×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Nowotwór złośliwy a ciąża

Czy nowotwór złośliwy może wystąpić w czasie ciąży?

Do zachorowania na nowotwór złośliwy może dojść w czasie trwania ciąży. Szacuje się, że dotyczy to przeciętnie 1 na 1000 ciężarnych. Najczęściej u ciężarnych stwierdza się raka piersi (ocenia się, że każdego roku na świecie na raka piersi zachoruje około 10 000 ciężarnych), nieco rzadziej raka szyjki macicy oraz raka jajnika, czerniaka, a także białaczki (najczęściej ostrą białaczkę szpikową) i chłoniaki (najczęściej ziarnicę złośliwą, czyli chorobę Hodgkina). Rak płuca u ciężarnych zdarza się bardzo rzadko, ale ze względu na coraz częstsze występowanie tego nowotworu u kobiet można oczekiwać, że będzie współwystępować z ciążą nieco częściej.

Wystąpienie nowotworu złośliwego w okresie ciąży tworzy bardzo skomplikowaną sytuację kliniczną, bowiem z jednej strony konieczne jest agresywne, obarczone poważnymi działaniami niepożądanymi leczenie przeciwnowotworowe, z drugiej zaś należy zabezpieczyć prawidłowy rozwój płodu. Na szczęście u zdecydowanej większości chorych można skutecznie leczyć nowotwór złośliwy, unikając jednocześnie zagrożenia dla płodu.

Czy przerwanie ciąży poprawia rokowanie?

W świetle dostępnych danych przerwanie ciąży nie wpływa korzystnie na rokowanie w związku z rozpoznanym u ciężarnej nowotworem. Wystąpienie nowotworu złośliwego w okresie ciąży w żadnym razie nie jest wskazaniem do jej przerwania, aczkolwiek często o kilka tygodni przyspiesza się rozwiązanie – ciąża powinna trwać wystarczająco długo, by dziecko osiągnęło odpowiedni rozwój, ale jednocześnie na tyle krótko, by można było u matki zastosować wszystkie metody leczenia nowotworu (także te, których wykorzystanie w czasie ciąży nie jest możliwe, np. hormonoterapię).

Jak leczyć matkę, nie narażając nienarodzonego dziecka?

W czasie ciąży bardzo ograniczone jest użycie wielu podstawowych metod diagnostycznych, zwłaszcza tych, w których wykorzystywane jest promieniowanie jonizujące. Wykonanie mammografii jest jednak możliwe, pod warunkiem zastosowania odpowiednich, nieprzepuszczalnych dla promieni rentgenowskich osłon na brzuch ciężarnej. Należy podkreślić, że ultrasonografia nie stwarza żadnego zagrożenia dla rozwijającego się płodu.

Większość metod stosowanych w leczeniu nowotworów złośliwych można stosować także w okresie ciąży.

Operacja – podstawowy sposób leczenia większości nowotworów złośliwych – jest możliwa i bezpieczna dla płodu, aczkolwiek często zaleca się unikanie jej w I trymestrze. Szczególną ostrożność należy zachować w przypadku operacji brzusznych. W przypadku najczęstszego nowotworu występującego w czasie ciąży – raka piersi – można przeprowadzić operację oszczędzającą pierś (operacja przeprowadzona z zaoszczędzeniem piersi nie wyklucza możliwości karmienia dziecka). Można także wykonywać operację oszczędzającą z wycięciem tzw. węzła wartowniczego (nie zaleca się jednak stosowania błękitnego barwnika ze względu na poważne następstwa ewentualnej reakcji uczuleniowej). Z zasady w czasie ciąży nie stosuje się radioterapii, chociaż sporadycznie dopuszcza się (w uzasadnionych przypadkach) napromienianie szyi i śródpiersia pod warunkiem należytego osłonięcia brzucha przed działaniem promieniowania.

W czasie ciąży można stosować większość chemioterapeutyków, z wyjątkiem I trymestru (w tym okresie w związku z kształtowaniem się narządów płodu ryzyko powstania wad wrodzonych spowodowanych chemioterapią jest większe niż przeciętnie). Po zakończeniu I trymestru większość chemioterapeutyków można stosować z zachowaniem ścisłej obserwacji zarówno matki, jak i płodu. Szacuje się, że ryzyko powstania wad wrodzonych wynikających ze stosowania chemioterapii po zakończeniu I trymestru nie odbiega od przeciętnego.

Leczenie hormonalne jest przeciwwskazane przez cały okres ciąży. Po rozwiązaniu można stosować wszystkie metody diagnostyczne i lecznicze, których użycie w czasie ciąży było niemożliwe. Dlatego w praktyce chemioterapię i operację przeprowadza się często w czasie ciąży, a radioterapię i ewentualne leczenie hormonalne odracza do jej zakończenia.

Leczenie ciężarnej chorującej na nowotwór złośliwy, choć możliwe i zwykle bezpieczne dla płodu, musi się odbywać w ośrodku, który ma doświadczenie w leczeniu podobnych chorych i dysponuje możliwością ścisłej współpracy z doświadczonym zespołem ginekologiczno-położniczym.

W jaki sposób leczy się raka piersi rozpoznanego w czasie karmienia piersią?

Leczenie raka piersi w okresie laktacji nie odbiega od standardowego leczenia raka piersi. W czasie chemioterapii nie wolno jednak karmić dziecka piersią – wiele leków przeciwnowotworowych lub ich metabolitów przedostaje się do mleka. W praktyce po rozpoznaniu nowotworu piersi u karmiącej kobiety farmakologicznie wstrzymuje się laktację, m.in. w celu ograniczenia wpływu znanych i nieznanych bodźców hormonalnych na gruczoł.

Czy rak piersi występujący w czasie ciąży rokuje gorzej?

Obecnie wiadomo, że rokowanie u chorych na raka piersi, który wystąpił w czasie ciąży, nie jest gorsze niż u nieciężarnych kobiet, u których stwierdzono raka piersi o podobnym stopniu zaawansowania. Z drugiej jednak strony rak piersi rozpoznawany w czasie ciąży jest zazwyczaj bardziej zaawansowany niż u kobiet nieciężarnych. Wynika to przede wszystkim z opóźnionego rozpoznania w stosunku do kobiet niebędących w ciąży (badanie palpacyjne piersi jest utrudnione ze względu na powiększenie i rozrost gruczołu, a wydolność badań obrazowych jest mniejsza).

Czy dzieci, których matki leczono z powodu nowotworu w czasie ciąży, rozwijają się prawidłowo?

Nie stwierdzono żadnych istotnych zaburzeń rozwojowych (także intelektualnych) u dzieci, które w czasie życia płodowego były narażone na leki przeciwnowotworowe i urodziły się zdrowe – rozwijają się prawidłowo, a dostępne dane wskazują, że ich zdolność do posiadania potomstwa nie jest zmniejszona.

Czy po przebyciu raka można zajść w ciążę?

Nie stwierdzono, by zajście w ciążę przez kobietę, która chorowała na raka piersi, zwiększało ryzyko nawrotu choroby. Ponieważ jednak do nawrotu większości nowotworów złośliwych dochodzi w ciągu 2–3 lat po leczeniu, zaleca się stosowanie skutecznej metody antykoncepcyjnej przez 3 lata po zakończeniu leczenia przeciwnowotworowego. Kobiety leczone z powodu raka piersi, u których nie stwierdza się nawrotu lub niewyleczonego nowotworu, powinno się zachęcać do karmienia piersią. Przebyta chemioterapia i/lub radioterapia nie wywołują zmian w składzie mleka, a nawet jedna pierś produkuje ilość pokarmu wystarczającą do zaspokojenia potrzeb noworodka.

Czy leczenie przeciwnowotworowe upośledza płodność?

Stosowanie chemioterapii może znacząco upośledzić płodność zarówno kobiety, jak i mężczyzny. Odsetek kobiet, u których po leczeniu dochodzi do ustania miesiączkowania, w przypadku niektórych leków przekracza 80% (np. cyklofosfamid, busulfan, melfalan), ale w przypadku większości leków nie jest większy niż 20%. Po zakończeniu chemioterapii czynność hormonalna jajników i regularne miesiączki powracają u około 30% chorych, u których doszło do ustania miesiączkowania. Odsetek mężczyzn odzyskujących płodność jest trudny do określenia. Przebyta chemioterapia nie wpływa na sprawność seksualną ani zdolność do odczuwania przyjemności z pożycia płciowego. Radioterapia działająca bezpośrednio na jajniki lub jądra powoduje zmniejszenie płodności (jądra są bardziej podane na uszkodzenia pod jej wpływem niż jajniki); wpływ radioterapii może być również pośredni w następstwie napromieniania mózgu i uszkodzenia mechanizmu regulującego uwalnianie hormonów płciowych, w który zaangażowana jest przysadka mózgowa.

Z powyższych względów wszystkich chorych w wieku prokreacyjnym należy poinformować przed planowanym leczeniem przeciwnowotworowym o możliwości przechowywania nasienia, komórek jajowych lub zarodków w celu wykorzystania do zapłodnienia po zakończeniu leczenia.

Tabela. Ogólne zasady leczenia ciężarnych chorych na nowotwory złośliwe
leczenie operacyjne można je przeprowadzić w każdym momencie ciąży; odradza się wykonywanie zabiegów obarczonych dużym ryzykiem wystąpienia powikłań (np. operacji dotyczących przewodu pokarmowego i płuc), gdyż mogą one niekorzystnie wpływać na przebieg ciąży; w przypadku pilnej konieczności należy rozważyć przerwanie ciąży
radioterapia z zasady należy unikać radioterapii w okresie ciąży, jeśli to tylko możliwe, można jednakże rozważyć napromienianie obszaru szyi i śródpiersia, pod warunkiem odpowiedniego osłonięcia macicy; leczenie takie należy prowadzić tylko w ośrodkach o odpowiednim doświadczeniu w postępowaniu z chorymi na nowotwory złośliwe rozpoznane w okresie ciąży
chemioterapia należy jej unikać w I trymestrze, gdyż wiąże się wówczas z dużym ryzykiem wystąpienia wad wrodzonych i poronień samoistnych; podawanie dawek co tydzień umożliwia łatwe monitorowanie przebiegu ciąży i szybkie przerwanie chemioterapii, jeśli zaszłaby taka konieczność; skraca to również długość nadiru, co ułatwia zakończenie ciąży w razie konieczności; taki schemat postępowania jest zdecydowanie zalecany
leki hormonalne należy unikać stosowania przez cały okres ciąży
data porodu należy unikać porodu w okresie nadiru (tj. maksymalnego zmniejszenia m.in. liczby białych krwinek); należy unikać porodu przed 35. tygodniem ciąży ze względu na powikłania związane z wcześniactwem.
Źródło tabeli: "Leczenie nowotworów złośliwych u kobiet w ciąży: na jakich danych naukowych można się oprzeć?", Medycyna Praktyczna - Onkologia, 2/2011, s.49-55.
23.04.2013
Wybrane treści dla Ciebie
  • Ospa wietrzna u kobiet w ciąży
  • Różyczka u kobiet w ciąży
  • Podwyższone ciśnienie tętnicze krwi u kobiet w ciąży
  • Pemfigoid ciężarnych
  • Badania prenatalne
  • Zmiany skórne w ciąży
  • Nadciśnienie przewlekłe u kobiet w ciąży
  • Hemoroidy w ciąży
  • Znieczulenie do porodu
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta