Bielactwo nabyte jest chorobą skóry, w przebiegu której w różnych miejscach na ciele pojawiają się plamy hipopigmentacji, czyli białej, odbarwionej skóry. Granica między plamami a zdrową skórą jest dobrze zaznaczona. Bielactwo nabyte najczęściej pojawia się w drugiej dekadzie życia. Przyczyny i mechanizm powstawania bielactwa nabytego nie są dokładnie wyjaśnione, ale bielactwo może się wiązać z występowaniem chorób autoimmunologicznych (np. chorób tarczycy).
Co to jest bielactwo?
Bielactwo (vitiligo) jest chorobą, w której skóra staje się biała lub traci swój kolor. To, które obszary skóry są dotknięte, zależy od rodzaju bielactwa. Bielactwo stanowi najczęstszą przyczynę hipopigmentacji (czyli odbarwienia skóry) i dotyczy około 0,5–2% ogólnej populacji. Mechanizm powstawania plam odbarwionych (depigmentacyjnych) na skórze nie jest w pełni wyjaśniony. Znaczenie mają czynniki genetyczne, immunologiczne oraz zaburzenia unerwienia. Pewną rolę przypisuje się również stresowi oksydacyjnemu. W patogenezie choroby ważną rolę odgrywają czynniki autoimmunologiczne i obecność licznych autoprzeciwciał.
U pacjentów z bielactwem nabytym stwierdza się wiele różnych rodzajów autoprzeciwciał, w tym także skierowane przeciwko melanocytom, czyli komórkom pigmentowym, które odpowiadają za zabarwienie skóry. Ponadto wydaje się, że istotne znaczenie ma pojawienie się krążących swoistych limfocytów T cytotoksycznych skierowanych przeciwko rezydującym w skórze melanocytom na obrzeżach aktywnych plam bielaczych.
Jak często występuje bielactwo?
Bielactwo dotyczy około 0,5–2% populacji, a częstość zachorowań u obu płci jest zbliżona. Choroba zwykle rozpoczyna się między 10. a 30. rokiem życia. Ponad 50% pacjentów podaje, że bielactwo wystąpiło u nich przed 20. rokiem życia. U części pacjentów bielactwo występuje rodzinnie.
Jakie są objawy bielactwa?
Choroba ta charakteryzuje się występowaniem plam depigmentacyjnych (odbarwionych), wywołanych utratą melanocytów skóry. Wykwity mogą być umiejscowione w dowolnym miejscu na skórze. Plamy mają różne rozmiary, od małych do bardzo dużych. Granica plam jest wyraźnie zaznaczona. Najczęściej bielactwo nabyte jest obustronne, z symetrycznym rozmieszczeniem odbarwień, głównie na twarzy (szczególnie wokół ust i oczu), szyi, wyprostnej (wewnętrznej) powierzchni kończyn, grzbietach dłoni, pod pachami, wokół naturalnych otworów ciała (usta, oczy) i sporadycznie na błonach śluzowych. Plamy bielacze czasami pojawiają się w miejscach urazów (objaw Koebnera), np. w miejscu, gdzie pasek lub kołnierzyk ociera skórę, ponadto są bardziej widoczne na skórze eksponowanej na słońce. U chorych z bielactwem może wystąpić siwienie włosów (poliosis). Plamy są bardziej widoczne u osób z ciemną karnacją.
Rzadziej bielactwo może dotyczyć tylko jednej strony ciała lub konkretnych okolic – palców u rąk, nóg, uszu, a także skóry wokół naturalnych otworów ciała (oczy, usta, nos).
Bielactwu nabytemu mogą towarzyszyć inne choroby skóry, na przykład przedwczesne siwienie włosów, znamiona typu Suttona i łysienie plackowate. Najczęstsze są jednak towarzyszące bielactwu choroby tarczycy (nadczynność, niedoczynność, choroba Hashimoto). Także cukrzyca, choroba Addisona lub niedokrwistość sierpowatokrwinkowa mogą współistnieć z bielactwem. Bielactwo może się również pojawić w przebiegu czerniaka złośliwego i jest wtedy uważane za korzystny czynnik rokowniczy związany ze skuteczną immunologiczną reakcją obronną organizmu na komórki nowotworowe.
Co należy robić w razie wystąpienia zmian o charakterze bielactwa?
W przypadku pojawienia się zmian o charakterze bielactwa należy się zgłosić do lekarza rodzinnego lub dermatologa.
W jaki sposób lekarz rozpoznaje bielactwo?
Lekarz ustala rozpoznanie bielactwa na podstawie typowego dla tej jednostki chorobowej obrazu klinicznego (obecność plam bielaczych).
Jakie są metody leczenia bielactwa?
W leczeniu bielactwa wykorzystuje się wiele metod terapeutycznych, ale żadna z nich nie daje satysfakcjonujących wyników. Niezależnie od zastosowanej metody leczenia repigmentacja (czyli powrót prawidłowej pigmentacji) rozpoczyna się najczęściej od mieszków włosowych, chociaż możliwa jest też migracja melanocytów z obrzeża odbarwień.
Wśród metod leczenia miejscowego najszersze zastosowanie znalazły glikokortykosteroidy, inhibitory kalcyneuryny oraz pochodne witaminy D3. Glikokortykosteroidy miejscowe stosuje się od wielu lat, zaczynając od silnie działających i stopniowo przechodząc do glikokortykosteroidów o mniejszej mocy. Niestety po zaprzestaniu ich stosowania dochodzi najczęściej do nawrotów. Stosowanie inhibitorów kalcyneuryny (pimekrolimusu lub takrolimusu) przynosi u części chorych z bielactwem nabytym poprawę w postaci repigmentacji, którą obserwuje się co najmniej po 2–6 miesięcach miejscowej aplikacji leku. W porównaniu z glikokortykosteroidami można je bezpiecznie stosować na twarz (w tym na powieki), nie dają działań niepożądanych (zanik naskórka). Pochodne witaminy D3 znalazły ostatnio zastosowanie w leczeniu bielactwa, ale ich skuteczności jeszcze nie potwierdzono.
Wśród metod leczenia ogólnego niewątpliwie ważną rolę w leczeniu bielactwia odgrywa fototerapia. Skuteczność fotochemioterapii (psoraleny w skojarzeniu z UVA) określa się jako znaczną. U chorych, u których występują przeciwwskazania do terapii PUVA, wykorzystuje się naświetlanie UVB 311 nm (jest to metoda niewymagająca przyjmowania psoralenów). Według niektórych autorów metoda UVB311 powinna być leczeniem z wyboru, szczególnie przy bardzo rozległych ogniskach bielactwa.
Ostatnio duże nadzieje wiąże się z chirurgicznymi metodami leczenia bielactwa nabytego. Polegają one na implantacji melanocytów pobranych z okolic zdrowej skóry w obszary skóry odbarwionej. Dostępnych jest kilka metod chirurgicznych (przeszczep naskórkowy, miniprzeszczep autologiczny, transplantacja hodowanych melanocytów).
Najczęściej stosowane przeszczepienie naskórka polega na wytworzeniu za pomocą aparatu ssącego pęcherzy, których pokrywy umieszczane są na pozbawionej naskórka, odbarwionej plamie. W okresie 1–3 miesięcy dochodzi do całkowitego zabarwienia zmiany.
Osoby z bielactwem powinny przestrzegać zasad bezpiecznej ekspozycji na słońce – unikać opalania, stosować odpowiednio kremy z filtrami.
Bielactwo – rokowanie
Przebieg choroby jest trudny do przewidzenia. U części osób zmiany utrzymują się na podobnym poziomie, a u niektórych z wiekiem dochodzi do powstawania coraz większej liczby plam bielaczych. U niektórych osób dochodzi do spontanicznego wycofania się zmian.
Co zrobić, by zmniejszyć ryzyko zachorowania na bielactwo?
Nie są znane skuteczne działania, które miałyby na celu zmniejszenie ryzyka rozwoju bielactwa.
