Co to jest międzybłoniak?
Międzybłoniak to nowotwór rozwijający się z komórek pokrywających tak zwane błony surowicze. Zazwyczaj rozwija się w obrębie błony surowiczej wyścielającej wnętrze klatki piersiowej (czyli opłucnej), jamy brzusznej (czyli otrzewnej) oraz wyścielającej wnętrze worka, w którym znajduje się serce (czyli osierdzia). Bardzo rzadko nowotwór ten może wystąpić w innym miejscu.
Międzybłoniak w większości przypadków ma charakter złośliwy, co oznacza, że może powodować powstanie przerzutów. Rzadko może mieć charakter nowotworu niezłośliwego, co oznacza, że nie ma zdolności do tworzenia przerzutów odległych, ale jego przebieg kliniczny i szczególna lokalizacja powodują istotne i groźne dla zdrowia następstwa.
Jak często występuje międzybłoniak?
Międzybłoniaki występują rzadko. W Polsce w 2012 roku w Krajowym Rejestrze Nowotworów odnotowano 299 zachorowań, a 222 pacjentów zmarło z powodu tego nowotworu. Międzybłoniak najczęściej rozwija się u osób w wieku co najmniej 60 lat, występuje 2–5-krotnie częściej u mężczyzn niż u kobiet.
Najczęściej rozwija się w opłucnej (w klatce piersiowej), rzadziej w otrzewnej (w jamie brzusznej), a najrzadziej w osierdziu. Inne, nietypowe lokalizacje międzybłoniaka należą do rzadkości.
Jakie są czynniki ryzyka zachorowania na międzybłoniaka?
Klasycznym, silnym czynnikiem ryzyka zachorowania na międzybłoniaka jest narażenie na kontakt z azbestem. W przeszłości masowo stosowano tę substancję między innymi w budownictwie, w materiałach używanych do ocieplania budynków lub krycia dachów. Obecnie, od kilkunastu lat, na terenie całej Polski systematycznie usuwa się np. dachówki produkowane z wykorzystaniem azbestu. Podczas usuwania takich produktów niezbędne są odpowiednie środki ostrożności, aby zapobiegać przedostawaniu się cząsteczek azbestu do układu oddechowego.
Jako czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na międzybłoniaka wymienia się wiele związków chemicznych, dlatego zachorowalność na ten nowotwór jest większa wśród pracowników przemysłu chemicznego.
Jakie są objawy międzybłoniaka opłucnej?
Większość międzybłoniaków opłucnej przebiega bezobjawowo. Objawy pojawiają się dopiero w zaawansowanym stadium choroby. Należą do nich przede wszystkim: uporczywy kaszel, dołączająca się duszność, ból związany z oddychaniem.
Jak się rozpoznaje międzybłoniaka opłucnej?
Lekarz po zebraniu wywiadu i zbadaniu pacjenta zleca badania dodatkowe. Podstawowym badaniem jest RTG klatki piersiowej. W przypadku widocznych zmian lekarz zazwyczaj zleca dodatkowo tomografię komputerową klatki piersiowej oraz inne badania obrazowe (np. PET).
Potwierdzenie rozpoznania wymaga uzyskania materiału do badania mikroskopowego. Najczęściej – w przypadku obecności płynu w opłucnej – wykonuje się diagnostyczne nakłucie opłucnej za pomocą odpowiedniej igły (w znieczuleniu miejscowym). Uzyskany płyn bada się po mikroskopem. Czasem jednak konieczna może być operacja diagnostyczna.
Jak leczy się międzybłoniaka opłucnej?
Leczenie międzybłoniaka opłucnej polega na jego chirurgicznym usunięciu. W przypadku zmian ograniczonych, najlepiej guz wyciąć w całości. W przypadku zmian rozlanych wycięcie samego guza bardzo rzadko jest możliwe, zazwyczaj usuwa się w całości całe płuco wraz opłucną. Ponieważ międzybłoniak jest zwykle wykrywany w stadium znacznie zaawansowanym, rzadko możliwa jest radykalna operacja prowadząca do całkowitego usunięcia guza. Częściej wykonuje się operacje mające na celu zmniejszenie dolegliwości (np. talkowanie opłucnej). Ponadto stosuje się radioterapię (napromienianie) i chemioterapię.
Jak się rozpoznaje i leczy międzybłoniaka otrzewnej?
Międzybłoniak otrzewnej również późno powoduje objawy. Zazwyczaj pierwszym objawem, na który pacjent zwraca uwagę, jest powiększenie obwodu brzucha. Objaw ten wynika z nagromadzenia w jamie brzusznej płynu, określanego jako wodobrzusze. Diagnostyka polega na wykonaniu badań obrazowych jamy brzusznej (np. USG) i nakłuciu zmian uwidocznionych w jej obrębie lub wykonaniu laparoskopii, czyli wprowadzeniu kamery do jamy brzusznej i pobraniu wycinka zmiany do badania mikroskopowego.
Podstawowym sposobem leczenia jest operacja, polegająca na usunięciu wszystkich widocznych ognisk choroby. Rzadko jest to jednak możliwe – w większości przypadków operacja ma na celu zapewnienie dobrego komfortu życia i likwidację najbardziej dokuczliwych objawów. Ponadto w leczeniu stosuje się chemioterapię, rzadko radioterapię.
Jakie jest rokowanie w przypadku międzybłoniaka?
Rokowanie w przypadku rzadkiej postaci niezłośliwej jest zazwyczaj dobre. W większości przypadków międzybłoniaka mamy do czynienia z postacią złośliwą. Szanse na wyleczenie ściśle zależą od zaawansowania choroby w chwili rozpoznania – im bardziej zaawansowany jest nowotwór, tym rokowanie gorsze. W przypadku rzadkiej postaci niezłośliwej rokowanie jest zazwyczaj dobre.
