Chrom należy do tych pierwiastków, których wpływ na zdrowie człowieka jest obecnie szeroko dyskutowany. Potwierdza się jego oddziaływanie na gospodarkę węglowodanową i lipidową organizmu, jednak dotychczas nie dowiedziono, że pierwiastek ten może być pomocny w redukcji masy ciała.
Chrom to pierwiastek chemiczny, który może występować na różnych stopniach utlenienia. Ta cecha determinuje jego właściwości i ewentualny wpływ na zdrowie. I tak wszystkie naturalne związki chromu zawierają chrom na III stopniu utlenienia, natomiast pochodne kwasu chromowego – na VI stopniu utlenienia. Związki te charakteryzują się silnym działaniem toksycznym i są szeroko wykorzystywane w przemyśle (m.in. jako składnik farb drukarskich, produktów wykorzystywanych w garbarniach oraz pigmentów).
Fot. pixabay.com
Wśród produktów spożywczych bogatych w chrom wymienia się: mięso i produkty mięsne, ryby, produkty pełnoziarniste, nasiona roślin strączkowych, oleje, tłuszcze, orzechy oraz drożdże browarnicze.
Stopień wchłaniania chromu z pożywienia jest niski i wynosi około 1%. Ponadto chrom wchodzi w interakcje z innymi składnikami żywności, co także wpływa na jego przyswajalność. Na wchłanianie chromu niekorzystnie wpływają fityniany, mogą je natomiast zwiększać: witamina C i B3 oraz szczawiany i aminokwasy.
Właściwości chromu
Chrom należy do tych pierwiastków, których wpływ na zdrowie jest nadal badany, choć nie są to badania o takim zasięgu, jak miało to miejsce w latach 80. i 90. XX wieku.
Wpływ na gospodarkę węglowodanową i lipidową
Badania na modelu zwierzęcym dostarczają dowodów na korzystny wpływ chromu (III) na gospodarkę węglowodanową i lipidową organizmu. Niestety na tej podstawie nie można przesądzać, czy jego wpływ na organizm ludzki okaże się podobny.
W przeprowadzonych dotąd badaniach klinicznych z udziałem ludzi nie uzyskano jednoznacznych wyników. W piśmiennictwie są dostępne zarówno badania wykazujące korzystny wpływ suplementacji chromem (III) na stężenie glukozy i hemoglobiny glikowanej, jak i badania świadczące o braku takiego efektu. Obecnie nie ma dowodów na przeciwcukrzycowe działanie chromu. Podobnie nie stwierdzono korzystnego wpływu tego pierwiastka u pacjentów z zaburzeniami lipidowymi.
Co więcej, dotychczas żadne towarzystwo diabetologiczne czy kardiologiczne nie rekomenduje suplementacji chromem u chorych na cukrzycę czy z zaburzeniami lipidowymi.
Chrom w leczeniu otyłości
Suplementy chromu bardzo często są polecane, mówiąc potocznie, jako środek na odchudzanie. Takie działanie chromu nie znalazło jednak potwierdzenia w wynikach badań. W przeglądzie systematycznym opublikowanym przez Cochrane zebrano 9 badań z randomizacją przeprowadzonych u pacjentów z nieprawidłową masą ciała (nadwagą i otyłością). Zaobserwowano, że suplementacja chromem w okresie od 8 do 24 tygodni powodowała jedynie nieznacznie większą utratę masy ciała (około 1 kg) w porównaniu z grupą pacjentów przyjmujących placebo. Dodatkowo autorzy pracy źle ocenili jakość uzyskanych danych, co uniemożliwiło wydanie jednoznacznych rekomendacji w tej kwestii.
W piśmiennictwie są wprawdzie dostępne pojedyncze prace wskazujące na skuteczność suplementacji chromem w redukcji masy ciała, jednak większość autorów uważa, że chrom nie działa korzystnie w tym zakresie.
Chrom jako suplement diety
Suplementy z chromem (najczęściej sprzedawane w postaci tabletek lub kapsułek) są szeroko dostępne zarówno w aptekach, jak i w niektórych drogeriach. Często na etykiecie znajduje się określenie – chrom organiczny.
Obecnie – zgodnie z uchwałą Zespołu ds. Suplementów Diety NIZP-PZH – maksymalną ilość chromu w zalecanej dziennej porcji w suplementach diety ustalono na poziomie 200 µg.
Ponadto zezwolono na stosowanie następujących form chemicznych chromu: chlorek chromu (III), drożdże wzbogacone w chrom, azotan chromu, pikolinian chromu, trójwodny mleczan chromu (III) oraz siarczan chromu (III). Jeżeli u danego pacjenta istnieje ryzyko niedoboru tego pierwiastka w organizmie, w niektórych przypadkach można rozważyć wprowadzenie suplementacji tym składnikiem.
Do stanów sprzyjających niedoborom chromu należą:
- krótkotrwała, intensywna aktywność fizyczna
- występowanie tzw. stresorów fizjologicznych – np. uraz ciała
- laktacja
- starzenie się organizmu.
W takich stanach można w porozumieniu z lekarzem zastosować suplementy chromu. O konsultacji z lekarzem należy pamiętać, szczególnie gdy jednocześnie przyjmuje się leki.
Działania niepożądane
Nie istnieje ryzyko przedawkowania chromu (III) u osób stosujących właściwie zbilansowaną dietę, gdyż wchłanianie tego składnika jest stosunkowo niewielkie. Pobranie nadmiernych ilości chromu może się zdarzyć w przypadku źle przeprowadzonej suplementacji.
Należy pamiętać, że chrom może wchodzić w interakcje z żelazem, utrudniając jego wiązanie z transferyną. W konsekwencji może to prowadzić do zaburzeń metabolizmu i magazynowania tego składnika w organizmie: w skrajnych przypadkach dochodzi do rozwoju niedokrwistości.
Trzeba też pamiętać, że chrom cechuje zmienność stopni utleniania, co może wpływać na równowagę oksydacyjną ustroju i zapoczątkować toksyczne i kancerogenne działanie tego pierwiastka na organizm.
Piśmiennictwo
Piotrowska A, Pilch W, Tota Ł, Nowak G. Biological significance of chromium III for the human organism. Medycyna Pracy. 2018;69(2):211-223. doi:10.13075/mp.5893.00625.Tian H., Guo X., Wang X., He Z., Sun R., Ge S. i wsp.: Chromium picolinate supplementation for overweight or obese adults. Cochrane Database Syst. Rev. 2013;29 (11):CD010063, https://doi.org/10.1002/14651858.CD010063.pub2
Tsang C, Taghizadeh M, Aghabagheri E, Asemi Z, Jafarnejad S. A meta-analysis of the effect of chromium supplementation on anthropometric indices of subjects with overweight or obesity. Clin Obes 2019;9:e12313.
https://ods.od.nih.gov/factsheets/Chromium-HealthProfessional/#en16
Uchwała nr 4/2020 Zespołu do spraw Suplementów Diety z dnia 7. Lutego 2020 r. w sprawie wyrażenia opinii dotyczącej maksymalnej dawki chromu w zalecanej dziennej porcji w suplementach diety