Pytanie nadesłane do redakcji
Kobalt i nikiel - jak ograniczyć te związki w organizmie?
Odpowiedział
dr med. Ernest Kuchar
Klinika Pediatrii i Chorób Zakaźnych
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu
Kobalt i nikiel należą do „metali ciężkich” Kobalt i nikiel zalicza się też do mikroelementów, gdyż wchodzą w skład przynajmniej kilku enzymów. Na przykład kobalt wchodzi w skład kobalaminy (wit. B12). Zapotrzebowanie dobowe na te pierwiastki jest bardzo małe. Zapotrzebowanie dobowe na nikiel wynosi około 0,3 mg, a na kobalt jeszcze mniej (ułamki miligrama). W większych ilościach zarówno kobalt, jak i nikiel są toksyczne i rakotwórcze.
Kobalt
Kobalt jest wykorzystywany w przemyśle, głównie do produkcji wysokogatunkowej stali i pigmentów. Kobalt dostaje się do organizmu przede wszystkim w postaci dymów i pyłu (w postaci metalicznej i tlenków kobaltu) przez drogi oddechowe, ponadto po spożyciu drogą pokarmową oraz przez skórę i błony śluzowe (np. spojówki). Głównym źródłem kobaltu w ustroju jest powietrze zanieczyszczone podczas obróbki twardych metali, np. szlifowania twardych stopów, produkcji narzędzi metalowych i wytopie stali stopowych. Na kobalt są narażone osoby zatrudnione w hutnictwie i przy obróbce metali, w drukarniach i wytwarzaniu ceramiki, (barwniki kobaltowe) i produkcji farb. Po wchłonięciu kobalt jest wydalany z kałem i moczem. Okres półtrwania w organizmie wynosi średnio kilka dni.
Nikiel
Nikiel jest wszędobylskim metalem występującym w glebie, wodzie i atmosferze. Naturalnym źródłem pyłu metalicznego w atmosferze są meteoryty. Ponadto nikiel dostaje się do środowiska przy produkcji przemysłowej – np. wytwarzaniu stali nierdzewnej i galwanizacji (niklowaniu). Do ustroju odstaje się głównie drogą oddechową. Następnie mniej więcej połowa jest połykana w postaci wydzieliny dróg oddechowych, 1 jest wydychana i 1 odkłada się w miąższu płucnym. Nikiel jest wydalany z moczem oraz kałem. Okres półtrwania w ustroju wynosi około 20–34 godzin.
Jak ograniczyć obecność tych metali w organizmie? Podstawowe znaczenie ma unikanie narażeń, zatem unikanie pracy na stanowiskach, gdzie do chodzi do ekspozycji (obróbka metali, hutnictwo, produkcja barwników i farb) oraz zamieszkiwania w pobliżu wspomnianych zakładów przemysłowych. Ponadto ekspozycję ograniczy mycie rąk, warzyw i owoców przed jedzeniem (usuwanie pyłów zawierających metale) i przebywanie w czystym środowisku. Przy zmniejszeniu dowozu metale zgromadzone w ustroju zostaną wydalone. Uspokoję Pana/ Panią, że w Polsce, w praktyce nie spotykamy się z zatruciami niklem i kobaltem z wyjątkiem narażeń zawodowych.
