szczepienie były ściśle monitorowane przez krajowe systemy nadzoru nad działaniami niepożądanymi.
Poniżej przedstawiamy najważniejsze informacje i wnioski:
- szczepienie przeciwko COVID-19 u nastolatków w wieku >12 lat jest skuteczne i bezpieczne
- szczepienie jest zalecane wszystkim nastolatkom >12. roku życia, w szczególności z tzw. grup ryzyka, czyli tym, dla których przebieg COVID-19 mógłby być ciężki i wiązać się z powikłaniami (czyli m.in. dzieci chorujące na przewlekłe choroby współistniejące, z zaburzeniami odporności oraz otyłością)
- szczepienie można przeprowadzić jedną ze szczepionek: firmy Pfizer/BioNTech lub Moderna – stosowane preparaty i schemat szczepienia są dokładnie takie same, jak u dorosłych (czyli 2 dawki podane w odstępie odpowiednio min. 21 lub 28 dni)
- szczepionki przeciwko COVID-19 należą do tzw. szczepionek nieżywych, które nie są w stanie wywołać zakażenia
- przeciwwskazania do szczepień i środki ostrożności są takie same, jak w przypadku innych szczepionek oraz jak w przypadku dorosłych (m. in. szczepienie jest przeciwwskazane u osób z ciężkimi alergiami na szczepionkę lub jej składniki, lub po ciężkiej reakcji niepożądanej po podaniu poprzedniej dawki szczepionki) – o kwalifikacji do szczepienia decyduje lekarz. Aktualnie nie jest wymagane zachowywanie odstępu między szczepieniem przeciwko COVID-19 oraz innymi szczepieniami
- szczepienie przeprowadza się podobnie jak inne – za pomocą zastrzyku podanego w mięsień naramienny
- zdecydowana większość niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) po szczepieniu przeciwko COVID-19 u nastolatków jest łagodna. Najczęstsze są reakcje miejscowe (krótkotrwały ból, obrzęk, zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia) oraz reakcje ogólne (gorączka, ból głowy, zmęczenie, dreszcze, ból mięśni, ból stawów, nudności/wymioty) i częściej zdarzają się po drugiej dawce szczepionki. Objawy te są zwykle krótkotrwałe i niezwykle rzadko wymagają porady lekarskiej. U niektórych nastolatków po szczepieniu nie występują żadne objawy i nie świadczy to o braku reakcji na szczepionkę.
- inne, poważniejsze NOP zdarzają się są niezwykle rzadko. W trakcie nadzoru nad szczepieniami po szczepieniu przeciwko COVID-19 nastolatków odnotowywano bardzo rzadkie przypadki zapalenia mięśnia sercowego lub osierdzia. Wystąpiły one głównie u młodzieży i młodych dorosłych <30. roku życia, częściej chłopców i mężczyzn. Chociaż te rzadkie zdarzenia wymagały kontaktu z lekarzem lub hospitalizacji, zdecydowana większość miała łagodny przebieg i zakończyła się pełnym wyzdrowieniem. Doniesienia te mogą niepokoić, należy jednak mieć na uwadze, że zapalenie mięśnia sercowego lub osierdzia może występować nawet 6–34-krotnie częściej po zachorowaniu na COVID-19 niż po szczepieniu. Dlatego po zestawieniu tych danych z liczbą powikłań i hospitalizacji, którym zapobiegają szczepienia ustalono, że korzyści ze szczepienia nadal zdecydowanie przewyższają ryzyko związane z ewentualnym wystąpieniem tych rzadkich NOP (zobacz poniższą rycinę). W ramach ostrożności osobom <30. roku życia po szczepieniu zaleca się obserwację – w razie niepokojących objawów, tj. ból w klatce piersiowej, duszność, uczucie szybkiego bicia serca, kołatania, omdlenie, powinny zgłosić się do lekarza. Więcej na temat NOP i zapalenia mięśnia sercowego, p.: działania niepożądane szczepionek przeciwko COVID-19
Ryc. Graficzne przedstawienie bilansu korzyści i ryzyka po podaniu drugiej dawki szczepionki mRNA przeciwko COVID-19 w poszczególnych grupach wiekowych. Med. Prakt. Szczepienia 2/2021
Formalności i jak się przygotować do szczepienia
- jeśli chcesz zaszczepić swoje dziecko przeciwko COVID-19, zapisz je na szczepienie w punkcie szczepień lub w szkole (jeśli szkoła prowadzi zapisy/szczepienia)
- szczepienie przeciwko COVID-19 przebiega tak samo, jak każde inne szczepienie, w razie wątpliwości przeczytaj: jak się przygotować do szczepienia przeciwko COVID-19 po zbadaniu dziecka
- uzupełnij kwestionariusz wywiadu przesiewowego (czyli ankiety zawierającej pytania o stan zdrowia dziecka). Aktualna wersja kwestionariusza dostępna jest w punktach szczepień oraz do pobrania tutaj: Materiały informacyjne dla szpitali i pacjentów dotyczące szczepień przeciwko COVID-19 (należy wybrać wersję z najnowszą dostępną datą oraz dla odpowiedniej grupy wiekowej)
- pamiętaj o podpisaniu zgody na szczepienie w ww. formularzu (podpisuje opiekun prawny nastolatka, a w przypadku osób >16. roku życia: zarówno opiekun prawny, jak i pacjent)
- po ukończeniu szczepienia dziecko otrzyma Unijny Certyfikat COVID (można go wygenerować również samodzielnie za pośrednictwem pacjent.gov.pl) oraz może korzystać ze wszystkich ułatwień dla osób zaszczepionych, zgodnie z aktualnymi przepisami.
Jeśli się wahasz, czy zaszczepić swoje dziecko, skonsultuj się z lekarzem dziecka, aby omówić swoje wątpliwości.
Piśmiennictwo
- https://lekarz.mp.pl/szczepienia/przeglad/przeglad-covid-19/275186,co-wiadomo-o-skutecznosci-klinicznej-i-bezpieczenstwie-szczepionki-bnt162b2-comirnaty-przeciwko-covid-19-u-nastolatkow
- https://lekarz.mp.pl/szczepienia/przeglad/przeglad-covid-19/278047,co-wiadomo-o-skutecznosci-klinicznej-i-bezpieczenstwie-szczepionki-mrna-1273-spikevax-przeciwko-covid-19-u-nastolatkow
- Ściubisz M., Mrukowicz J.: Nowe dane z nadzoru nad bezpieczeństwem szczepionek przeciwko COVID-19. Med. Prakt. Szczepienia 2/2021
- https://www.cdc.gov/vaccines/acip/meetings/downloads/slides-2021-08-30/03-COVID-Su-508.pdf