Zmiany dermatologiczne u ciężarnych stanowią niejednorodną grupę objawów skórnych, które ze względu na specyfikę stanu jakim jest ciąża, stanowią częstą przyczynę zmartwień pacjentek i trosk lekarzy.
Niestety pojawiające się zmiany nierzadko są bagatelizowane przez pacjentkę i jej otoczenie. Ciężarna z objawami skórnymi powinna zachować spokój i opanowanie, konieczna w każdym przypadku jest konsultacja z lekarzem.
Zmiany skórne w ciąży mogą być związane z samym przebiegiem ciąży i wcale nie wskazują na toczący się proces chorobowy, a jedynie są fizjologicznym objawem zmian jakie zachodzą w organizmie kobiety. Należą do nich uogólnione i ogniskowe przebarwienia, znamiona naczyniowe i rumień dłoni, rozstępy skórne, a także zmiany dotyczące włosów i paznokci. Przyczyną tych zjawisk są zarówno zmiany hormonalne zachodzące w organizmie ciężarnej, jak i zmiany związane głównie z rozciąganiem skóry.
Ciąża może także zmieniać przebieg istniejących już wcześniej chorób skóry lub skórnych manifestacji innych chorób. Przebieg niektórych z nich może ulec zaostrzeniu w ciąży, a te najczęstsze, których przebieg się pogarsza przedstawiono poniżej.
Tabela. Istniejące już wcześniej choroby skóry, które mogą ulec zaostrzeniu w ciąży | |
---|---|
schorzenia infekcyjne | infekcja HIV i AIDS drożdżakowe zapalenie pochwy i sromu rzęsistkowica ospa wietrzna i półpasiec opryszczka świerzb i wszawica |
schorzenia układowe i metaboliczne | twardzina układowa toczeń rumieniowaty układowy zapalenie skórno-mięśniowe pęcherzyca zwykła porfiria skórna choroba Ehlersa i Danlosa |
inne dermatozy | łupież różowy Giberta czerniak neurofibromatozy |
Na szczęście zmiany hormonalne w organizmie kobiety, związane z przebiegiem ciąży mogą także korzystnie wpływać na stan innych dermatoz, między innymi trądziku, wyprysku czy skórnych postaci łuszczycy i sarkoidozy.
Ciąża to także na tyle odmienny stan organizmu kobiety, że opisano kilka specyficznych dermatoz o szczególnym przebiegu dla ciąży i niepowtarzalnym obrazie klinicznym.
Etiologia większości z nich pozostaje jednak nadal nieznana. W innych przypadkach podejrzewa się, że podłoże chorób stanowią zjawiska autoagresji, kiedy układ immunologiczny wytwarza substancje działające uszkadzająco na własne tkanki organizmu.
Do dermatoz ciążowych należą:
- cholestaza ciążowa
- swędzące grudki i ogniska pokrzywkowe w przebiegu ciąży – PUPPP (wielopostaciowe osutki ciężarnych)
- świerzbiączki ciążowe
- liszajec opryszczkowaty
- grudkowe zapalenie skóry ciężarnych
- opryszczki ciężarnych
- progesteronowe autoimmunologiczne zapalenie skóry ciężarnych
Ze względu na konsekwencje dla przebiegu ciąży i rozwój płodu, istotne znaczenia ma skórna manifestacja matczynych infekcji określanych wspólnie nazwą STORCH. Zaliczamy do nich kiłę (syphilis), toksoplazmozę, inne (other) infekcje wirusowe na przykład: wirus grypy, odry, wirusy Coxsackie, wirus B19, różyczkę (rubella), infekcję wirusem CMV i HSV.
Odrębnym zagadnieniem jest świąd ciężarnych, który może występować jako objaw w przebiegu chorób dermatologicznych lub występować napadowo i nie mieć związku z żadną chorobą. Pojawia się najczęściej w trzecim trymestrze, ale może wystąpić również we wcześniejszych miesiącach ciąży. Z chwilą pojawienia się świądu skóra nie wykazuje żadnych objawów przedmiotowych, a jedynie wtórnie pojawiają się przeczosy jako następstwo intensywnego drapania. Świąd ograniczony ma zwykle charakter napadowy, nasila się w porze nocnej i dotyczy przede wszystkim okolic płciowych, pachwin, ud i podbrzusza. Wymaga on dokładnej diagnostyki różnicowej prowadzonej w kierunku zakażeń, zmian naczyniowych, alergicznych lub alergiczno-toksycznych. Wystąpienie uporczywego świądu uogólnionego wymaga diagnostyki w kierunku cukrzycy ciążowej, chorób układowych niezależnych od przebiegu ciąży, cholestazy ciążowej, chorób nerek, a nawet psychoz. Oczywiście wykluczenia wymagają świerzb i wszawica.
Na skórze ciężarnej może się pojawić każda zmiana dermatologiczna, którą obserwujemy i poza ciążą. Jakkolwiek należy pamiętać, że wbrew obiegowej opinii klinicystów, ciąża sama w sobie nie zwiększa ryzyka wystąpienia choroby skóry.