×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Świąd skóry: przyczyny świądu, leczenie i sposoby łagodzenia objawów

lek. Magdalena Wiercińska

Świąd to nieprzyjemne uczucie wyzwalające potrzebę drapania się. Jest to dość częsta dolegliwość, która przeważnie okazuje się niegroźna. Jeśli świąd dotyczy tylko określonego fragmentu ciała, to zazwyczaj jest spowodowany chorobą skóry. Świąd całego ciała może być spowodowany chorobą ogólnoustrojową.

Co to jest świąd i jaki jest mechanizm jego powstawania?

Świąd to nieprzyjemne uczucie dotyczące skóry, które wywołuje potrzebę drapania lub pocierania. Mechanizm powstawania świądu jest wieloczynnikowy i skomplikowany. Może mieć źródło zarówno w układzie nerwowym, jak i stanowić efekt działania bodźców mechanicznych, chemicznych, termicznych czy elektrycznych na włókna nerwowe.

Świąd utrzymujący się 6 tygodni lub dłużej określa się jako przewlekły.

Jakie są najczęstsze przyczyny świądu?

Świąd może dotyczyć wybranych fragmentów skóry lub całego ciała. W przypadku świądu zlokalizowanego przyczynami najczęściej są choroby skóry, takie jak: infekcje bakteryjne, wirusowe (opryszczka), grzybicze (łupież, grzybica), pasożytnicze (świerzb, wszawica), atopowe zapalenie skóry, pokrzywka, wyprysk, łuszczyca, nadmierna suchość skóry, oparzenia słoneczne, ukąszenia owadów i innych zwierząt, alergie pokarmowe, na leki, kosmetyki, środki chemiczne, nowotwory skóry.

Świąd całego ciała u około 10–50% osób go doświadczających jest konsekwencją chorób ogólnoustrojowych.

Przyczyny świądu uogólnionego:

  1. choroby alergiczne skóry
  2. przewlekła niewydolność nerek
  3. choroby wątroby i dróg żółciowych
    • pierwotne zapalenie dróg żółciowych
    • pierwotne lub wtórne stwardniające zapalenie dróg żółciowych
    • cholestaza zewnątrzwątrobowa
    • cholestaza u kobiet w ciąży
    • zapalenia wątroby
  4. choroby układu krwiotwórczego
  5. zaburzenia endokrynne i metaboliczne: choroby tarczycy, przytarczyc, cukrzyca, zespół rakowiaka, hiperkalcemia
  6. nowotwory złośliwe
  7. neuropatie
    • choroby ośrodkowego układu nerwowego – guzy i ropnie mózgu, zmiany poudarowe, tętniaki, stwardnienie rozsiane
    • choroby układu nerwowego przebiegające z uszkodzeniem nerwów – półpasiec, cukrzyca, amyloidoza, polekowe, w bliźnie pooperacyjnej
    • ucisk lub uwięźnięcie nerwu: notalgia paresthetica, świąd ramienno-promieniowy
  8. zakażenie HIV
  9. leki (np. opioidy, przeciwciała monoklonalne anty-EGFR, inhibitory kinaz tyrozynowych), doustne środki antykoncepcyjne
  10. świąd psychogenny (na tle nerwowym).

Świąd - leczenie

Świąd to dość częsta dolegliwość, która przeważnie okazuje się niegroźna. W przypadku wystąpienia objawów należy zastanowić się nad możliwymi prostymi przyczynami tego stanu. Świąd zwykle można opanować w warunkach domowych. Pomocne w domowym łagodzeniu świądu są następujące działania:

  • nawilżanie skóry z użyciem kremów, balsamów czy olejków – co najmniej raz dziennie,
  • zimne okłady,
  • balsamy z mentolem (0,125–2%, najczęściej 1%), fenolem (0,125–2%) lub kamforą (0,1–3%),
  • korzystny efekt obserwuje się także po kąpielach leczniczych z płatkami owsianymi, sodą oczyszczoną lub olejkami eterycznymi.
  • w przypadku świądu związanego ze skórą zmacerowaną (skórą, która miała duży kontakt z wilgocią, zazwyczaj jest pomarszczona i jaśniejsza) pielęgnacja polega na delikatnym usuwaniu wilgoci poprzez stosowanie zimnego powietrza z suszarki i mokrych kompresów pozostawionych do zupełnego wysuszenia oraz na zapobieganiu gromadzeniu się wydzieliny
  • przyjmowanie doustnych środków antyhistaminowych dostępnych bez recepty, jak np. cetyryzyna czy loratadyna,
  • przykładanie chłodnych kompresów czy bandaży do miejsc szczególnie drażniących, co oprócz złagodzenia świądu chroni je przed drapaniem,
  • unikanie drapania, które zwykle tylko nasila dolegliwości. Pomocne może być obcięcie paznokci i zakładanie rękawiczek do snu, aby nie dochodziło do nieświadomego nocnego drapania,
  • używanie do mycia ciała mydła bez środków zapachowych i barwników, dokładne spłukiwanie ciała po kąpieli,
  • unikanie silnych środków piorących, wyłączenie z użycia nowo kupionych proszków, płynów do płukania czy wybielaczy,
  • unikanie substancji mogących wpływać drażniąco na skórę – środków chemicznych do czyszczenia, wód perfumowanych i innych kosmetyków, biżuterii mogącej zawierać nikiel,
  • noszenie odzieży z delikatnych materiałów,
  • unikanie stresu, który może nasilać świąd.

Sytuacje, w których uczucie świądu powinno skłonić do wizyty u lekarza to:

  • świąd utrzymujący się ponad tydzień, niereagujący na domowe sposoby jego niwelowania,
  • uporczywy świąd, który uniemożliwia normalne funkcjonowanie w ciągu dnia, upośledza sen,
  • brak jakiejkolwiek uchwytnej przyczyny występowania świądu,
  • świąd z towarzyszącymi objawami, takimi jak znaczne zmęczenie, utrata masy ciała, zmiany rytmu wypróżnień, gorączka, żółtaczka czy rozległe zmiany skórne.

Świąd - badanie

Lekarz rozpocznie wizytę od zebrania dokładnego wywiadu z pacjentem, który obejmować będzie pytania o:

  • początek objawów i czas ich trwania,
  • charakter świądu (lokalizacja, narastanie w czasie, czynniki nasilające lub łagodzące świąd),
  • dotychczasowe działania podjęte w celu zwalczenia świądu domowymi sposobami,
  • niedawne zmiany stosowanych środków piorących, myjących, kontakt z chemikaliami, zwierzętami,
  • aktualna dieta,
  • uczulenia,
  • przebyte i towarzyszące, przewlekłe choroby,
  • przyjmowane leki, w tym leki ziołowe, bez recepty, suplementy diety.

W następnej kolejności przeprowadzone zostanie badanie ze szczególnym uwzględnieniem zmian skórnych okolicy najbardziej dotkniętej świądem. Aby wykluczyć choroby ogólnoustrojowe, które mogą być przyczyną prezentowanych dolegliwości lekarz może zlecić badania dodatkowe obejmujące przede wszystkim badania laboratoryjne krwi (m.in. morfologia, wskaźniki zapalenia, stężenie hormonów tarczycy), alergiczne testy skórne, pobranie próbki ze zmian chorobowych na skórze w celu wykonania badań mikrobiologicznych.

Dalsze postępowanie zależne jest od prawdopodobnej przyczyny świądu.

19.11.2021
Zobacz także
  • Swędzenie (świąd) pochwy i sromu
  • Świąd odbytu
  • Świąd oczu
Wybrane treści dla Ciebie
  • Świerzbiączka guzkowa
  • Wyprysk potnicowy
  • Rak pęcherzyka żółciowego
  • Kamica przewodowa
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta