Pytanie nadesłane do redakcji
Witam, wysłaliśmy tatę do lekarza, bo wciąż chodził ospały, zmęczony, strasznie się zapominał, chwilami nie wiedział, o co chodzi, co do niego mówimy. Po wstępnych badaniach lekarz zadał pytania: Kiedy miał pan zawał? Czy coś pana boli? Tata twierdzi, że nie... Choruje na cukrzycę, nadciśnienie, ale to zapominanie, taka bezwładność, czy to może być coś związanego z niedotlenieniem mózgu?
Odpowiedziała
dr med. Grażyna Zwolińska
Specjalista neurolog
Łagodne zaburzenia poznawcze oznaczają zaburzenia pamięci większe niż wynika to z normalnego procesu starzenia się, ale nie tak nasilone, jak w otępieniu. Występują u 15-30% osób po 60. roku życia. Podstawowym objawem jest pogorszenie pamięci zgłaszane przez pacjenta lub osoby z rodziny. Występują także zaburzenia dotyczące mowy, myślenia, zaburzenia wzrokowo-przestrzenne, zmiany nastroju, te ostatnie są częściej zgłaszane przez otoczenie chorego niż przez pacjenta. Nie stwierdza się pogorszenia funkcjonowania w zakresie codziennych czynności, pacjenci są w stanie kontynuować pracę zawodową. Przebieg łagodnych zaburzeń poznawczych jest różny, u niektórych osób zaburzenia ustępują, u innych pozostają na stałym poziomie, u jeszcze innych nasilają się i przechodzą w otępienie.
Do rozpoznania otępienia konieczne jest stwierdzenie pogorszenia w zakresie funkcji poznawczych, czyli problemów z pamięcią, myśleniem, orientacją w czasie, otoczeniu, w rozumieniu, liczeniu, zdolności do uczenia się, czyli np. obsługi nowego urządzenia; występują także zaburzenia emocji i zaburzenia zachowania. Ze względu na towarzyszące zaburzenia krytycyzmu wobec istniejących deficytów nie można rozpoznać otępienia na podstawie jednorazowego badania i konieczne jest uzyskanie dodatkowych informacji od osób dobrze znających pacjenta. Zaleca się nie tylko kliniczną ocenę pacjenta, konieczne jest również wykonanie przynajmniej jednej orientacyjnej oceny funkcji poznawczych za pomocą badania przesiewowego (trwającego kilka minut), takiego jak Mini Mental State Examinarion czy test rysowania zegara. Badania takie może wykonać lekarz rodzinny. Zalecane jest potwierdzenie istnienia objawów oraz stopnia nasilenia zaburzeń przez psychologa czy neuropsychologa, zwłaszcza w początkowym stadium zaburzeń pamięci. Konieczna jest ocena internistyczna (zwłaszcza stanu krążenia, narządów wewnętrznych, tarczycy), badanie neurologiczne, a także ocena stanu psychicznego, ponieważ zaburzenia lękowe i depresyjne mogą nasilać wspomniane powyżej objawy lub nawet być ich przyczyną. Istnieje kilkanaście różnych chorób, które mogą być przyczyną zaburzeń pamięci. Najczęstsza jest choroba Alzheimera, rzadziej jest to otępienie naczyniopochodne, otępienie z ciałami Lewy'ego, otępienie czołowo-skroniowe i otępienie mieszane (współwystępowanie w mózgu zmian naczyniopochodnych i zwyrodnienia o charakterze alzheimerowskim). Otępienie naczyniopochodne i mieszane jest efektem uszkodzenia mózgu, do którego dochodzi w wyniku zmian miażdżycowych w naczyniach. Otępienie tego typu częściej rozwija się u osób z czynnikami ryzyka miażdżycy, takimi jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca i zwiększone stężenie cholesterolu.
Ważne jest wczesne rozpoznanie łagodnych zaburzeń poznawczych czy otępienia i ustalenie przyczyny tych objawów, ponieważ w niektórych (rzadkich) przypadkach otępienie jest odwracalne. W niektórych rodzajach takich zaburzeń bardzo wczesne rozpoczęcie leczenia, ale tylko takimi lekami, które są stosowane przez neurologa czy psychiatrę i w badaniach klinicznych w sposób naukowy udokumentowano, że spowalniają proces chorobowy. Większość tych leków działa jedynie we wczesnym lub średnio zaawansowanym stopniu otępienia.
