Zespół bólowy odcinka lędźwiowego kręgosłupa to choroba obejmująca różne nieprawidłowości toczące się w okolicy lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa charakteryzujące się bólem tej okolicy. W dominującej części przypadków jest spowodowany niegroźnym naciągnięciem lub niewielkim naderwaniem więzadeł, ścięgien lub mięśni w bezpośredniej okolicy kręgosłupa, np. po dźwignięciu ciężkiego przedmiotu.
Przyczyny zespołu bólowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa
Ryzyko wystąpienia tego zespołu bólowego rośnie z wiekiem, aczkolwiek pierwszy epizod dolegliwości zwykle występuje już między 30. a 50. rokiem życia. Inne czynniki ryzyka wystąpienia typowego zespołu bólowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa to:
- niski poziom aktywności fizycznej
- ciąża
- nadwaga lub otyłość
- skłonność genetyczna
- wykonywanie pracy wymagającej częstego schylania się, podnoszenia ciężkich przedmiotów itp.
Istotne znaczenie ma ogólny stan psychiczny pacjenta – zespoły bólowe odcinka lędźwiowego częściej występują u osób, u których poziom stresu jest wysoki lub doświadczają zaburzeń psychicznych (np. depresja, zaburzenia lękowe). Z kolei konieczność noszenia ciężkich tornistrów może wywołać tego typu dolegliwości nawet u dzieci i młodzieży!
Objawy zespołu bólowego odcinka lędźwiowego mogą wywołać również zaostrzenie choroby zwyrodnieniowej, dyskopatię lub inne nieprawidłowości wywołujące ucisk korzeni nerwowych wychodzących na tym poziomie z rdzenia kręgowego. W bardzo rzadkich przypadkach ból tej okolicy może się nie wiązać z kręgosłupem, tylko z chorobą toczącą się w jamie brzusznej lub miednicy, jak np. w przypadku endometriozy, kamicy nerkowej.
Jak często zdarza się zespół bólowy odcinka lędźwiowego kręgosłupa?
Zespół bólowy odcinka lędźwiowego kręgosłupa jest bardzo częsty. Szacuje się, że niemalże każdy dorosły człowiek w pewnym momencie swojego życia doświadczy tego typu dolegliwości. Tak samo często dolegliwości występują u kobiet i mężczyzn.
Jakie są objawy zespołu bólowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa?
Jak sama nazwa wskazuje, objawy to ból – różnie nasilony i różnie odczuwany – w dolnej części pleców. Najczęściej pojawia się nagle, np. po gwałtownym ruchu. Często dolegliwości ograniczają swobodne poruszanie się pacjenta – uniemożliwiają siedzenie, zmiany pozycji.
Co zrobić w przypadku wystąpienia objawów zespołu bólowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa?
Jeśli ból pleców jest jedynym objawem i nie doszło do urazu tej okolicy, w pierwszej kolejności należy zastosować odpoczynek, poszukać pozycji ciała, w której dolegliwości są najmniejsze. Należy doraźnie przyjąć lek przeciwbólowy dostępny bez recepty (np. paracetamol lub ibuprofen) w dawce zgodnej z informacją podaną na ulotce. Bolesną okolicę można spróbować rozgrzać. Jeśli przy takim postępowaniu dolegliwości ustąpią samoistnie w ciągu od kilku godzin do kilku dni, nie będą zaburzać normalnego funkcjonowania oraz nie pojawią się inne objawy, sytuacja ta nie wymaga konsultacji lekarskiej.
Jeśli mimo takiego postępowania, ból nie będzie w pełni ustępował w krótkim czasie i będzie utrudniał normalne funkcjonowanie (np. wykonywanie pracy), wymaga to konsultacji lekarskiej. Wówczas należy zgłosić się do lekarza rodzinnego albo poradni ortopedycznej bądź neurologicznej (konsultacja ortopedyczna lub neurologiczna w ramach NFZ wymaga skierowania od lekarza POZ).
Pilna konsultacja ortopedyczna lub neurologiczna dolegliwości bólowych w odcinku lędźwiowym kręgosłupa na ostrym dyżurze w szpitalu powinna odbywać się jedynie w poniższych przypadkach:
- nasilenie bólu jest bardzo duże
- pacjent przebył uraz kręgosłupa
- ból znacznie utrudnia funkcjonowanie.
W większości przypadków typowego zespołu bólowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa możliwa jest konsultacja planowa.
Alarmującą sytuacją, w której należy niezwłocznie udać się na SOR, jest przypadek, gdy oprócz bólu w dolnej części pleców, występują inne niepokojące objawy, takie jak
- nietrzymanie moczu
- nietrzymanie stolca
- zaburzenia czucia kończyn dolnych lub okolicy krocza
- osłabienie siły mięśniowej kończyn dolnych
- opadanie stopy.
Jak lekarz ustala rozpoznanie zespołu bólowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa?
Lekarz konsultujący pacjenta – w ramach poradni lub ostrego dyżuru – zbiera dokładny wywiad na temat początku dolegliwości, czasu ich trwania, charakteru bólu oraz dotychczasowego postępowania (przede wszystkim leków przyjmowanych przed wizytą), a następnie bada pacjenta. W części przypadków dodatkowo wykonuje się RTG i/lub rezonans magnetyczny.
Jeśli pierwszym lekarzem konsultującym pacjenta jest lekarz rodzinny, w niektórych przypadkach może uznać za konieczne skierowanie pacjenta do poradni ortopedycznej lub neurologicznej, a w razie stwierdzenia niepokojących objawów dodatkowych, pilnie na SOR.
Jakie są metody leczenia zespołu bólowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa?
W zdecydowanej większości przypadków pierwszego, ostrego epizodu zespołu bólowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa dolegliwości ustępują w ciągu od kilku dni do tygodni. Doraźnie stosuje się
- odpoczynek
- unikanie ruchów nasilających ból
- rozgrzewające okłady
- leki przeciwbólowe, przeciwzapalne i rozluźniające mięśnie oraz
- fizjoterapię.
O tym, co należy stosować i w jakim zakresie, decyduje lekarz.
Poniżej przykładowe ćwiczenie pomocne w leczeniu zespołu bólowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa:
Więcej ćwiczeń pomocnych w leczeniu zespołu bólowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa znajdziesz w artykule Zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowego - ćwiczenia [Wideo]
Jeśli jest to kolejny epizod dolegliwości lub w czasie badania lekarskiego wysunięto podejrzenie istnienia istotnych zmian zwyrodnieniowych, dyskopatii itd., wykonuje się dodatkowe badania obrazowe (RTG i/lub MR) i na tej podstawie ordynuje się leczenie w zależności od stwierdzonych zmian. Oprócz wyżej wymienionych metod (bardzo często stosuje się z powodzeniem fizjoterapię) w niektórych, rzadkich, przypadkach może być konieczne leczenie operacyjne.
Jakie jest rokowanie po epizodzie zespołu bólowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa?
W przypadku dolegliwości o typowym przebiegu, tj. silny, nagle występujący ból bez innych niepokojących objawów, po okresie rekonwalescencji (kilka dni-tygodni) rokowanie jest bardzo dobre – pacjent wraca do pełnej sprawności i najczęściej dolegliwości już się nie powtarzają.
Rokowanie jest gorsze i trudne do przewidzenia w razie objawów trwających długo, powtarzających się lub z towarzyszącymi innymi objawami oprócz samego bólu (zaburzenia czucia, osłabienie mięśni itd.) oraz gdy badania dodatkowe uwidaczniają istotne zmiany w kręgosłupie lędźwiowym.
Co zrobić, żeby uniknąć zespołu bólowego odcinka lędźwiowego kręgosłupa?
Najważniejsze jest wyeliminowanie czynników ryzyka. Należy dbać o utrzymanie właściwej masy ciała poprzez dietę oraz regularną aktywność fizyczną. Należy dbać o ergonomię pracy – wykonywanie różnych czynności (np. dźwiganie) w sposób jak najmniej obciążający dla kręgosłupa. Istotna jest również dbałość o kondycję psychiczną – unikanie stresów, rozładowywanie niekorzystnych emocji, stosowanie technik radzenia sobie ze stresem.
