Elektroniczna karta szczepień i prostszy, a więc również bardziej dotkliwy, system egzekwowania obowiązku szczepień, w którym skomplikowaną procedurę administracyjną zastąpią mandaty – w ten sposób MZ chce poprawić statystyki szczepień ochronnych.
Te, jak mówiono podczas poniedziałkowego posiedzenia senackiej Komisji Zdrowia, są coraz bardziej niepokojące. Wyszczepialność 2-latków przeciwko odrze zmniejszyła się <94%.
Fot. Tomasz Paczos / Kancelaria Senatu
Dyskusja na temat szczepień ochronnych trwała niemal 2,5 godziny, a przewodnicząca Komisji Zdrowia, Beata Małecka-Libera zapowiedziała, że na tym jednym posiedzeniu się nie skończy, bo lista problemów, jakie podniesiono – związanych zarówno ze szczepieniami dzieci, jak i osób dorosłych – przerosła najśmielsze oczekiwania. A tak naprawdę – największe obawy.
Wyszczepialność – stan aktualny
– Ostatnie lata pokazują, jak ważne są szczepienia i jaką uwagę należy im poświęcać – mówił Dariusz Poznański, dyrektor Departamentu Zdrowia Publicznego Ministerstwa Zdrowia. Część szczepień jest obowiązkowa i temu obowiązkowi podlegają dzieci i młodzież do 19. roku życia. Poznański przyznał, że w Polsce, podobnie jak w innych krajach, widoczne jest zmniejszenie odsetka szczepionych dzieci i zwiększenie liczby rodziców uchylających się od tego obowiązku.
Jednak – jak zauważył – nie jest to jeszcze poziom alarmujący. Dyrektor Poznański przekazał, że dane z 2022 roku dotyczące realizacji obowiązkowych szczepień w grupie 2-latków dowodzą, że nadal utrzymujemy >90% wyszczepialność. Odsetek dzieci zaszczepionych przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi wyniósł 94%, podobnie jest w przypadku polio, natomiast przeciwko gruźlicy i WZW typu B – około 97%, a przeciwko odrze – 93,9%. – Oczywiście to nie oznacza, że powinniśmy się jedynie przyglądać tym trendom, ale należy podejmować wysiłki na rzecz utrzymania jak największego poziomu w tym zakresie, m.in. promując szczepienia. Ministerstwo Zdrowia realizuje działalność edukacyjną i promującą ten rodzaj profilaktyki w ramach różnych kampanii, a także poprzez działania informacyjne na portalu „Szczepienia.info”, którego działalność jest finansowana w ramach Narodowego Programu Zdrowia – przekonywał. By zwiększyć zainteresowanie szczepieniami zalecanymi wśród dorosłych, resort zdrowia zdecydował się na umożliwienie realizacji tych szczepień w aptekach – choć dotyczy to wyłącznie szczepień przeciwko COVID-19 oraz grypie.
Zmiany w PSO
Jakie zmiany w Programie Szczepień Ochronnych (PSO) rozważa resort zdrowia? W tej chwili, jak mówił Poznański, przede wszystkim brane są pod uwagę szczepienia przeciwko meningokokom w grupach ryzyka i wprowadzenie szczepionek wysoce skojarzonych do realizacji PSO. Jeśli chodzi o organizację szczepień, resort stawia sobie za cel uszczelnienie systemu i utrudnienie procederu uchylania się od obowiązkowych szczepień (w 2022 r. padł kolejny niechlubny rekord odmów szczepień – 72,7 tys.). – Obecnie dane dotyczące poziomu zaszczepienia są generowane na podstawie rocznych raportów z POZ. W ramach nowelizacji ustawy o świadczeniach zdrowotnych i kilku innych ustaw jest planowana w tym systemie zmiana wprowadzająca obowiązek elektronicznej karty szczepień. Dzięki temu będzie możliwe bieżące monitorowanie tego procesu. Chcemy też uprosić postępowanie egzekucyjne kierowane do opiekunów, którzy nie wywiązują się z obowiązku szczepienia dzieci. W tym zakresie zakładamy przejście z takiego wieloetapowego postępowania egzekucyjnego na formułę mandatową. Co, oceniamy, będzie bardziej skuteczne – komentował. Projekt, o którym wspominał przedstawiciel resortu zdrowia, jest jeszcze procedowany w ministerstwie, więc jego uchwalenie w tej kadencji nie jest – mówiąc oględnie – przesądzone.
Szczepienie przeciwko HPV: falstart i chaos
Krzysztof Saczka, Zastępca Głównego Inspektora Sanitarnego przekonywał, że już w tej chwili inspekcja sanitarna robi, co może, żeby zwiększać zainteresowanie szczepieniami: w kilku województwach zorganizowano spotkania z rodzicami uchylającymi się od obowiązku szczepień, które miały na celu uświadomienie im konsekwencji ich decyzji. – Niestety, zainteresowanie tymi spotkaniami było znikome. – Rodzice uchylający się od szczepień mają wyrobione o nich zdanie. Ruchy antyszczepionkowe mają coraz większą moc i zasięg – stwierdził.
Saczka poinformował też senatorów o zainteresowaniu szczepieniami przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV). – Obecne zapotrzebowanie na szczepionki przeciwko HPV to 57 tys. dawek na szczepionkę 9-walentną i 9 tys. na 2-walentną – powiedział. To oznacza, że po kilku dniach od oficjalnego startu programu szczepień punkty zamówiły >50% zakupionych dawek szczepionki 9-walentnej.
Temat szczepień przeciwko HPV był jednym z głównych, wokół których koncentrowała się debata. Eksperci zwracali uwagę na małą liczbę poradni POZ, w których te szczepienia mogą być realizowane, oraz – przede wszystkim – kompletną porażkę, jaką jest akcja promująca szczepienia. – Szczepienie jest przeznaczone dla nastolatków. W spocie, który przygotowało Ministerstwo Zdrowia, mamy pokazane małe dzieci – wskazywała Irena Rej, prezes Izby Gospodarczej Farmacja Polska. Jak bumerang w wypowiedziach wracały dwa postulaty: zorganizowania szczepień w szkołach oraz przeprowadzenia rzeczywistej akcji informacyjno-promocyjnej, której głównym kanałem byłyby szkoły. Akcji skierowanej z jednej strony do uczniów, z drugiej – ich rodziców. Bożena Janicka, prezes Porozumienia Pracodawców Ochrony Zdrowia, zrzeszającego podmioty POZ, wskazywała, że de facto dopiero na 2–3 dni przed rozpoczęciem programu poradnie POZ mogły zacząć się podłączać do systemu, co sprawiło, że znakomita większość nie była w ogóle gotowa, by rozpocząć szczepienia 1 czerwca, choć resort zdrowia zapowiadał, że będą one od tego dnia dostępne w całej Polsce. Nie były.
Grypa i COVID-19
– Co ze szczepieniami przeciwko COVID-19? Kto je będzie finansować? Czy nadal będą mogły być wykonywane w aptekach, gdy zniknie stan zagrożenia epidemicznego? – to tylko część pytań, jakie do przedstawicieli rządu kierowali eksperci i przedstawiciele środowiska farmaceutów. Zwracali też uwagę na ogromną niepewność co do szczepień przeciwko grypie w kolejnym sezonie, związaną z jednej strony z zapowiedzią rozszerzenia bezpłatnych leków na populację osób >65. roku życia (czy również o szczepionki przeciw grypie?), z drugiej – z brakiem informacji, czy resort zdrowia zdecyduje się na wprowadzenie zmian, korekt, w zasadach szczepień obowiązujących w ostatnim sezonie grypowym. Bo co do tego, że powinny być one zmienione, raczej nikt nie miał wątpliwości. Doc. Ernest Kuchar mówił wręcz, że zasady, jakie ministerstwo ustaliło na sezon 2022/2023, zrujnowały to, co udało się wypracować w poprzednich 2 sezonach grypowych, czyli zauważalne zwiększenie wyszczepialności. W jego ocenie – ten postulat był zresztą powtórzony wiele razy – minimum to przywrócenie bezpłatnych szczepień dla wszystkich pracowników sektora ochrony zdrowia.
Eksperci zwracali też uwagę, że nie osiągniemy postępów w szczepieniu dorosłych (nie tylko przeciw grypie i COVID-19), jeśli nie umożliwimy realizacji ich większej puli w aptekach. Tymczasem, jak podkreślano, ministerstwo wstrzymało finansowanie szkoleń kolejnej grupy farmaceutów, brakuje też jakiejkolwiek dyskusji, by paletę szczepień, które mogą być wykonywane w aptekach, poszerzyć choćby o szczepienie przeciwko pneumokokom, co biorąc pod uwagę niepewność wokół szczepień przeciwko COVID-19 blokuje rozszerzanie bazy aptek, w których szczepienia mogą być wykonywane – nie wiadomo bowiem, czy potrzebne inwestycje mają jakikolwiek sens. Rozszerzenie możliwości kwalifikacji dorosłych do szczepień zalecanych przez farmaceutów (oraz pielęgniarki) również jest wpisane do przygotowywanego przez resort zdrowia projektu ustawy o świadczeniach zdrowotnych w części poświęconej nowelizacji ustawy o chorobach zakaźnych.
