Czy chory na cukrzycę może pozwolić sobie na spożycie ciasta?
Zanim odpowiemy na to pytanie, kilka słów o podstawach odżywiania w cukrzycy. Dieta osób chorych na cukrzycę opiera się na zasadach zdrowego, prawidłowego żywienia, które dotyczą populacji ogólnej. Dlatego też każdy chory na cukrzycę powinien regularnie spożywać zbilansowane posiłki, nie eliminując żadnej z podstawowych grup składników odżywczych. Na wartość glikemii poposiłkowej największy wpływ wywierają węglowodany. Dlatego chory na cukrzycę musi zwracać uwagę na jakość spożywanych węglowodanów oraz kontrolować ich ilość w całej diecie i w poszczególnych posiłkach oraz dbać o odpowiedni dobór przekąsek pomiędzy głównymi posiłkami.
Fot. Pixabay.com
Podstawową zasadą diety w cukrzycy jest ograniczenie do minimum spożycia żywności zawierającej łatwo przyswajalne węglowodany proste, takie jak glukoza, fruktoza czy sacharoza (cukier stołowy).
Opisane powyżej ogólne zalecenia dietetyczne dla chorych na cukrzycę bardzo często nie uwzględniają istniejących różnic pomiędzy dwoma typami cukrzycy.
U chorych na cukrzycę typu 1, którzy zazwyczaj są leczeni za pomocą intensywnej czynnościowej insulinoterapii, stosuje się znacznie mniejsze restrykcje dietetyczne niż u chorych na cukrzycę typu 2. Pacjenci leczeni tą metodą zauważają wiele jej zalet, zwłaszcza poprawę jakości życia dzięki większej możliwości wyboru produktów żywnościowych. A zatem sposób odżywiania chorych na cukrzycę typu 1 jest podobny do diety osób zdrowych, jeśli tylko pacjent potrafi odpowiednio oszacować zawartość węglowodanów w danej porcji produktu spożywczego lub potrawy. Swoboda żywieniowa dotyczy pacjentów, którzy utrzymują masę ciała w normie oraz właściwie bilansują spożywane pożywienie za pomocą dawek insuliny.
Zatem można zapytać, czy chory na cukrzycę typu 1, ze względu na większą swobodę żywieniową może pozwolić sobie na jedzenie słodyczy lub ciasta?
Jak wiemy, wszelkiego rodzaju słodycze i desery bogate są w cukry proste, które mogą znacznie zwiększyć stężenie glukozy we krwi. Dodatkowo większość słodkich przekąsek ma wysoki indeks glikemiczny, który powoduje szybki wzrost glikemii oraz następujący szybki jej spadek, powodując tym samym wahania stężenia glukozy we krwi. Dlatego też spożywanie słodkich produktów nie jest zalecane chorym na cukrzycę.
Co powinien zrobić chory na cukrzycę, jeśli jest na przyjęciu i ma ochotę na ciasto? Czy istnieje ciasto, które może spożyć?
Tradycyjne ciasta i desery zawierają dużo cukrów, dlatego też powinny być spożywane z umiarem. Przy wyjątkowych okazjach, jak przyjęcia okolicznościowe czy święta, chory na cukrzycę typu 1 może sobie pozwolić na porcję ciasta. Dotyczy to wyłącznie pacjentów z dobrze wyrównaną chorobą oraz z prawidłową masą ciała. Jeśli chory ma nadwagę, powinien starać się ją stopniowo redukować poprzez zmniejszenie podaży kalorii, głównie ograniczając spożywanie węglowodanów i tłuszczów. Zatem ciasta w tym przypadku są niezalecane.
Jeśli chory na cukrzycę zdecyduje się na zjedzenie kawałka ciasta, powinien spożyć je zaraz po głównym posiłku. Lepiej wybrać te rodzaje ciast, które zawierają białko lub trochę tłuszczu. Białko oraz tłuszcz opóźniają opróżnianie żołądka, a tym samym zwalniają proces trawienia i tempo wchłaniania węglowodanów. Dlatego spożycie ciasta zawierającego w swoim składzie białko i niewielką ilość tłuszczu nie podniesie zbyt szybko stężenia glukozy we krwi.
Należy jednak pamiętać, że im większa liczba kalorii pochodzących z białka, a zwłaszcza z tłuszczu, tym większy wpływ na przebieg glikemii poposiłkowych. Białko oraz tłuszcze stanowią bowiem substraty do glukoneogenezy. Spożycie tłuszczu dodatkowo może nasilać poposiłkową insulinooporność.
Który rodzaj ciasta będzie najlepszym wyborem?
Chory na cukrzycę powinien unikać ciast bardzo słodkich oraz ciast z kremami. Produkty bogate w węglowodany i tłuszcze mogą spowodować hiperglikemię po kilku godzinach od spożycia danego produktu, nawet pomimo odpowiedniego zbilansowania posiłku insuliną.
Ponadto nie należy wybierać ciast zawierających dużo tłuszczu. Większa liczba spożywanych deserów i przekąsek wysokotłuszczowych ma istotny związek z wyższą wartością hemoglobiny glikowanej (HbA1c) u chorych na cukrzycę typu 1. Dodatkowo nadmiar tłuszczów w diecie prowadzi do zaburzeń gospodarki lipidowej, nadwagi i insulinooporności. Podsumowując, spożywanie słodkich ciast powinno być ściśle kontrolowane. Należy jadać ciasta w umiarkowanej ilości, aby nie przekroczyć liczby WW przeznaczonych na dany posiłek.
Jaki rodzaj ciasta najlepiej wybrać?
Poniższa tabela zawiera porównanie tradycyjnych ciast pod względem kaloryczności oraz zawartości WW i WBT (w 100 g produktu).
CIASTA POLECANE | CIASTA NIEWSKAZANE |
---|---|
tort szwarcwaldzki
Kcal: 258 WW: 2,8 WBT: 1,4 | tort czekoladowy
Kcal: 410 WW: 5,8 WBT: 2,7 |
ciasto 3 BIT
Kcal: 301 WW: 3,4 WBT: 1,6 | ciasto orzechowiec
Kcal: 492 WW:4,5 WBT: 3,2 |
ciasto drożdżowe
Kcal: 290 WW: 4,6 WBT: 1 | ciasto drożdżowe z owocami
Kcal: 383 WW: 5,8 WBT: 1,5 |
ciasto marchwiowe
Kcal: 254 WW: 2,7 WBT: 1,6 | ciasto kruche z owocami
Kcal: 313 WW: 4 WBT: 1,6 |
sernik krakowski
Kcal: 329 WW: 3,7 WBT: 1,7 | makowiec zawijany
Kcal: 349 WW: 4,2 WBT: 1,8 |
szarlotka
Kcal: 290 WW: 4 WBT: 1,3 | jabłecznik z bezą
Kcal: 318 WW: 5,4 WBT: 0,9 |
ciasto tortowe z owocami
Kcal: 275 WW: 4,5 WBT: 0,9 | ciasto kruche z owocami
Kcal: 313 WW: 4 WBT: 1,6 |
Według powyższego zestawienia najlepszym wyborem dla chorego na cukrzyce jest ciasto marchwiowe, na drugim zaś miejscu znajduje się tort szwarcwaldzki. Oba rodzaje ciast zawierają niewiele kalorii, WW i WBT w porównaniu z resztą wyszczególnionych propozycji.
Aby ułatwić chorym na cukrzyce wybór odpowiedniego rodzaju ciasta z możliwością dostosowania odpowiedniej ilości insuliny, w tabeli poniżej zestawiono zawartość kcal, węglowodanów, białek, tłuszczów, a także wymienniki węglowodanowe (WW) i białkowo-tłuszczowe (WBT) w porcjach 100 g tradycyjnych ciast.
Ciasto – 100 g produktu | Kcal | Białko | Tłuszcze | Węglowodany | Błonnik | WW | WBT | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
babka biszkoptowa | 341 | 8,5 | 4,2 | 66,3 | 0,8 | 6,6 | 0,7 | bardzo duża zawartość węglowodanów |
ciasto drożdżowe | 290 | 7,7 | 8,0 | 46,2 | 1,5 | 4,6 | 1,0 | średnia zawartość węglowodanów |
napoleonka | 348 | 6,1 | 16,9 | 42,8 | 0,7 | 4,2 | 1,8 | zbyt duża ilość tłuszczu |
ciasto tortowe z owocami | 275 | 3,3 | 8,8 | 45,2 | 1,9 | 4,5 | 0,9 | średnia zawartość węglowodanów |
jabłecznik z bezą | 318 | 3,4 | 9,3 | 54,6 | 2,2 | 5,4 | 0,9 | duża zawartość węglowodanów |
keks bakaliowy | 385 | 6,5 | 17,5 | 50,1 | 3,6 | 5,0 | 1,8 | zbyt duża ilość węglowodanów i tłuszczu |
piernik z bakaliami | 373 | 6,6 | 12,4 | 58,2 | 2,7 | 5,8 | 1,4 | duża zawartość węglowodanów |
rolada biszkoptowa z dżemem | 299 | 7,0 | 4,8 | 56,2 | 0,5 | 5,6 | 0,7 | duża zawartość węglowodanów |
makowiec zawijany | 349 | 9,4 | 15,8 | 42,1 | 4,5 | 4,2 | 1,8 | średnia zawartość węglowodanów |
sernik krakowski | 329 | 14 | 13,4 | 37,7 | 0,5 | 3,7 | 1,7 | średnia zawartość węglowodanów, tłuszczu |
sernik wiedeński z polewą czekoladową | 340 | 12,6 | 18,1 | 31,6 | 0,5 | 3,1 | 2,1 | średnia zawartość węglowodanów, duża ilość tłuszczu |
wuzetka | 318 | 5,8 | 11,1 | 48,2 | 0,8 | 4,8 | 1,2 | duża zawartość węglowodanów |
eklerki z bitą śmietaną | 326 | 5,9 | 18,0 | 35,1 | 0,4 | 3,5 | 1,8 | zbyt duża ilość tłuszczu |
orzechowiec | 492 | 7,2 | 32,5 | 45,1 | 1,9 | 4,5 | 3,2 | zbyt duża ilość tłuszczu |
ciasto 3 BIT | 301 | 5,2 | 15,9 | 34,2 | 0,8 | 3,4 | 1,6 | zbyt duża ilość tłuszczu |
rafaello na krakersach | 395 | 5,6 | 27,7 | 34,0 | 3,1 | 3,4 | 2,7 | bardzo duża ilość tłuszczu |
ciasto marchwiowe | 254 | 5,2 | 15,8 | 27,5 | 4,7 | 2,7 | 1,6 | mała kaloryczność, mała zawartość węglowodanów |
ciasto kruche z owocami | 313 | 4,5 | 15,6 | 40,2 | 1,7 | 4,0 | 1,6 | średnia zawartość węglowodanów |
ciasto drożdżowe z owocami | 383 | 8,0 | 13,6 | 58,5 | 1,8 | 5,8 | 1,5 | duża zawartość węglowodanów |
szarlotka | 290 | 2,7 | 13,5 | 40,3 | 1,6 | 4,0 | 1,3 | średnia zawartość węglowodanów |
tort orzechowy | 465 | 12,0 | 34,2 | 29,1 | 1,8 | 2,9 | 3,0 | zbyt duża ilość tłuszczu, pomimo mniejszej ilości węglowodanów |
tort szwarcwaldzki | 258 | 4,3 | 13,8 | 28,2 | 0,8 | 2,8 | 1,4 | mniejsza zawartość tłuszczu, węglowodanów i białka |
tort kawowy z wiśniami | 332 | 4,7 | 20,0 | 32,0 | 1,4 | 3,2 | 2,0 | zbyt duża ilość tłuszczu |
tort czekoladowy | 410 | 17,0 | 22,9 | 58,0 | 0,3 | 5,8 | 2,7 | zbyt duża ilość tłuszczu, węglowodanów |
Piśmiennictwo:
1. Juruć A., Pisarczyk-Wiza D., Wierusz-Wysocka B.: Zalecenia dietetyczne i zachowania żywieniowe u osób z cukrzycą typu 1 – czy mają wpływ na kontrolę metaboliczną. 2014. Diabet. Klin. 2014; 3 (1): 22–302. Klupa T.: Żywienie w cukrzycy typu 1. [W:] Sieradzki J., Wierusz-Wysocka B. (red).: Cukrzyca typu 1 u osób dorosłych. Termedia, Poznań 2012: 129–137
3. Lange E.: Zastosowanie indeksu glikemicznego w dietoterapii chorób dietozależnych. [W:] Janda E. (red.): Dietoterapia 1. Wyd. SGGW, Warszawa 2009: 215–227
4. Elmadfa I., Muskat E.: Wielkie tabele kalorii i wartości odżywczych., Muza SA, Warszawa 2001
5. Kunachowicz H., Nadolna I., Iwanow K.: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. PZWL, Warszawa 2005