Seniorzy są w fatalnym stanie psychofizycznym – wynika z badań Instytutu Polityki Senioralnej. Sześć na 10 osób w wieku powyżej 60. roku życia ocenia swoją kondycję psychiczną jako gorszą niż przed pandemią. Seniorzy są zmęczeni izolacją, mają gorsze samopoczucie z powodu mniejszej aktywności fizycznej, narzekają na problemy z dostępem do leczenia. Kiepsko odnajdują się w cyfrowej, pandemicznej rzeczywistości.
Fot. pixabay.com
To, że pandemia uderza w seniorów, nie może zaskakiwać – choćby dlatego, że zewsząd słyszą, że wiek jest kluczowym czynnikiem ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19 i zgonu z jego powodu. Ale w raporcie opublikowanym przez Instytut Polityki Senioralnej są też – choć równie niezaskakujące – cenne dla decydentów wskazówki, jak należy konstruować rozmaite programy i rozwiązania, by na wstępie nie wykluczać znacznej części z niemal dziesięciomilionowej rzeszy osób po 60. roku życia.
– Obniżenie parametrów subiektywnie ocenianej jakości życia, spadek kondycji psychofizycznej czy pogłębione osamotnienie to społeczne i indywidualne efekty pandemii widoczne w życiu seniorów, głównie u osób prowadzących jednoosobowe gospodarstwa domowe – komentuje Przemysław Wiśniewski, dyrektor SeniorHub. Instytutu Polityki Senioralnej. – Milionom polskich seniorów żyje się w pandemii źle, wsparcie instytucji publicznych jest bardzo słabe. Dodatkowo w samym 2020 r. odnotowano wśród osób 60+ kilkadziesiąt tysięcy „nadmiarowych” śmierci będących efektem niewydolności ochrony zdrowia obnażonej przez COVID-19. Nasze badanie wskazuje na konieczność zaplanowania nowej krajowej polityki wsparcia osób starszych, których społeczność została zdemolowana przez COVID-19 i złą polityką państwa.
Oczywiście seniorzy nie są grupą jednorodną – czynnikiem najmocniej różnicującym jest rzecz jasna wiek. Grupa 60-65-latków to w dużej części osoby albo ciągle aktywne zawodowo, albo aktywne społecznie. Inne problemy – zdrowotne, ekonomiczne, behawioralne – mają seniorzy po 75. roku życia, inne – aktywni 65-latkowie. Jednak, jak pokazują wyniki raportu, pandemia w dużym stopniu „wyrównała” te różnice.
Niemal 60 proc. osób powyżej 60. roku życia deklaruje, że ich kondycja psychiczna jest gorsza niż przed pandemią, rozluźniły się relacje społeczne, wzrósł znacząco poziom realnej, często zupełnej izolacji społecznej. Niemal dwie trzecie (63 proc.) ocenia, że ich aktywność fizyczna spadła w trakcie pandemii. Znacząco pogorszyła się subiektywnie odczuwana kondycja fizyczna seniorów mająca przełożenie na oczekiwaną długość życia. Ponad połowa badanych odczuwa zmęczenie wynikające z obostrzeń związanych z pandemią (54 proc.), a prawie połowie ankietowanym brakuje kontaktów z innymi ludźmi (46 proc.). Ponad 60 proc. badanych przyznało, że trudniej jest im skorzystać z usług leczniczych lub rehabilitacyjnych, a prawie dwie trzecie ma problem z dostaniem się do lekarza specjalisty lub internisty.
I coś, co absolutnie nie powinno zaskakiwać – siedmiu na dziesięciu seniorów (osób powyżej 60. roku życia) nie korzysta z Internetu w ogóle. Jeśli seniorzy korzystają z sieci, najczęściej robią to codziennie (21 proc.) – to ci, którzy w Internecie poruszają się swobodnie, przede wszystkim najmłodsi seniorzy.
„W dobie pandemii posiadanie lub nieposiadanie kompetencji w zakresie obsługi internetu może mieć bardzo duży wpływ na funkcjonowanie seniorów poddanych przymusowej izolacji społecznej. Osoby posiadające kompetencje cyfrowe mogą realizować część spraw i utrzymywać relacje za pomocą nowych technologii” – czytamy w raporcie. To odnosi się, choćby, do utrzymywania satysfakcjonujących kontaktów z osobami bliskimi czy znajomymi: seniorzy, którzy potrafią obsługiwać komunikatory, realizować połączenia wideo, odbierać zdjęcia czy filmy nie czują się aż tak wyizolowani jak ci, dla których jedyną formą kontaktu jest rozmowa telefoniczna.
W tym kontekście autorzy raportu przytaczają wyniki badania „Wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych w gospodarstwach domowych” (GUS, 2020). Rok przed pandemią z Internetu w ciągu trzech miesięcy poprzedzających badanie korzystało 30 proc. seniorów 65+, zaś niemal dwie trzecie zadeklarowało, że nigdy z niego nie korzystało. Ale to nie wszystko – w grupie tych, którzy zadeklarowali korzystanie, niewiele osób wybrało opcję „korzystałem kilka razy” – co wskazuje raczej na próbę skorzystania z sieci, niekoniecznie udaną, lub szukanie informacji z udziałem innej osoby obsługującej urządzenie z dostępem do internetu.
Około 12 proc. seniorów korzystało z internetu w jednym lub dwóch obszarach wykorzystania sieci (wąski lub bardzo wąski zakres aktywności internetowej), a 14 proc. realizowało swoją aktywność w sieci w trzech lub czterech obszarach (co lokuje ich na poziomie osób średnio zaawansowanych, korzystających z komputera i Internetu względnie swobodnie). Natomiast jedynie 3 proc. osób starszych wykorzystywało sieć w szerokim lub bardzo szerokim zakresie (w więcej niż pięciu obszarach), czyli swobodnie przeglądało strony internetowe, korzystało z wyszukiwarek, obsługiwało e-maila, było aktywnych w mediach społecznościowych, dokonywało transakcji zakupowych i bankowych, korzystało z kultury np. poprzez użytkowanie serwisów streamingowych.
Polscy seniorzy, jak podkreślają autorzy raportu, są – na tle średniej unijnej – szczególnie cyfrowo wykluczeni, dwukrotnie mniej ich korzysta z Internetu. Tymczasem Polska, czym rząd chwalił się i chwali szczególnie intensywnie, na przykład w Narodowym Programie Szczepień (ale i w innych rozwiązaniach, które lada chwila mają zostać ogłoszone, takich jak bon zdrowotny 40+) stawia właśnie na rozwiązania cyfrowe. Idealne dla tych, dla których Internet jest zwykłym narzędziem i wykluczające dla tych, którzy nie potrafią z niego korzystać.
Badanie zostało przeprowadzone na próbie 500 osób 60+ za pomocą wywiadu pogłębionego drogą telefoniczną – CATI (computer-assisted telephone interviewing) przez pracownię DRB Research, w okresie luty/marzec 2021 r. Równolegle przeprowadzono badanie na próbie 688 osób 60+ metodą ankiety internetowej, dotyczące kompetencji cyfrowych seniorów korzystających z sieci.
