Jestem w ciąży, karmię piersią lub planuję ciążę – czy mogę zaszczepić się przeciwko COVID-19?

Ogólna odpowiedź na to pytanie, zgodna ze stanowiskami dużych towarzystw naukowych zajmujących się szczepieniami, ginekologią i położnictwem oraz neonatologią,¹ brzmi: tak, możesz się zaszczepić. Ciąża ani karmienie piersią nie stanowią przeciwwskazania do szczepienia przeciwko COVID-19. Przed szczepieniem nie ma potrzeby wykonywania testu ciążowego.

Fot. istockphoto.com

• Ciąża a COVID-19. Kobiety w ciąży oraz niedługo po urodzeniu dziecka są narażone na większe ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19. Oznacza to, że w przypadku zachorowania istnieje większe ryzyko, że będą musiały być leczone w szpitalu, podłączone do respiratora, a także, że choroba zakończy się zgonem niż w przypadku ich rówieśniczek, które nie są w ciąży ani niedługo po urodzeniu dziecka. COVID-19 może również zwiększyć ryzyko powikłań związanych z ciążą i porodem, np. przedwczesnego porodu. W czasie epidemii koronawirusa kobiety z tej grupy powinny być zatem szczególnie chronione przed zachorowaniem.
• Badania rejestracyjne. W tej chwili dysponujemy jeszcze ograniczonymi danymi na temat stosowania szczepionek przeciwko COVID-19 u kobiet w ciąży czy karmiących piersią. W przeprowadzonych na zwierzętach badaniach szczepionek (firm: Moderna, Pfizer/BioNTech oraz Johnson&Johnson/Janssen) nie stwierdzono negatywnego wpływu na płodność samic, rozwój zarodka i płodu, rozwój potomstwa po urodzeniu ani na ciążę. Chociaż takie badania są planowane, w opublikowanych dotychczas wynikach badań klinicznych prowadzonych przed rejestracją szczepionek przeciwko COVID-19 nie brały udziału kobiety w ciąży i karmiące piersią – na wyniki musimy jeszcze poczekać.
• Rodzaj, skład i mechanizm działania szczepionek nie budzi niepokoju. Wszystkie aktualnie dostępne w Polsce szczepionki przeciwko COVID-19 należą do tzw. szczepionek nieżywych. Nie mogą wywołać COVID-19 ani nie modyfikują genomu człowieka. Po analizie ich składu, mechanizmu działania, dostępnych danych z nadzoru nad szczepieniami oraz ogólnej wiedzy na temat innych szczepień eksperci uznali, że jest bardzo mało prawdopodobne, aby szczepienia te mogły negatywnie wpłynąć na ciążę lub dziecko, laktację lub skład pokarmu kobiecego.
• Dane z nadzoru nad szczepieniami. W wielu krajach – z uwagi na stan epidemii – szczepi się przeciwko COVID-19 kobiety w ciąży i karmiące piersią, jednocześnie ściśle nadzorując ich stan zdrowia za pomocą specjalnych systemów czynnego nadzoru nad niepożądanymi odczynami poszczepiennymi (NOP). Wyniki przeglądu tych danych (większość dotyczyła szczepionek mRNA, czyli firm Pfizer/BioNTech i Moderny) nie ujawniły żadnych niepokojących sygnałów, a profil bezpieczeństwa tych szczepionek, w tym ryzyko NOP u kobiet w ciąży i karmiących piersią, był taki sam, jak u innych osób w podobnym wieku. Nie stwierdzono niekorzystnego wpływu szczepienia na zdrowie kobiet, ciążę ani rozwój płodu od momentu zapłodnienia lub zdrowie dziecka karmionego piersią.
• Doświadczenia z innymi szczepieniami. Kobiety w okresie ciąży i laktacji mogą być szczepione innymi szczepionkami „nieżywymi”. Zgodnie z ogólnymi zasadami: ani karmienie piersią, ani ciąża nie stanowią przeciwwskazania do szczepień, a niektóre szczepienia są nawet szczególnie zalecane kobietom w tym okresie (np. szczepienie przeciwko krztuścowi i grypie) i dane naukowe wskazują, że są korzystne i bezpieczne zarówno dla matki, jak i dziecka. Podobnie, szczepienia u osób planujących dziecko stanowią ważny element profilaktyki zdrowotnej w ramach przygotowywania się do ciąży, a dodatkowo nigdy nie stwierdzono, aby jakakolwiek szczepionka negatywnie wpływała na płodność. Jeśli planujesz ciążę, przed szczepieniem przeciwko COVID-19 nie musisz wykonywać testu ciążowego.

Bez względu zatem na to, czy planujesz ciążę, jesteś w ciąży czy karmisz piersią – możesz się zaszczepić. Przy podejmowaniu decyzji warto ocenić indywidualne ryzyko zachorowania na COVID-19 (czyli kontaktu z SARS-CoV-2). Przykładowo: na inne ryzyko zachorowania narażona będzie kobieta pracująca w szpitalu lub często spotykająca się z innymi ludźmi niż np. osoba pracująca z domu. Należy jednak pamiętać, że jeśli masz jakiekolwiek kontakty społeczne, to ryzyko zakażenia istnieje i nie da się go całkowicie wyeliminować. Większe ryzyko zachorowania występuje w rejonach, gdzie w danym czasie odnotowuje się większą liczbę przypadków COVID-19. Z kolei na ryzyko ciężkiego przebiegu COVID-19 możesz być dodatkowo narażona, jeśli występują u Ciebie choroby współistniejące i stany upośledzające odporność. W takich sytuacjach szczepienie jest szczególnie zalecane. Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości, jak ocenić swoją sytuację – skonsultuj się w tej sprawie z lekarzem.

Wnioski

Podsumowując: mimo ograniczonych jeszcze danych na temat szczepień przeciwko COVID-19 kobiet w ciąży czy karmiących piersią, dotychczasowe doniesienia nie budzą niepokoju i jeśli po zapoznaniu się z powyższymi informacjami podejmiesz decyzję, że chcesz się zaszczepić – możesz to zrobić. Ponieważ większość ww. danych dotyczy szczepionek mRNA (Comirnaty Pfizera i mRNA Moderny), aktualnie eksperci Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników zalecają, aby właśnie te szczepionki wybierać w pierwszej kolejności dla kobiet w ciąży. Działania niepożądane szczepionek są takie same, jak u innych osób (zobacz: Jakie mogą być działania niepożądane szczepionek przeciwko COVID-19?). W razie wystąpienia gorączki po szczepieniu u kobiet w ciąży zaleca się stosowanie paracetamolu.

Dodatkową strategią stosowaną zwykle w celu zwiększenia bezpieczeństwa osób szczególnie narażonych na ciężki przebieg choroby zakaźnej (w tym kobiet w ciąży i dziecka), niezależnie od szczepienia tej osoby, jest ochrona w ramach tzw. strategii kokonowej – tj. szczepienie wszystkich osób z otoczenia, które mogą być zaszczepione (np. domowników i innych osób, z którymi kobieta ma kontakt na co dzień). Dotychczasowe dane naukowe wskazują, że szczepienia przeciwko COVID-19 chronią w pewnym stopniu także przed zakażeniem bezobjawowym i lżejszymi postaciami choroby, zatem ta strategia może dodatkowo zmniejszyć narażenie kobiety na zakażenie. Kobiety w ciąży i karmiące piersią powinny również, niezależnie od szczepienia, w sposób szczególny stosować się do ogólnych zaleceń (dystans, dezynfekcja, maseczka, unikanie kontaktu z osobami z objawami infekcji), aby zmniejszyć swoje ryzyko kontaktu z koronawirusem.

¹ Na temat szczepień w ciąży stanowiska wydały: Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników, American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG), Royal College of Obstetricians and Gynaecologists, Centers for Disease Control and Prevention (CDC) oraz Society for Maternal-Fetal Medicine. Informacje na temat kobiet karmiących piersią można znaleźć m.in. w: wytycznych amerykańskich CDC, ACOG, brytyjskich zaleceniach Joint Committee on Vaccination and Immunisation oraz w stanowisku Polskiego Towarzystwa Neonatologicznego.