Szkorbut to choroba spowodowana niedoborem witaminy C (kwasu askorbinowego). Do objawów szkorbutu należą między innymi: krwawienia z dziąseł, zmiany skórne – siniaki, wybroczyny, upośledzone gojenie ran, bóle mięśniowo-stawowe, osłabienie, depresja. Leczenie polega na suplementacji witaminy C
Czym jest szkorbut i jakie są jego przyczyny?
Szkorbut (inaczej gnilec, cynga, dzięgna) to choroba dotycząca całego organizmu spowodowana niedoborem witaminy C, czyli kwasu askorbinowego.
Szkorbut odegrał znacząca rolę w historii. Był główną przyczyną zachorowań i zgonów w dużej części Europy podczas wielkiego głodu ziemniaków (które zawierają witaminę C), wojny domowej w Stanach Zjednoczonych, eksploracji bieguna północnego i kalifornijskiej gorączki złota. Na szkorbut chorowali marynarze, którzy podczas długich rejsów nie spożywali produktów bogatych w witaminę C – warzyw i owoców, do których nie mieli dostępu. Kapitan James Cook jako jeden z pierwszych wykazał, że marynarze, którzy spędzili miesiące na morzu, mogli uniknąć szkorbutu poprzez utrzymanie diety bogatej w warzywa.
Szkorbut – objawy
Objawy szkorbutu są wynikiem niedoboru witaminy C, co powoduje upośledzoną syntezą kolagenu i zaburzenia dotyczące tkanki łącznej. Należą do nich:
- zmiany skórne – wyborczyny, siniaki
- osłabienie
- zapalenie dziąseł – krwawienia z dziąseł, cofanie się dziąseł, chwianie się zębów
- utrudnione gojenie ran
- obrzęki
- niedokrwistość
- zespół Sjögrena
- dolegliwości ze strony układu mięśniowo-szkieletowego – ból kończyn dolnych, utykanie, zapalenie stawów
- depresja
- złe samopoczucie
- anoreksja
- neuropatia
- objawy sercowo-oddechowe – duszność, obniżone ciśnienie tętnicze.
Objawy pojawiają się po kilku miesiącach niedoborowej diety.
Objawy szkorbutu pojawiają się zazwyczaj, gdy stężenie kwasu askorbinowego we krwi jest mniejsze niż 0,2 mg/dl. Jednak ostatnie spożycie witaminy C może powodować, że stężenie kwasu askorbinowego we krwi będzie prawidłowe, nawet jeśli stężenie w tkankach jest nadal zbyt małe.
Kto choruje na szkorbut?
W krajach rozwiniętych niedobór kwasu askorbinowego (witaminy C) występuje głównie u osób poważnie niedożywionych, używających narkotyków i nadużywających alkoholu, po operacjach bariatrycznych, żyjących w ubóstwie lub stosujących diety pozbawione warzyw i owoców. Ryzyko zachorowania jest także większe u starszych osób przebywających w instytucjach lub przewlekle chorych, które mają ubogą dietę. Szkorbut opisywano również u dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, które nawykowo stosowały wysoce selektywną dietę pozbawioną owoców i warzyw (często związaną z zaburzeniami ze spektrum autyzmu).
Szkorbut – leczenie
Leczenie szkorbutu polega na suplementacji witaminy C i usunięciu przyczyny, która spowodowała niedobór witaminy C – np. zmiana diety. Witaminę C można podawać doustnie, domięśniowo lub dożylnie. Leczenie trwa zwykle kilka tygodni.
Wiele objawów poprawia się w ciągu 24 godzin od rozpoczęcia leczenia, natomiast siniaki i krwawienie z dziąseł ustępują w ciągu kilku tygodni.
Witamina C – źródła
Ważnymi źródłami pokarmowymi witaminy C są owoce cytrusowe, pomidory, ziemniaki, brukselka, kalafior, brokuły, truskawki, kapusta i szpinak. Dostarczanie witaminy C z dietą zależy w dużym stopniu od obróbki żywności. Dla noworodków i niemowląt mleko matki stanowi odpowiednie źródło kwasu askorbinowego.
Szkorbut – zapobieganie
Zapobieganie szkorbutowi polega na stosowaniu prawidłowej diety, spożywaniu warzyw i owoców. Należy pamiętać, że niedobór witaminy C nie powstaje w ciągu kilku dni, tylko zwykle w ciągu kilku miesięcy, dlatego jest to obecnie rzadka choroba.
