Co to jest grzybica układu moczowego i jakie są jej przyczyny?
Grzybica układu moczowego to zakażenie dróg moczowych, najczęściej pęcherza moczowego, lub nerek, wywołane przez grzyby inwazyjne, czyli mające zdolność wywoływania zakażenia u ludzi.
Najczęściej grzybica układu moczowego jest spowodowana przez drożdżaki z rodzaju Candida. Należy pamiętać, że grzyby z rodzaju Candida mogą również kolonizować drogi moczowe, co oznacza, że są w nich obecne, ale nie wywołują zakażenia. W takich przypadkach stwierdza się ich obecność w moczu, ale nie ma objawów zakażenia układu moczowego i nie ma wskazań do stosowania leków przeciwgrzybiczych.
Inne rodzaje grzybów mogące wywoływać zakażenie układu moczowego to: Cryptococcus, Aspergillus, Histoplasma, Blastomyces, Coccidioides. Te grzyby nie kolonizują dróg moczowych i ich obecność w moczu zawsze oznacza zakażenie wymagające leczenia.
Grzybica dróg moczowych występuje prawie wyłącznie wówczas, gdy obecne są nieprawidłowości dróg moczowych, upośledzenie odporności lub w następstwie leczenia antybiotykami.
Nieprawidłowości dróg moczowych sprzyjające grzybicy to cewniki w drogach moczowych (cewnik w pęcherzu, dren w nefrostomii, cewnik moczowodowy), przetoki dróg moczowych, kamica moczowa, choroby gruczołu krokowego.
Upośledzenie odporności może być wynikiem chorób przewlekłych (szczególnie często zakażenia grzybicze występują u chorych na cukrzycę), chorób nowotworowych, leczenia immunosupresyjnego, niedożywienia.
Często obserwuje się zakażenia grzybicze w trakcie leczenia antybiotykami lub po jego zakończeniu.
Zakażenie układu moczowego może być jednocześnie spowodowane bakteriami i grzybami, co wykazują wyniki posiewów moczu.
Grzybicze zakażenie nerek rozwija się prawie zawsze jako zakażenie drogą krwi. Ognisko zakażenia grzybiczego w innym miejscu w organizmie powoduje przenikanie grzybów do krwi, a następnie wraz z krwią przedostają się one do nerek i tam się „osiedlają”, powodując zakażenie miąższu nerek. Wynikiem takiego zakażenia mogą być liczne drobne ropnie nerek. Takie grzybicze zakażenie może wystąpić u osób z upośledzeniem odporności oraz ciężkimi chorobami. Często przyczyną może być zakażenie cewnika naczyniowego.
Jak często występuje grzybica układu moczowego?
Zakażenie grzybicze dróg moczowych jest znacznie rzadsze niż zakażenia bakteryjne. Grzybica układu moczowego bardzo rzadko występuje u osób bez czynników ryzyka, które wymieniono powyżej.
Szczególnie narażone na grzybicę układu moczowego są osoby po transplantacji nerki, gdyż występuje u nich kilka sprzyjających czynników, takich jak cewnik w drogach moczowych, leczenie immunosupresyjne oraz leczenie antybiotykami.
Grzybicze zakażenie nerek drogą krwi jest bardzo rzadkie.
Jak się objawia grzybica układu moczowego?
W większości przypadków, gdy badania (ogólne badanie moczu lub posiew moczu) wykazują obecność grzybów z rodzaju Candida w moczu, brak jest objawów zakażenia układu moczowego. Oznacza to kolonizację dróg moczowych (cewki moczowej, pęcherza) przez grzyby z rodzaju Candida, które nie wywołują jednak stanu zapalnego.
O grzybicy dróg moczowych mówimy wówczas, gdy grzyby powodują ich stan zapalny. Objawia się ona tak jak zakażenie układu moczowego wywołane przez bakterie.
Grzybicze zapalenie pęcherza przejawia się jako zaburzenia dyzuryczne, czyli częstsze oddawanie moczu, nagłe parcie na mocz, ból lub pieczenie podczas oddawania moczu, ból w dolnej części brzucha. Może wystąpić krwiomocz (czerwone zabarwienie moczu). Może dojść do zatrzymania moczu, jeżeli kolonie grzybów w pęcherzu utworzą „kule” grzybicze (zbudowane z konglomeratów grzybów), które zablokują cewkę moczową.
U mężczyzny może wystąpić grzybicze zapalenie cewki moczowej, które objawia się bólem, pieczeniem lub świądem cewki. Może być obecna nieprawidłowa wydzielina z cewki.
U kobiety objawy zapalenia cewki zwykle związane są z obecnością grzybiczego zapalenia sromu i pochwy i odpowiadającymi im objawami (upławy, świąd, pieczenie, stan zapalny).
Zakażenie grzybicze miedniczki i kielichów nerki objawia się często gorączką, bólem w okolicy lędźwiowej, krwiomoczem. Konglomeraty grzybów namnożonych w miedniczce nerkowej („kule” grzybicze) mogą zablokować moczowód i wywołać kolkę nerkową.
Grzybicze zakażenie nerek drogą krwi zwykle rozwija się u pacjentów w ciężkim stanie klinicznym spowodowanym innymi chorobami. Może ono objawić się gorączką (jeżeli pacjent dotychczas nie gorączkował) oraz pogorszeniem czynności nerek (zwiększenie stężenia kreatyniny we krwi).
Co robić w przypadku wystąpienia objawów grzybicy układu moczowego?
Wystąpienie objawów zakażenia układu moczowego zawsze jest wskazaniem do zgłoszenia się do lekarza POZ (wyjątkiem są kobiety z nawracającym zapaleniem pęcherza powodującym każdorazowo takie same objawy).
Jeżeli w próbce moczu stwierdzono obecność grzybów z rodzaju Candida i nie ma żadnych objawów wskazujących na zakażenie układu moczowego lub nową ostrą chorobę, to również należy zgłosić się do lekarza POZ, aby ocenił stan pacjenta i wynik badania, jednak taka konsultacja nie jest pilna.
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie grzybicy układu moczowego?
Grzybicę dróg moczowych rozpoznaje się, gdy obecne są objawy zakażenia układu moczowego oraz stwierdza się grzyby w moczu (dodatni mykologiczny posiew moczu). Obecność grzybów z rodzaju Candida w moczu określa się terminem „kandyduria”. Przyjmuje się, że należy wykazać obecność grzybów z rodzaju Candida w dwóch badaniach moczu, aby rozpoznać zakażenie. Nie jest określone tzw. miano, czyli liczba kolonii Candida w jednym mililitrze moczu, która oznacza wynik dodatni. Jednak im więcej kolonii grzybów w moczu, tym bardziej prawdopodobne jest zakażenie, a nie tylko kolonizacja.
Grzybicę nerek rozpoznaje się, gdy grzyby obecne są we krwi (dodatni posiew krwi) oraz wystąpiły objawy uszkodzenia nerek (np. pogorszenie czynności nerek).
Za rozpoznaniem grzybiczego zakażenia dróg moczowych przemawia obecność okoliczności sprzyjających, jak cewnik w pęcherzu lub inny cewnik urologiczny, leczenie antybiotykami, cukrzyca lub upośledzenie odporności.
Jakie są metody leczenia grzybicy układu moczowego?
Leczenie grzybicy układu moczowego polega na usunięciu czynników sprzyjających grzybicy i stosowaniu leków przeciwgrzybiczych.Jeżeli to możliwe, należy usunąć cewniki lub dreny z układu moczowego. Jeżeli nie można ich usunąć, należy je wymienić na nowe.
W wielu przypadkach łagodnego zakażenia pęcherza przez grzyby z rodzaju Candida u osoby z cewnikiem w pęcherzu wystarczające jest usunięcie cewnika.
Grzybicze zakażenie układu moczowego leczy się flukonazolem przez około 2 tygodnie, rzadko stosuje się inne leki przeciwgrzybicze.
Grzybica nerek jest tzw. grzybicą układową, czyli zagrażającym życiu zakażeniem grzybiczym i zawsze wymaga leczenia. Leki przeciwgrzybicze stosuje się dożylnie w dużych dawkach i dłużej (do kilku tygodni).
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie grzybicy układu moczowego?
Związana z cewnikiem moczowym kolonizacja lub łagodne zakażenie grzybicze układu moczowego zwykle całkowicie ustępuje już po usunięciu cewnika.
Również w poważniejszych zakażeniach grzybiczych dróg moczowych uzyskuje się całkowite wyleczenie po stosowaniu leku przeciwgrzybiczego oraz usunięciu czynników sprzyjających, takich jak cewniki, złogi moczowe, przeszkody w odpływie moczu itp.
Grzybica nerek oznacza ciężkie zakażenie, zwykle u pacjenta z innymi poważnymi problemami chorobowymi, które może prowadzić do różnych powikłań, a nawet do śmierci.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia grzybicy układu moczowego?
Po wyleczeniu grzybicy układu moczowego nie ma potrzeby okresowego wykonywania kontrolnych posiewów moczu na obecność grzybów, jeżeli grzybica układu moczowego była związana z przejściowym cewnikowaniem pęcherza lub innego odcinka dróg moczowych, leczeniem antybiotykami lub zabiegiem urologicznym. U osób, u których w przeszłości stwierdzono kolonizację lub zakażenie grzybicze układu moczowego, powinno się wykonać posiew moczu przed planowanymi interwencjami urologicznymi w drogach moczowych (np. cystoskopia, resekcja gruczołu krokowego), gdyż obecność bezobjawowej kandydurii jest w takich sytuacjach wskazaniem do zastosowania leku przeciwgrzybiczego, aby wyeliminować kolonizację grzybiczą przed zabiegiem.
Co robić, aby uniknąć zachorowania na grzybicę układu moczowego?
Większość zakażeń grzybiczych związana jest z wprowadzaniem i utrzymywaniem cewników i drenów do układu moczowego. Unikanie niepotrzebnego cewnikowania pęcherza oraz unikanie utrzymywania cewnika moczowego dłużej niż to konieczne to najskuteczniejszy sposób zapobiegania grzybiczemu zakażeniu dróg moczowych.
