Sekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Waldemar Kraska wymienił działania podjęte przez resort zdrowia i Krajowe Centrum ds. AIDS w celu zapewnienia informacji o dostępie do poekspozycyjnej profilaktyki zakażenia HIV.
Fot. pixabay.com
Wiedza rzadka i trudna do zdobycia
– Czasy, gdy zakażenia HIV siały spustoszenie, szczęśliwie mijają. Przynajmniej w Europie dostępne są teraz terapie pozwalające żyć i leczyć wywoływaną wirusem chorobę – zaznaczył poseł Franciszek Sterczewski w interpelacji do ministra zdrowia. – Jednak nadal niewiele osób wie, że zakażeniu wirusem można przeciwdziałać, a dzięki temu uniknąć konsekwencji borykania się z jego skutkami. Jednak post-exposure prophylaxis (PEP) to nadal w Polsce wiedza rzadka i trudna do zdobycia.
Jak podkreślił poseł, konieczna jest wiedza o samej możliwości stosowania PEP. – Często korzystają z niej pracownicy ochrony zdrowia, którzy zostali narażeni na zakażenie. PEP powinna być także dostępna dla ofiar przemocy seksualnej, aby zminimalizować ryzyko, a także dla innych osób, które z różnych przyczyn obawiają się, że mogło dojść do zakażenia – czytamy w interpelacji poselskiej.
Franciszek Sterczewski spytał resort zdrowia, w jaki sposób zwiększa świadomość na temat PEP, oraz, w jaki sposób działania takie podejmuje Krajowe Centrum ds. AIDS. Poprosił również o informacje, czy w procedurach wsparcia ofiar przemocy seksualnej uwzględniono przekazanie informacji nt. możliwości przeprowadzenia PEP, a także ile osób rocznie korzysta z PEP w wyniku pozazawodowego ryzyka zakażenia.
Polityka w zakresie zapobiegania
Sekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Waldemar Kraska poinformował, że resort realizuje politykę w zakresie zapobiegania HIV i zwalczania AIDS, która została określona w Krajowym Programie Zapobiegania Zakażeniom HIV i Zwalczania AIDS. Program zakłada podjęcie działań w pięciu obszarach: zapobiegania zakażeniom HIV wśród ogółu społeczeństwa, zapobiegania zakażeniom HIV wśród osób o zwiększonym poziomie zachowań ryzykownych, wsparcia i opieki zdrowotnej dla osób zakażonych HIV i chorych na AIDS, współpracy międzynarodowej oraz monitoringu. Edukacja w zakresie profilaktyki farmakologicznej PEP jest realizowana w ramach działań objętych pierwszym obszarem Krajowego Programu.
Jak dodał Kraska, zapewnienie dostępu do profilaktyki farmakologicznej PEP po pozazawodowym wypadkowym narażeniu na zakażenie HIV odbywa się w ramach realizacji Rządowego Programu Polityki Zdrowotnej pn.: „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce”, będącego integralną częścią trzeciego obszaru Krajowego Programu. Zgodnie z Programem leczenia ARV, profilaktyką farmakologiczną poekspozycyjną objęte są m.in. osoby, które wymagają zastosowania leków antyretrowirusowych po narażeniu na zakażenie HIV – ekspozycje pozazawodowe wypadkowe – poprzez takie sytuacje jak m.in.: przemoc seksualna, kontakt z materiałem potencjalnie zakaźnym, po zakłuciu igłą nieznanego pochodzenia czy ekspozycji na materiał biologiczny potencjalnie zakaźny.
Jak dodał wiceminister, w przypadku ekspozycji pozazawodowej wypadkowej, ale związanej z podejmowaniem świadomie ryzykownych zachowań seksualnych (np. pęknięcie prezerwatywy w kontaktach z osobami świadczącymi usługi seksualne, ryzykowne zachowania podczas wieczorów kawalerskich i panieńskich itp.) koszty profilaktyki poekspozycyjnej nie są pokrywane z Programu leczenia.
W przypadku ekspozycji seksualnej (poza gwałtem) płaci za nie pacjent, który, zjawiając się w placówce medycznej, powinien być przygotowany na poniesienie wydatku związanego z takim świadczeniem. W przypadku ekspozycji zawodowych wypadkowych to pracodawca lub zlecający pracę pokrywa koszty profilaktyki poekspozycyjnej, w tym koszty leków antyretrowirusowych.
Działania informacyjne
Wiceminister poinformował również o działaniach podjętych przez Krajowe Centrum ds. AIDS w celu zapewnienia informacji o dostępie do PEP. Na stronie internetowej aids.gov.pl, w zakładce pn.: „Ekspozycja na HIV – postępowanie w nagłych wypadkach”, została umieszczona informacja o postępowaniu w przypadku ekspozycji na HIV:
„W sytuacjach pozazawodowego wypadkowego narażenia na zakażenie HIV, takich jak gwałt, zakłucie igłą niewiadomego pochodzenia lub inne zdarzenia, natychmiast zgłoś się do szpitala zakaźnego, prowadzącego terapię antyretrowirusową. Im szybciej przyjmie się leki antyretrowirusowe (najlepiej w ciągu 2–3 godzin po zdarzeniu), tym większa szansa na uniknięcie zakażenia. Według najnowszego stanu wiedzy profilaktyka PEP jest najbardziej skuteczna, jeśli zostanie wdrożona do 48 godzin od zdarzenia”.
W ramach zwiększenia dostępności informacji na stronie internetowej Krajowego Centrum ds. AIDS zamieszczono również listę szpitali i klinik (wraz z czynnymi całodobowo telefonami), w których można uzyskać pomoc w sytuacjach nagłych – po ekspozycji wypadkowej na HIV oraz, jeśli jest taka potrzeba, gdzie dostępne są leki ARV.
– Ponieważ placówki te nie posiadają specjalnie przeznaczonych, czynnych przez całą dobę infolinii, udostępniły telefony centrali telefonicznych, do gabinetów lekarzy dyżurnych, do klinik lub oddziałów. Podane numery są weryfikowane i aktualizowane zgodnie z informacjami otrzymanymi od realizatorów Programu leczenia ARV. Oprócz telefonów dostępne są również adresy tych placówek medycznych. Wymienione na liście placówki medyczne są ośrodkami referencyjnymi realizującymi Program leczenia ARV. W przypadku braku możliwości dotarcia do tych placówek, zaleca się zgłoszenie do dowolnej kliniki chorób zakaźnych – czytamy w odpowiedzi na interpelację.
Sekretarz stanu w MZ poinformował również, że dofinansowywana jest działalność Poradni Internetowej aids.gov.pl/pi oraz Telefonu Zaufania HIV/AIDS (infolinii). Poradnia Internetowa udziela odpowiedzi na zadane pytania do 24 godzin. Infolinia HIV/AIDS pod numerem telefonu 800 888 448 lub 226 928 226 czynna jest we wszystkie dni robocze w godzinach 9.00–21.00 oraz w dni wolne od pracy (w tym weekendy i święta) całodobowo, tzn. od piątku od 21.00 do niedzieli do 21.00.
Kampanie medialne i szkolenia
Edukowanie na temat PEP prowadzone jest poprzez kampanie medialne, m.in. wielokanałową kampanię profilaktyczną pt. „Czy wiesz, że…”, której celem było dotarcie do ogółu społeczeństwa z informacją o stosowaniu w zapobieganiu HIV/AIDS, oprócz metod tradycyjnych, również profilaktyki farmakologicznej.
Inną formą są szkolenia stacjonarne skierowane do wybranych grup zawodowych i społecznych (pracowników wykonujących zawód medyczny oraz służb mundurowych). W latach 2017–2019 przeszkolono w tym trybie 670 osób. We współpracy z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji przeprowadzono szkolenia w postaci webinariów dla pracowników służb interwencyjnych: Policji, Straży Pożarnej i Straży Granicznej dla 1200 osób. Jednym z tematów była edukacja dotycząca PEP zarówno zawodowego jak i pozazawodowego.
Edukacyjne materiały filmowe dotyczące najważniejszych kwestii związanych z profilaktyką farmakologiczną HIV, w tym PEP, zostały zamieszczone na portalu aids.gov.pl oraz w mediach społecznościowych. Edukowanie prowadzone jest również poprzez opracowanie, wydawanie i dystrybucję materiałów informacyjnych, w których jednym z tematów była profilaktyka farmakologiczna PEP, m.in.: broszurę „Pilnie potrzebuję pomocy” czy broszurę „HIV?! AIDS?! O co kaman?”.
Inną formą jest informowanie o PEP poprzez programy edukacyjne skierowane do populacji ogólnej, takie jak np. konkurs na komiks dotyczący problematyki HIV/AIDS. Celem konkursu było zwiększenie świadomości ogółu społeczeństwa na ten temat. Uczestnicy zostali zachęceni, aby treści przez nich prezentowane zawierały informacje związane między innymi z: drogami zakażenia HIV, sposobami zapobiegania HIV, leczenia antyretrowirusowego (ARV) i postępowaniem poekspozycyjnym.
– Jeżeli chodzi o szczegółowe procedury postępowania wobec ofiar przemocy seksualnej związane z PEP, zostały one opisane w publikowanych i aktualizowanych co roku zaleceniach Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS pt. „Zasady opieki nad osobami zakażonymi HIV”. Rozdział 6. dotyczy postępowania po narażeniu na zakażenie HIV, HBV i HCV, a rozdział 7. postępowania po ekspozycjach seksualnych u dzieci i młodzieży – dodał wiceminister.
Zgodnie z powyższymi zaleceniami, prowadzone są m.in. szkolenia pracowników medycznych i niemedycznych, związanych z opieką zdrowotną oraz promocją zdrowia, służb interwencyjnych, mogących mieć kontakt z ofiarami przemocy seksualnej. Szkolenia te mają na celu zwiększenie wiedzy w tych środowiskach na temat m.in. możliwości uniknięcia zakażenia HIV w następstwie ekspozycji wypadkowej i zasad wprowadzania PEP, aby można było udzielić stosownej informacji i pomocy w czasie interwencji.
Kraska poinformował, że w ramach Rządowego Programu Polityki Zdrowotnej pn.: „Leczenie antyretrowirusowe osób żyjących z wirusem HIV w Polsce”, w 2021 r. PEP otrzymało 189 pacjentów. W poprzednich latach liczba ta przedstawiała się następująco: 2020 – 108 osób, 2019 – 264, 2018 – 309, 2017 – 181.
