Jak najlepiej przygotować się do zabiegu w znieczuleniu ogólnym, jak wygląda wywiad przedoperacyjny i jakie pytania może nam zadać anestezjolog w jego trakcie?
Najpóźniej dzień przed planowanym zabiegiem anestezjolog ocenia stan pacjenta: sprawdza czy kwalifikuje się on do znieczulenia, wybiera jego rodzaj, informuje pacjenta i ewentualnie zleca leki, które zostaną podane przed właściwym znieczuleniem. Taka wizyta ma na celu przede wszystkim zmniejszyć do minimum ryzyko związane ze znieczulaniem i optymalnie przygotować do operacji. Idealny pacjent dla anestezjologa, to ten, który nie jest obciążony chorobami, nie musi przyjmować przewlekle leków, nie ma nałogów.
Podczas oceny lekarz skupi się głównie na:
- historii wcześniejszych chorób i zabiegów,
- przyjmowanych lekach,
- badaniu,
- wynikach badań laboratoryjnych,
- wynikach badań konsultacyjnych.
Badania przed znieczuleniem
Dla anestezjologa najważniejsza jest ocena serca, płuc i ośrodkowego układu nerwowego. Istotna jest również czynność nerek, wątroby i układu krzepnięcia krwi. Podczas wywiadu pacjent powinien spodziewać się pytań o choroby przewlekłe, obciążenia genetyczne, uczulenia, skłonności do krwawień. Istotne bywają, zaskakujące dla pacjentów zagadnienia, jak na przykład pytanie o alergię na cytrusy czy kiwi, a która może być podpowiedzią dla anestezjologa, ponieważ czasami tego typu alergie wiążą się z uczuleniem na lateks.
Anestezjolog podczas wywiadu zapyta na pewno o nałogi. Pacjentom radzi się zaprzestanie palenia i to zdecydowanie jest najkorzystniejsze rozwiązanie, pozwalające uniknąć wielu powikłań oddechowych. Jednak nagłe rzucenie palenia, może skutkować zmianą stężenia lub zmianą działania różnych leków, co z kolei może mieć negatywny wpływ na pacjenta.
Podczas wywiadu lekarz zapyta o leki przyjmowane stale lub doraźnie, bo mogą one wejść w niepożądane interakcje z lekami stosowanymi podczas znieczulenia. Dotyczy to głównie niektórych leków obniżających ciśnienie tętnicze, leków stosowanych w chorobie niedokrwiennej serca, przeciwarytmicznych, rozszerzających oskrzela (teofilina), przeciwzakrzepowych, przeciwcukrzycowych, leków przeciwdepresyjnych (jak inhibitory MAO), kortykosteroidów i niesteroidowych leków przeciwzapalnych.
Oprócz oceny stanu fizycznego, anestezjolog zbada również stan psychiczny. Sprawdzi na przykład czy pacjent nie cierpi na aichmofobię, czyli paniczny lęk przed igłami i ostrymi przedmiotami lub klaustrofobię – anestezjolog może wtedy inaczej posługiwać się maską twarzową, żeby nie narażać pacjenta na dodatkowy stres albo odpowiednio użyje środków sedujących i przeciwlękowych.
Badanie ogólne obejmuje u wszystkich pacjentów ocenę żył, naczyń krwionośnych obwodowych, badanie brzucha, ocenę skóry. Lekarz zmierzy tętno i ciśnienie, osłucha serce i płuca. Oceni również uzębienie, staw skroniowo-żuchwowy i górne drogi oddechowe. Pozwoli to zbadać warunki do intubacji, czyli zabiegu wprowadzenia rurki do górnych dróg oddechowych, za pomocą której lekarz podczas operacji prowadzi wentylację pacjenta. Do dobrania odpowiednich dawek leków, potrzebny będzie aktualny pomiar masy ciała i w niektórych sytuacjach wzrostu.
Badanie dodatkowe laboratoryjne zależą od oceny ryzyka, wieku i stanu chorego. Najczęściej zaleca się ogólną morfologię krwi. Badania układu krzepnięcia nie wykonuje się rutynowo, lecz gdy są ku temu wskazania.
Badania ogólne moczu również nie jest rutynową procedurą u wszystkich. Wykonuje się je u pacjentów z chorobami dróg moczowych lub z podejrzeniem infekcji dróg moczowych, żeby je wykluczyć.
U osób w starszym wieku wykonuje się zdecydowanie więcej badań – szczególnie istotne jest stężenie mocznika i kreatyniny. U osób obciążonych chorobami wątroby zleca się próby wątrobowe – aktywność aminotransferaz i badania układu krzepnięcia, u osób cierpiących na choroby nerek – elektrolity, kreatyninę i mocznik. U osób chorujących na cukrzycę wykonuje się oznaczenie stężenia glukozy we krwi, kreatyniny i mocznika oraz elektrolitów. U osób palących i po 40. roku wykonuje się RTG klatki piersiowej.
Najczęściej rutynowo wykonywanym badaniem przed operacją jest EKG w spoczynku. Na ocenę stanu chorego pod kątem anestezjologicznym przy postępowaniu okołopoperacyjnym największy wpływ ma wykrycie choroby niedokrwiennej i świeżo przebytego zawału serca. W przypadku stabilnej choroby wieńcowej lub obniżonej wydolności fizycznej pacjenta, anestezjolog może zlecić próbę wysiłkową, czyli badanie elektrokardiograficzne podczas wysiłku.
O czym jeszcze warto pamiętać przed wizytą przedoperacyjną u anestezjologa? Kiedy można zaplanować konsultację anestezjologiczną przed zabiegiem? Gdy pacjent jest zdrowy, wystarczy wizyta dzień lub dwa dni przed operacją. W przypadku osób z problemami zdrowotnymi należy zaplanować wizytę dużo wcześniej. Często zabieg powinny poprzedzić konsultacje specjalistyczne, np. kardiologiczne lub pulmonologiczne, a czasami postępowanie lecznicze (np. koronarografia).
Wizytę u anestezjologa należy przełożyć, w razie zachorowania na chorobę zakaźną, taką jak przeziębienie czy grypa.
Anestezjolog podczas wywiadu nie tylko zbiera dane, by ustalić wybór znieczulenia, ale też przygotowuje się do monitoringu w trakcie zabiegu, a także ocenia jakich procedur może wymagać pacjent po operacji. W idealnej sytuacja zakłada się, że znieczulenie i wywiad wykonuje ten sam anestezjolog.
Ryzyko znieczulenia ogólnego ocenia się zazwyczaj, opierając się na schemacie tzw. skali ASA. Zwiększone ryzyko wiąże się z określonymi czynnikami:
- z rodzajem choroby: większym ryzykiem, związanym ze znieczuleniem i operacją obciążone są choroby układu krążenia, zwłaszcza choroba niedokrwienna serca i objawowa niewydolność krążenia i choroby płuc,
- z rodzajem operacji: zwiększone ryzyko dotyczy chirurgii jamy brzusznej, klatki piersiowej, operacji śródczaszkowych,
- z czasem trwania operacji,
- z wiekiem pacjenta, wraz z podeszłym wiekiem jesteśmy bardziej narażeni na choroby cywilizacyjne; większym ryzykiem obciążone są też dzieci do 1. roku życia.
Z większym ryzykiem wiążą się również operacje ze wskazań nagłych. Ocena stanu pacjenta przy takiej procedurze jest też znacznie skrócona i obejmuje głównie, w miarę możliwości, wywiad chorobowy, krótkie badanie, w razie potrzeby i gdy możliwe jest do wykonania w krótkim czasie EKG i RTG oraz badania laboratoryjne (hemoglobina, hematokryt, grupa krwi, stężenie glukozy, elektrolity – głównie potas, kreatynina, próby wątrobowe, układ krzepnięcia i płytki krwi i gazometria oraz parametry równowagi kwasowo-zasadowej, jeśli są wskazania).
