Procedurę chemioterapii dootrzewnowej w Polsce wykonuje 7 oddziałów. Niemcy czy Włochy mają po kilkadziesiąt tego typu ośrodków – zaznacza prof. Piotr Richter, kierownik Oddziału Klinicznego Chirurgii Ogólnej, Onkologicznej, Gastroenterologicznej i Transplantologii SU w Krakowie.
- Jeszcze 20, 30 lat temu rozsiew nowotworu do otrzewnej de facto wiązał się z zakończeniem możliwości leczenia
- Postęp medycyny i istnienie procedur takich jak dootrzewnowa chemioterapia perfuzyjna w hipertermii (hyperthermic intraperitoneal chemotherapy – HIPEC) daje pacjentom szansę na skuteczne leczenie lub wydłużenie życia
- Jeżeli procedura chirurgiczna pozwoli na usunięcie całego lub większości nowotworu, wówczas ma sens również jednoczasowe podanie chemioterapii dootrzewnowej
- Obecnie pracujemy nad stworzeniem modelu skoordynowanej opieki nad młodym dorosłym onkologicznym
Prof. Piotr Richter. Fot. uj.edu.pl
Maria Włodkowska: Głośno ostatnio o procedurze HIPEC oraz o tym, że zaledwie kilka tygodni temu – właśnie w Krakowie – wykonano ją po raz pierwszy w Polsce u nastolatka. Teraz Szpital Uniwersytecki otrzymuje Certyfikat Towarzystwa Chirurgów Polskich i Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej, potwierdzający spełnianie wytycznych w zakresie wykonywania zabiegów cytoredukcyjnych i procedury HIPEC. Czym zatem ona jest i na czym polega jej wyjątkowość?
Prof. Piotr Richter: HIPEC to angielski skrót oznaczający pojęcie chemioterapii dootrzewnowej w wysokiej temperaturze. Jest procedurą uzupełniającą do chirurgicznego oraz onkologicznego leczenia w rozsianych nowotworach w jamie otrzewnej. Jeszcze 20, 30 lat temu rozsiew nowotworu do otrzewnej de facto wiązał się z zakończeniem możliwości leczenia. Można powiedzieć, że taka diagnoza była jak wyrok. Dzisiaj postęp medycyny i istnienie procedur takich jak HIPEC daje pacjentom szansę na skuteczne leczenie lub wydłużenie życia, poprzez zamianę rozsianego nowotworu w chorobę przewlekłą. Oczywiście nie należy zapominać, że HIPEC jest dodatkowym elementem leczenia – niejedynym i niewystarczającym. Podstawowym nadal pozostaje klasyczna chirurgia.
Czyli mówiąc wprost, otwarcie jamy brzusznej na sali operacyjnej i całkowite usunięcie guza lub guzów.
Podczas takiego zabiegu dokonuje się procedury wycięcia tych narządów z naciekiem raka, które nie są krytyczne dla życia, po to żeby usunąć całkowicie lub prawie całkowicie nowotwór z jamy otrzewnej. Tego typu wielonarządowe wycięcie może obejmować zarówno takie narządy jak żołądek, jelito grube, jelito cienkie, część wątroby, śledziony, trzustkę, drogi żółciowe pęcherzyka, jak i bardzo specyficzną strukturę, jaką jest błona otrzewnej znajdująca się na powłokach lub na trzewiach, która właśnie jest miejscem implantacji komórek nowotworowych i miejscem powstania guzków nowotworowych.
Jeżeli procedura chirurgiczna pozwoli na usunięcie całego lub większości nowotworu, wówczas ma sens również jednoczasowe podanie chemioterapii dootrzewnowej. Ma to na celu osłabienie żywotności lub wręcz zniszczenie komórek nowotworu.
Chemioterapia dootrzewnowa to nic innego jak cytostatyk, który podaje się w pompie infuzyjnej przez około godzinę. Wszystko jest oczywiście nadzorowane, tak aby uzyskać najlepszy efekt toksyczny dla komórki lub potencjalnej komórki nowotworowej.
Co ciekawe, tego typu chemioterapię stosujemy nie tylko w sytuacji istnienia już rozpoznanego rozsiewu w otrzewnej, ale również w sytuacji przewidywanego i wysoce podejrzanego procesu – kiedy przypuszczamy, że komórki nowotworowe mogły już ulec zasiedleniu. Wtedy mówimy o chemioterapii jako formie prewencji. W Szpitalu Uniwersyteckim zresztą koordynujemy ogólnopolski program CHIMERA, który obejmuje chorych z rakiem żołądka, u których istnieje wysokie prawdopodobieństwo zaistnienia rozsiewu, niewidocznego jako zmiany przerzutowe. Właśnie u tych chorych, podczas operacji raka żołądka, wykonujemy chemioterapię dootrzewnową.
Ile szpitali stosuje tego typu chemioterapię w ramach procedury HIPEC?
Procedurę chemioterapii dootrzewnowej w całej Polsce wykonuje zaledwie 7 oddziałów: w Warszawie, Gdańsku, Zielonej Górze, Lublinie, Łodzi, Bydgoszczy oraz oczywiście w Krakowie w Szpitalu Uniwersyteckim. My tę procedurę wykonujemy już prawie od 10 lat.
Dla przykładu trzeba powiedzieć, że kraje nam bliskie – z punktu widzenia jakości medycyny – jak Niemcy czy Włochy, mają po kilkadziesiąt tego typu ośrodków w całym kraju. Pomysłodawcą i pionierem tego typu „łączonych” operacji był prof. Sugarbaker w USA. To tam powstały pierwsze centra wysokospecjalistycznej chirurgii, chemioterapii oraz wysokospecjalistycznej opieki intensywnej nad pacjentami z ciężką postacią choroby. To tam udowadniano, że pomimo trudności, możliwe jest skuteczne leczenie, a nawet wyleczenie.
Skoro zatem HIPEC to metoda, która istnieje już od kilku lat, dlaczego dopiero teraz wykonano ją po raz pierwszy u dziecka?
Pacjentem była osoba poniżej 18. roku życia, ale na granicy dziecko-dorosły, tzw. „młody dorosły”. To dość specyficzna grupa chorych, która w przyszłości będzie stanowić wyzwanie i wymagać specjalnego spojrzenia na ich opiekę. Zresztą już teraz, wspólnie z dyrekcją Szpitala Uniwersyteckiego oraz Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego, pod patronatem rektora CM UJ, pracujemy nad stworzeniem modelu takiej skoordynowanej opieki nad młodym dorosłym onkologicznym. Można powiedzieć, że pionierski zabieg zastosowania naszych doświadczeń leczenia rozsianego nowotworu u dorosłych, w przypadku dzieci/nastolatków już za nami.
Rozmawiała Maria Włodkowska
