Zapalenie opłucnej to stan zapalny obejmujący opłucną, w którym dochodzi do gromadzenia się zwiększonej ilości płynu w jamie opłucnej. Gromadzenie się wysięku (płynu) jest związane z różnymi chorobami – m. in. zapaleniem płuc, nowotworami, zatorowością płucną. Leczenie jest uzależnione od przyczyny wysięku.
Co to jest zapalenie opłucnej?
Zapalenie opłucnej to stan zapalny, który obejmuje opłucną, czyli rodzaj worka zbudowanego z błony surowiczej składająca się z dwóch blaszek – trzewnej oraz ściennej. Opłucna tworzy worek, w którym znajdują się płuca. W warunkach prawidłowych między dwiema blaszkami opłucnej znajduje się niewielka ilość płynu (ok. 10 ml), który umożliwia płucom swobodne rozprężanie się podczas oddychania. Ilość płynu jest utrzymywana na mniej więcej stałym poziomie.
Zapalenie opłucnej jest konsekwencją gromadzenia się większej ilości płynu w jamie opłucnej i jest związane z różnymi chorobami i stanami (np. w konsekwencji przyjmowania różnych leków). Płyn gromadzący się w opłucnej w wyniku zapalenia jest nazywany wysiękiem.
Wysięk w jamie opłucnej (wysiękowe zapalenie opłucnej) – przyczyny
Wysięk w jamie opłucnej powstaje w wyniku zapalenia albo w przebiegu nowotworów. Zapalenie być spowodowane drobnoustrojami (np. bakteriami), ale może też być związane np. z chorobami autoimmunologicznymi.
Przyczyną około 90% wysięków w jamie opłucnej są:
- zapalenie płuc (około 30% wszystkich przypadków płynu w jamie opłucnej)
- nowotwory
- zatorowość płucna.
Wysiękowe zapalenie opłucnej (wysięk w jamie opłucnej) związane z zakażeniem
Wysięk w jamie opłucnej występuje u około 30% chorych na bakteryjne zapalenie płuc. Wysiękowe zapalenie opłucnej jest powikłaniem bakteryjnego zapalenia płuc. Powikłaniem bakteryjnego wysięku w jamie opłucnej jest ropniak opłucnej.
Wysiękowe zapalenie opłucnej może występować także w innych zakażeniach układu oddechowego – np. w przebiegu gruźlicy, a także w zakażeniach wirusowych.
Objawami wysięku w jamie opłucnej mogą być duszność, a także ból w klatce piersiowej. Ból jest zazwyczaj zlokalizowany – pacjent czuje dokładnie, w którym miejscu go boli, może być umiejscowiony nie tylko w klatce piersiowej, ale także w barku lub brzuchu. Czasem chory może nie odczuwać żadnych objawów. Więcej: Płyn w jamie opłucnej
Objawy wysiękowego zapalenia opłucnej zależą od tego, jaka jest przyczyna (np. bakteryjne zapalenie płuc) oraz od chorób towarzyszących. Zwykle do objawów należą: gorączka, kaszel, duszność i zwiększona częstość oddechów, rzadziej utrata masy ciała, przewlekły stan podgorączkowy bądź osłabienie, brak łaknienia i ból w klatce piersiowej. W cięższych przypadkach mogą występować objawy sepsy i niewydolności oddechowej.
Wysięk w jamie opłucnej – rozpoznanie
Wysięk w jamie opłucnej jest zwykle konsekwencją innych chorób, dlatego pacjenci zazwyczaj są już w trakcie diagnostyki lub leczenia, np. zapalenia płuc. Rozpoznanie opiera się na wynikach badań obrazowych (np. RTG płuc) i badania płynu opłucnowego.
Wysięk w jamie opłucnej związany z zakażeniem – leczenie
W leczeniu stosuje się przede wszystkim antybiotyki, które zazwyczaj podaje się dożylnie. W niektórych przypadkach konieczny jest także drenaż opłucnej, czyli usunięcie płynu zawierającego bakterie z jamy opłucnej. Czasem konieczne jest też podanie leków bezpośrednio do jamy opłucnej. W ciężkich przypadkach konieczne może być leczenie operacyjne.
Wysięk nowotworowy w jamie opłucnej - przyczyny
Przyczyną wysięku nowotworowego w jamie opłucnej mogą być nowotwory pierwotne, czyli pochodzące z opłucnej (międzybłoniak opłucnej) i przerzutowe – najczęściej rak płuca, rak piersi, chłoniaki oraz raki żołądka, trzustki, jelita grubego, nerki, pęcherza moczowego i jajnika.
Wysięki w jamie opłucnej o innej przyczynie
Wysięk w jamie opłucnej może być związany z innymi przyczynami niż zakażenie. Należą do nich:
- Wysięk związany z zatorowością płucną
Wysięk w jamie opłucnej może być skutkiem zatorowości płucnej. Ilość płynu w jamie opłucnej jest wówczas najczęściej mała. - Wysięk w przebiegu chorób autoimmunologicznych
Wysięk w jamie opłucnej może być związany z chorobami autoimmunologicznymi, np. toczniem rumieniowatym układowym lub reumatoidalnym zapaleniem stawów. - Wysięk polekowy
Przyczyną wysięku w jamie opłucnej mogą być leki, najczęściej amiodaron, nitrofurantoina, fenytoina, metotreksat i β-blokery, rzadziej karbamazepina, prokainamid, propylotiouracyl, penicylamina, cyklofosfamid i bromokryptyna.
Wysięk w jamie opłucnej – rokowanie
Rokowanie jest zależne od przyczyny zapalenia opłucnej.