Pytanie nadesłane do redakcji
Mam 24 lata, przeszedłem ostre zapalenie trzustki o łagodnym przebiegu z powodu nadużycia alkoholu (piłem 3 dni, jestem studentem). Leżałem w szpitalu 5 dni, z czego 3 dni dostawałem kroplówki, w wyniku leczenia uzyskano ustąpienie dolegliwości oraz normalizację parametrów laboratoryjnych, czy w związku z tym muszę przestrzegać jakiejś diety? Jeżeli tak, to na jak długo? I odnośnie do alkoholu, jak długo nie mogę go spożywać?
Odpowiedziała
lek. med. Magdalena Przybylska-Feluś
Klinika Gastroenterologii i Hepatologii UJ CM w Krakowie
Ostre zapalenie trzustki to stan zapalny wywołany przez przedwczesną aktywację nieczynnych enzymów trzustkowych (tzw. proenzymów). Zbyt wczesna aktywacja enzymów trzustkowych powoduje różnego stopnia uszkodzenie trzustki, tkanek sąsiadujących, a nawet tkanek odległych. Wtórnie do uszkodzenia trzustki dochodzi do wyrzutu wielu substancji prozapalnych i aktywacji komórek zapalnych.
Klinicznie choroba może się manifestować różnymi objawami – od miernie nasilonych bólów brzucha, nudności przez ciężkie stany zagrażające życiu lub nawet kończące się zgonem.
Najczęstsze przyczyny ostrego zapalenia trzustki to kamica żółciowa i spożywanie alkoholu. Inne przyczyny, takie jak infekcje wirusowe, zaburzenia metaboliczne, zaburzenia immunologiczne czy genetyczne, są bardzo rzadkie. W kilku procentach nie udaje się ustalić przyczyny ostrego zapalenia trzustki i mówimy o tak zwanym idiopatycznym ostrym zapaleniu trzustki.
Diagnoza ostrego zapalenia trzustki stawiana jest na podstawie wywiadu, odchyleń w badaniu fizykalnym, nieprawidłowych wyników badań laboratoryjnych oraz badań obrazowych.
Postępowanie, w tym postępowanie dietetyczne, zależy od stopnia ciężkości choroby.
W okresie rekonwalescencji konieczne jest stopniowe rozszerzanie diety, która ma za zadanie zminimalizować „podrażnienie” trzustki. W diecie trzustkowej konieczne jest wykluczenie alkoholu (w tym alkoholi niskoprocentowych jak piwo, wino, szampan), tłuszczów, pokarmów ciężkostrawnych i wzdymających. Posiłki powinny być nieobfite, spożywane regularnie (4–5 razy dziennie). Preferowane jest przygotowanie potraw gotowanych w wodzie, duszonych lub pieczonych bez dodatku tłuszczu. Zabronione są pokarmy wzdymające i ciężkostrawne, jak bigosy, fasole, zawiesiste i gęste (z dodatkiem śmietany i/lub zasmażek) zupy oraz sosy. Produkty mleczne powinny być chude – np. chudy twaróg, mleko 0,5%, żółte sery są zakazane. Należy uważać z dodatkiem tłuszczu do pieczywa, kasz bądź ziemniaków.
W przypadku dobrej tolerancji można stopniowo rozszerzać dietę; rozszerzanie diety powinno trwać kilka, kilkanaście tygodni. Ogólnie u osób po przebytym w przeszłości ostrym zapaleniu trzustki zaleca się dietę z ograniczeniem tłuszczów i wykluczeniem alkoholu. Po epizodzie ostrego zapalenia trzustki bądź nawracających ostrych zapaleniach trzustki istnieje ryzyko rozwoju zaburzeń gospodarki węglowodanowej (do cukrzycy włącznie) – wtedy postępowanie nie odbiega od zaleceń w zaburzeniach o innej etiologii.
Piśmiennictwo:
Konturek S. (red.): Gastroenterologia i hepatologia kliniczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.Szczeklik A. (red.): Choroby wewnętrzne. Tom I. Medycyna Praktyczna, Kraków 2007.
