Co to jest odma opłucnowa i jakie są jej przyczyny?
Odma opłucnowa to obecność powietrza w jamie opłucnej. Opłucna jest to błona pokrywająca powierzchnię zewnętrzną płuca (opłucna trzewna) i wyścielająca klatkę piersiową od środka (opłucna ścienna). W jamie opłucnej, czyli pomiędzy ścianą klatki piersiowej a płucem u osoby zdrowej znajduje się jedynie znikoma ilość płynu, który ułatwia poruszanie się płuca względem klatki piersiowej w czasie ruchów oddechowych. Jeżeli dojdzie do uszkodzenia płuca lub ściany klatki piersiowej, do jamy opłucnej dostaje się powietrze. Jego ciśnienie powoduje, że płuco nie jest w stanie prawidłowo wypełnić się powietrzem. Jeżeli odma jest duża, czyli w jamie opłucnej jest dużo powietrza, płuco po tej stronie przestaje prawie w ogóle funkcjonować.
Odma może być samoistna, czyli występować bez uchwytnej przyczyny. Dotyczy to zwłaszcza młodych, szczupłych osób lub pacjentów z niektórymi chorobami płuc oraz palących tytoń. Odma opłucnowa może być też wynikiem urazu klatki piersiowej (np. w wypadku samochodowym) albo powikłaniem zabiegów medycznych, np. biopsji płuca wykonywanej podczas bronchoskopii.
Jak często występuje odma opłucnowa?
Odma opłucnowa może wystąpić w każdym wieku, cztery razy częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet. Około połowy przypadków odmy to odma samoistna.
Jakie są objawy odmy opłucnowej?
Główne objawy odmy opłucnowej to ból po stronie odmy, duszność i kaszel. Ból nie zawsze towarzyszy odmie i jego nasilenie może być różne. U części pacjentów nie występują żadne objawy odmy opłucnowej.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie odmy opłucnowej?
Najpierw lekarz zbiera wywiad oraz bada pacjenta ze szczególnym uwzględnieniem badania klatki piersiowej (opukiwanie, osłuchiwanie). Zazwyczaj na tej podstawie lekarz wysuwa podejrzenie odmy, w celu potwierdzenia jej kieruje pacjenta na RTG klatki piersiowej.
Ryc. USG opłucnej u osoby zdrowej (A) i u chorego z odmą opłucnową (B). Objaw ogona komety (artefakt powstający na granicy prawidłowo przylegających blaszek opłucnej) pozwala na wykluczenie odmy.
Jakie są metody leczenia odmy opłucnowej?
Jeżeli odma jest bardzo mała, nie wymaga leczenia. Czasami lekarz podaje choremu tlen, żeby przyśpieszyć wchłanianie powietrza z jamy opłucnej. Jeżeli odma jest duża, lekarz może próbować usunąć powietrze za pomocą igły wenflonu, który wprowadza do opłucnej, nakłuwając ścianę klatki piersiowej. Nie zawsze jest to możliwe i skuteczne.
Najbardziej rozpowszechnioną metodą leczenia odmy jest drenaż opłucnej - wprowadzenie do opłucnej rurki o średnicy ok. 0,5-1 cm przez ścianę klatki piersiowej (czyt. Drenaż opłucnej). Rurkę następnie podłącza się do tzw. zastawki wodnej, czyli systemu naczyń połączonych, który sprawia, że powietrze może się wydostawać z jamy opłucnej, ale nie może się tam dostawać z powrotem i zwykle do układu ssącego. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Dren w opłucnej utrzymuje się zwykle kilka dni. Przez ten czas podaje się pacjentowi leki przeciwbólowe.
