×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Splątanie: przyczyny, objawy i leczenie

dr hab. n. med. Piotr Kopiński
Krakowska Wyższa Szkoła Promocji Zdrowia
Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Splątanie to zaburzenie świadomości, w którym pacjent wydaje się w pełni wybudzony, przytomny, ale jego myślenie i działania są niezborne i chaotyczne. Osoba w stanie splątania może mówić bez sensu i zachowywać się w sposób nieadekwatny i dziwaczny. Splątanie może być wynikiem chorób neurologicznych lub psychicznych, zatruć, silnego odwodnienia, stresu, a także zaostrzeń lub nieprawidłowego leczenia chorób przewlekłych (nadczynności tarczycy, cukrzycy) oraz urazów. Leczenie zależy od przyczyny splątania. Splątanie może być etapem zaburzeń świadomości prowadzących do śpiączki i wymaga konsultacji z lekarzem.

Splątanie – objawy

Splątanie to zaburzenie świadomości zaliczane do tzw. jakościowych zaburzeń świadomości. Chory jest na pozór całkowicie przytomny (czyli bez widocznych na pierwszy rzut oka zmian świadomości), ale przy bliższej obserwacji i rozmowie, okazuje się, że jego myślenie i mowa są niezborne, chaotyczne, nieadekwatne do rzeczywistości. Splątanie dotyczy nie tylko mowy i myślenia, ale i zachowania, które może być dziwaczne, zaskakujące, nieadekwatne do bieżącej sytuacji. Splątanie może być zwiastunem rozwijającej się śpiączki. Niekiedy w miarę rozwoju procesu chorobowego splątanie przechodzi w stan majaczenia, w którym występują dodatkowo halucynacje, urojenia, silne pobudzenie układu wegetatywnego (przyśpieszenie czynności serca, drżenie, pocenie się, rozszerzenie źrenic), pacjent może odczuwać lęk lub być pobudzony. Majaczenie również może przejść w stan śpiączki.

Splątanie - przyczyny

Typowe splątanie dotyczy w zasadzie chorych neurologicznych oraz cierpiących na choroby psychiczne. Występuje na przykład po tzw. dużym napadzie padaczki albo u chorych w psychozach (w schizofrenii, w fazie manii choroby afektywnej dwubiegunowej). Warto pamiętać, że napady splątania mogą być jedynym objawem padaczki (bez innych typowych objawów) – są to tzw. napady częściowe złożone.

Po drugie, splątanie może wystąpić jako faza stopniowego pogarszania się stanu chorego na drodze do śpiączki.

Po trzecie, część z tych właśnie poważnych przyczyn spowoduje splątanie, ale do poważniejszych stanów zaburzeń świadomości nie dochodzi, gdyż przyczyna jest miernie nasilona lub występuje przejściowo. Typowe przykłady to niewielki udar mózgu, zwłaszcza przemijające niedokrwienie mózgu (ang. transient ischemic attack – TIA), krwotok podpajęczynówkowy bez utraty przytomności (z reguły zwraca uwagę silny równoczesny ból głowy), początkowe stadium guzów mózgu, wstrząs jakiegokolwiek pochodzenia (kardiogenny, septyczny, toksyczny) bez utraty przytomności, salmonelloza (częste splątanie pomimo braku cech wstrząsu septycznego lub obniżenia ciśnienia spowodowanego biegunką i wymiotami, przeciwnie, ciśnienie tętnicze może być początkowo wysokie), ciężka żółtaczka (jedna z frakcji bilirubiny przechodzi przez barierę krew–mózg i zaburza pracę neuronów), zaostrzenie nadczynności tarczycy, silny stres (np. po wypadku komunikacyjnym), niedotlenienie (hipoksja), w tym także choroba wysokogórska, stan przejściowego niedocukrzenia u chorych mających skłonność do hipoglikemii (w cukrzycy epizody splątania i dziwacznego zachowania w przebiegu hipoglikemii są częstym objawem, zwłaszcza u dzieci i u chorych w wieloletnią cukrzycą), stan po nadużyciu alkohol, stan po przyjęciu opioidów, amfetaminy, LSD, grzybów halucynogennych, dopalaczy, innych narkotyków, zwłaszcza w przypadku przyjęcia ich w „umiarkowanej” dawce lub u osób uzależnionych/przywykłych do dużych dawek, w przypadku stosowania licznych leków powodującego ich nadużycie, nadwrażliwość, zatrucie lub nieoczekiwane działania niepożądane.

Wśród zatruć należy wspomnieć nietypowe przyczyny splątania: zatrucie atropiną (częste u dzieci, które mylą borówki z pokrzykiem wilczą jagodą) oraz zaczadzenie (zatrucie tlenkiem węgla). Splątanie rzadko bywa jedynym objawem tych zatruć.

Co robić w razie wystąpienia splątania?

Każdy epizod splątania wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej, ponieważ grozi rozwojem śpiączki, która zagraża życiu chorego.

Wyjątkiem są powracające objawy splątania, które są identyczne jak epizody w przeszłości, przyczyna jest znana, zdiagnozowana uprzednio przez lekarza, względnie niegroźna, dająca się szybko usunąć. Wtedy wystarczy zgłosić zdarzenie podczas najbliższej wizyty lekarskiej. Przykładem jest kontrolowany przez rodzinę lub samego chorego na cukrzycę kolejny epizod hipoglikemii z szybkim podaniem silnie osłodzonych płynów lub ponowny (w ciągu ostatnich tygodni, miesięcy), złożony napad częściowy u chorego z rozpoznaną wcześniej tą właśnie postacią padaczki czy powtarzające się objawy u osoby z demencją.

Zanim nadejdzie kwalifikowana pomoc, rodzina i otoczenie chorego mogą podjąć rozmaite działania, w zależności od okoliczności i głębokości splątania.

Każdy uraz głowy wymaga konsultacji lekarskiej (np. na szpitalnym oddziale ratunkowym), także jeśli nie ma splątania ani nie doszło do chwilowego omdlenia.

Przeczytaj więcej: Omdlenie – pierwsza pomoc

Co zrobi lekarz, jeśli zgłosi się pacjent ze splątaniem?

Lekarz wstępnie sprawdzi, czy nie ma bezpośredniego zagrożenia życia, tj. czy nie rozwija się wstrząs oraz czy nie zagraża niekorzystne pogorszenie stanu chorego w kierunku śpiączki.

W pozostałych przypadkach niezbędna może okazać się konsultacja neurologiczna lub/i psychiatryczna. Lekarz wykona dokładne badanie neurologiczne i uzupełni je w razie potrzeby badaniem obrazowym czaszki i mózgu (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny). Zwykle dalsze decyzje w sprawie diagnostyki podejmie specjalista neurolog, a będą miały one na celu wykluczenie udarów, guzów mózgu i dających skutki wtórne urazów czaszki (wstrząśnienie mózgu, krwiaki). Neurolog może wspólnie z psychologiem zdecydować, czy w przypadku chorego w podeszłym wieku należy mieć na uwadze początkowy etap choroby Alzheimera.

Część chorych może zostać skierowana na oddział chorób zakaźnych, w razie podejrzenia infekcji (np. bąblowcem, malaria – postać mózgowa u chorych, którzy przyjechali z krajów tropikalnych lub zatrucia pokarmowego spowodowanego pałeczkami rodzaju Salmonella). Inna grupa chorych (osoby przyjmujące narkotyki, osoby, u których doszło do zatrucia tlenkiem węgla, alkoholem lub lekami) zostanie ze Szpitalnego Oddziału Ratunkowego skierowana na toksykologię (często jest to miejscowy oddział chorób wewnętrznych), gdzie rutynowo oznacza się leki oraz ich metabolity we krwi i w moczu, w tym środki odurzające, które mogą powodować zaburzenia splątanie.

U wszystkich chorych ze splątaniem lekarz wykona podstawowe badania laboratoryjne: morfologię krwi obwodowej, badanie we krwi stężenia glukozy, mocznika, kreatyniny, enzymów wątrobowych, bilirubiny. Gazometria krwi tętniczej może pomóc rozpoznać splątanie jako skutek niedotlenienia krwi (hipoksji) w ciężkich chorobach układu oddechowego.

Na tej podstawie zostanie wdrożone odpowiednie leczenie. Będzie miało na celu:

  1. powtrzymanie postępu choroby
  2. ustąpienie splątania lub przyczyn leżących u podłoża objawu
  3. zmiany leczenia i zalecenia profilaktyczne, zapobiegające powtórzeniu się epizodu splątania (np. modyfikacja dawek insuliny u chorego z cukrzycą, skierowanie alkoholików, narkomanów i lekomanów do profesjonalnych ośrodków terapii uzależnień, wprowadzenie lub modyfikacja leków w padaczce; leczenie nadciśnienia tętniczego i profilaktyka miażdżycy w przemijającym niedokrwieniu mózgu itp.).

28.09.2022
Zobacz także
  • Udar mózgu
  • Majaczenie (delirium)
  • Majaczenie niewywołane alkoholem
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta