Znakowanie środków spożywczych

Informacje zamieszczone na opakowaniach żywności mają ułatwić dokonanie właściwego wyboru oraz zakup produktu zgodnego z oczekiwaniami. Warto więc wiedzieć, jakie informacje powinny się znaleźć na opakowaniu.

Fot. pixabay.com

Producent powinien pamiętać, że znakowanie nie może:

• wprowadzać konsumenta w błąd w zakresie charakterystyki środka spożywczego, zwłaszcza co do rodzaju, właściwości, składu, ilości, źródła, miejsca pochodzenia, metody wytwarzania lub produkcji, a w przypadku środka spożywczego powszechnie spożywanego zawierać określenia „dietetyczny” ani sugerować, że jest to środek spożywczy specjalnego przeznaczenia
• przypisywać środkowi spożywczemu działania lub właściwości, których nie wykazuje (np. właściwości zapobiegania chorobom lub ich leczenia)
• sugerować, że środek spożywczy wykazuje szczególne właściwości, jeśli wszystkie podobne środki wykazują takie same, np. producent oleju nie może deklarować, że jego produkt „nie zawiera cholesterolu”, bo to sugeruje, że jest to unikatowa cecha tego właśnie oleju, podczas gdy takie same właściwości mają wszystkie oleje, które z natury nie zawierają cholesterolu (cholesterol jest charakterystyczny tylko dla produktów pochodzenia zwierzęcego).

Obowiązkowe dane przekazywane konsumentowi końcowemu podczas sprzedaży żywności w opakowaniu

Nazwa środka spożywczego

Nazwa środka spożywczego powinna precyzyjnie informować o rodzaju środka spożywczego i zastosowanych procesach technologicznych (np. mrożony, sterylizowany, surowy). Oznakowanie może zawierać dodatkowe informacje wskazujące typ produkcji rolniczej (np. metody ekologiczne) lub różne preferencje żywieniowe (np. wegetarianie, weganie).

Należy pamiętać, że niektóre nazwy są ściśle zdefiniowane i zarezerwowane dla określonych produktów:

• Określenie „jogurt” jest zastrzeżone dla produktów zawierających żywe kultury bakterii jogurtowych w ilości nie mniejszej niż 10 mln komórek /1 ml, więc napój jogurtowy nie jest prawdziwym jogurtem.
• „Masło” to nazwa zastrzeżona wyłącznie dla tłuszczu mlecznego, dlatego mieszanki masła i olejów roślinnych powinny być wyraźnie i jednoznacznie oznaczone.
• „Środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego” ze względu na specjalny skład lub sposób przygotowania służy do zaspokajania szczególnych potrzeb żywieniowych.
• Określenie „ekologiczny” dotyczy wyłącznie żywności wyprodukowanej metodami ekologicznymi i mającej certyfikat zgodności produkcji lub przetwarzania metodami ekologicznymi.
• Określenie „wyprodukowany metodami integrowanymi” lub skrót IPO (Integrowana Produkcja Ogrodnicza) zarezerwowane jest dla owoców wyprodukowanych metodą ekologiczną, o ile producent dysponuje dokumentem potwierdzającym stosowanie tej metody.

Wykaz składników

Wykaz składników, łącznie z substancjami dodatkowymi. Wykaz składników powinien być podawany zawsze w malejącej kolejności, tzn. jeśli cukier znajduje się na pierwszym lub drugim miejscu, to znaczy, że jest go bardzo dużo.

Wykaz składników powodujących alergię lub reakcję nietolerancji

Wykaz składników powodujących alergię lub reakcję nietolerancji, które występują w gotowym środku spożywczym, nawet w zmienionej postaci. Składnikami alergennymi są:

• zboża zawierające gluten
• skorupiaki i ich pochodne
• jaja i ich pochodne
• ryby i ich pochodne
• orzeszki ziemne i produkty pochodne
• soja i produkty pochodne
• mleko i produkty pochodne
• orzechy (migdały, orzechy laskowe, włoskie, nerkowca, orzech pekan, orzech brazylijski, orzech pistacjowy, orzech makadamia)
• seler i produkty pochodne
• gorczyca i produkty pochodne
• nasiona sezamu i produkty pochodne
• dwutlenek siarki i siarczyny
• łubin oraz mięczaki i ich produkty pochodne

Zalecane jest również umieszczenie dodatkowych informacji, np.:

• „pakowane w atmosferze ochronnej”, gdy stosowany jest gaz obojętny przedłużający trwałość
• „zawiera substancje słodzące”
• „zawiera cukier/cukry lub substancje słodzące”
• w przypadku aspartamu, soli aspartamu, acesulfanu – „zawiera źródło fenyloalaniny”
• w przypadku słodzików zawierających poliole lub innych środków spożywczych zawierających >10% polioli
• „spożycie nadmiernych ilości może mieć efekt przeczyszczający”
• jeżeli opakowanie wskazuje na zawartość skrobi, skrobi modyfikowanej, a skrobia ta może zawierać gluten
• gatunek rośliny, z której pochodzi skrobia
• „zawiera lukrecję” – w przypadku produktów cukierniczych, a w przypadku napojów zawierających kwas glicyryzynowy albo jego sól amonową – oznakowanie „nie może być spożywany w nadmiernych ilościach przez osoby cierpiące na nadciśnienie tętnicze”.

Ilościowa zawartość składnika

Informacje te podaje się, aby konsument mógł ocenić jakość spożywanego produktu i zweryfikować to, co sugeruje nazwa podana na etykiecie oraz szata graficzna opakowania.

Ilość netto

Ilość netto produktu spożywczego powinna być wyrażona w jednej z jednostek poniżej:

• litrach
• centylitrach
• mililitrach
• kilogramach
• gramach

Dla produktów płynnych stosuje się jednostki objętości, a w przypadku pozostałych produktów jednostki masy.

Oznaczenie ilości netto nie dotyczy produktów spożywczych:

• które znacznie tracą na objętości lub masie oraz są sprzedawane na sztuki lub ważone w obecności konsumenta
• których ilość netto jest mniejsza niż 5 ml lub 5 g, wyjątek stanowią przyprawy i zioła
• są sprzedawane na sztuki, przy założeniu, ze liczba sztuk jest widoczna dla osoby kupującej i łatwa do policzenia z zewnątrz lub jest oznaczona na etykiecie

Termin przydatności do spożycia lub data minimalnej trwałości

Termin przydatności do spożycia wyrażony jest jako:

• „należy spożyć do: dzień/miesiąc/rok”. W ten sposób znakuje się produkty nietrwałe mikrobiologicznie. Po upływie tego terminu produkt nie może być przeznaczony do obrotu i spożycia, gdyż może stanowić bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia ludzi.

Data minimalnej trwałości

Pozostałe artykuły znakuje się datą minimalnej trwałości, czyli datą, do której prawidłowo transportowany lub przechowywany produkt zachowuje właściwości fizyczne, chemiczne, mikrobiologiczne i organoleptyczne. Po jej upływie produkt nie może się znajdować w obrocie handlowym. Data ta powinna być poprzedzona określeniem:

• „najlepiej spożyć przed: dzień, miesiąc, rok” – dotyczy produktów o trwałości nieprzekraczającej 3 miesięcy
• „najlepiej spożyć przed: miesiąc, rok” – dotyczy produktów o trwałości 3–18 miesięcy
• „najlepiej spożyć przed: rok” – dotyczy produktów o trwałości przekraczającej 18 miesięcy.

Warunki przechowywania produktu oraz warunki spożycia

Producent ma obowiązek umieszczenia na etykiecie informacji o szczególnych warunkach przechowywania produktu żywnościowego lub warunki jego użycia.

Określenie „warunki przechowywania” oznacza sposób prawidłowego przechowywania produktu żywnościowego, dzięki któremu zachowuje on swoje wartości zdrowotne i odżywcze oraz wygląd i smak.

Dane podmiotu wprowadzającego produkt na rynek spożywczy

Etykieta powinna zawierać informacje o podmiocie, który wprowadza żywność do obrotu. Bierze on odpowiedzialność za jakość produktu żywnościowego. Informacja powinna zawierać: imię i nazwisko lub nazwę podmiotu oraz adres.

Kraj lub miejsce pochodzenia

Podanie tej informacji jest obowiązkowe w przypadku, gdy ich niewskazanie może prowadzić w błąd osobę kupującą, co do kraju lub miejsca pochodzenia artykułu żywnościowego. Szczególnie wymóg ten dotyczy sytuacji, gdy informacje, które towarzyszą produktowi mogą sugerować, że pochodzi on z innego kraju lub miejsca

Instrukcja użycia

Ma na celu umożliwienie konsumentowi właściwego użycia środka spożywczego

Napoje alkoholowe

Rzeczywista objętościowa zawartość alkoholu w napojach o zawartości ponad 1,2 % alkoholu jest określana liczbą, która uwzględnia nie więcej niż jedno miejsce po przecinku.

Po liczbie należy umieścić symbol „% obj.”, może być poprzedzona wyrazem „alkohol” lub „alko.”

Informacje o wartości odżywczej

Obowiązkowa informacja o wartości odżywczej produktu spożywczego obejmuje:

• wartość energetyczną oraz
• ilość tłuszczu
• kwasów tłuszczowych nasyconych
• węglowodanów
• cukrów
• białka
• soli.

Informacje obowiązkowe mogą zostać uzupełnione o składniki, takie jak:

• jednonienasycone kwasy tłuszczowe
• wielonienasycone kwasy tłuszczowe
• alkohole wielowodorotlenowe
• skrobia
• błonnik
• wybrane witaminy i składniki mineralne obecne w produkcie w znaczącej ilości.

Powyższy obowiązek nie dotyczy kilku kategorii produktów żywnościowych, m.in.

• przypraw, ziół i ich mieszanin
• soli i jej substytutów
• słodzików stołowych
• ekstraktów kawy, cykorii, ziaren kawy (całych i zmielonych), bezkofeinowych ziaren kawy (całych i zmielonych).