Pomimo decyzji WHO dotyczących zniesienia globalnych restrykcji związanych z COVID-19, wirus wciąż stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego i trzeba wyraźnie podkreślać, że choroba nadal istnieje i pozostaje śmiertelną – mówią eksperci.
Fot. Adobe Stock/ Bruce
- O ile zagrożenie na poziomie globalnym się zmniejszyło, na poziomie indywidualnym jest to problem o poważnych konsekwencjach
- Istnieje potrzeba lepszego i szybszego diagnozowania COVID-19 oraz wdrożenia skutecznego leczenia
- Szczepienia nadal powinny być podstawowym środkiem zaradczym przeciwko COVID-19, dlatego wciąż są konieczne działania edukacyjne skierowane do pacjentów i środowiska medycznego
- W Polsce bagatelizuje się wykonywanie testów, choć testowanie może znacząco odciążyć system ochrony zdrowia
- Nasza czujność znacznie osłabła. Spada zainteresowanie szczepieniami, a lek przeciwko COVID-19 jest nieosiągalny
Raport „Polski pacjent z chorobą COVID-19. Aktualna sytuacja i prognozy na przyszłość” został opracowany przez ekspertów i liderów organizacji pacjentów działających w ramach Sojuszu na rzecz Zwalczania Chorób Zakaźnych Układu Oddechowego „Polska Zdrowo Oddycha”.
W raporcie zaznaczono, że COVID-19 musi pozostać priorytetem w krajowej polityce zdrowotnej, konieczne jest wspieranie inwestycji w zakresie zwiększenia zasobów świadczeniodawców, poprawy jakości opieki zdrowotnej i życia pacjentów oraz dalszego rozwoju innowacyjnych narzędzi diagnostycznych i metod leczenia, które mogą optymalizować ścieżki opieki medycznej.
Dodano, że szczepienia nadal powinny być podstawowym środkiem zaradczym przeciwko COVID-19, dlatego wciąż konieczne są działania edukacyjne skierowane zarówno do pacjentów, jak i środowiska medycznego w tym zakresie.
Eksperci wskazali, że należy wprowadzić określoną ścieżkę diagnostyczno-terapeutyczną pacjenta z COVID-19, której podstawą będzie łatwo dostępne i szybkie testowanie w kierunku SARS-CoV-2, które umożliwi rozpoznanie i zastosowanie wczesnego leczenia przeciwwirusowego. Konieczne jest też wykorzystanie potencjału aptek, w których farmaceuci mogą pomóc w testach na COVID-19 i szczepieniach, a także do edukacji w zakresie COVID-19.
Należy przeciwdziałać dezinformacji związanej z COVID-19 – m.in. poprzez promowanie edukacji zdrowotnej, zwiększanie kompetencji zdrowotnych i dostępu do rzetelnych źródeł informacji.
Eksperci zaznaczyli, że COVID-19 wciąż stanowi zagrożenie. – O ile zagrożenie na poziomie globalnym się zmniejszyło, to jednak na poziomie indywidualnym jest to problem zdrowotny o poważnych konsekwencjach – zaznaczył ks. dr Arkadiusz Nowak, prezes Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej. – COVID-19 nadal z nami zostaje. A mówimy o chorobie, która do tej pory zabiła blisko 7 mln osób.
W związku z tym eksperci i pacjenci zwrócili uwagę na istotne, aktualne aspekty dotyczące COVID-19 i zaapelowali o wprowadzenie skutecznych, długofalowych rozwiązań w zarządzaniu tą chorobą, zwłaszcza w kontekście osób narażonych na wysokie ryzyko powikłań i śmierci z powodu infekcji SARS-CoV-2. Przypomnieli także o aktualnych zaleceniach.
– Zalecenia Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych (PTEiLCHZ) dotyczące COVID-19 pozostają niezmienione od około roku. Nie było potrzeby ich zmieniać, ponieważ mamy do dyspozycji świetne narzędzia: bardzo dobre szczepionki (znacząco zmniejszają śmiertelność, ryzyko powikłań i hospitalizacji) i bardzo dobre leki przeciwwirusowe – podkreślił dr hab. Jerzy Jaroszewicz, kierownik Katedry Chorób Zakaźnych i Hepatologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. – To, czym dysponujemy, jest wystarczająco skuteczne. Zalecamy diagnostykę w każdym przypadku wystąpienia objawów wskazujących na infekcję górnych dróg oddechowych (gorączka, kaszel, duszność, bóle gardła), a najważniejsze, by ją zrobić szybko i od razu rozpocząć leczenie.
Kluczowe zabezpieczanie osób z grup wysokiego ryzyka
– Pomimo najnowszych decyzji WHO dotyczących zniesienia globalnych restrykcji związanych z COVID-19, SARS-CoV-2 wciąż stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego i trzeba wyraźnie podkreślać, że choroba nadal istnieje i pozostaje śmiertelną, zwłaszcza dla pacjentów, którzy są w grupie podwyższonego ryzyka, ponieważ towarzyszą im choroby przewlekłe, oddechowe, sercowo-naczyniowe, onkologiczne lub inne – pisze Igor Grzesiak, wiceprezes Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej.
U każdego pacjenta z COVID-19 może szybko nastąpić progresja choroby i ryzyko wystąpienia poważnych powikłań, jednak eksperci podkreślają, że choroby współistniejące, takie jak choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca, otyłość lub nowotwór, to niezależne czynniki ryzyka progresji do ciężkiego przebiegu COVID-19. Jednym z najsilniejszych czynników ryzyka ciężkiego przebiegu choroby jest wiek – około 50% przypadków hospitalizacji z powodu COVID-19 dotyczy osób w wieku powyżej 65. roku życia.
Szczepienia kluczowym narzędziem w walce z COVID-19
W publikacji eksperci przypominają, że w roku 2021 Polska doświadczyła wyjątkowo wysokiej śmiertelności z powodu COVID-19, która stanowiła aż 90% nadwyżki zgonów. To głównie wynik obciążenia społeczeństwa przewlekłymi chorobami, takimi jak nadciśnienie, cukrzyca, choroby serca i przewlekłe choroby płuc.
Wysoki poziom szczepień może obniżyć liczbę zgonów o około 30%. Dlatego według autorów raportu nadal należy zachęcać do szczepień aktualnymi, chroniącymi przed najnowszymi wariantami choroby szczepionkami i kontynuować starania w zakresie edukacji na ten temat. Istnieje także potrzeba lepszego i szybszego diagnozowania COVID-19 oraz wdrożenia skutecznego leczenia.
– Szczepienia nadal powinny być podstawowym środkiem zaradczym przeciwko COVID-19, dlatego wciąż są konieczne działania edukacyjne skierowane zarówno do pacjentów, jak i środowiska medycznego – podkreśla Michał Sutkowski, członek Narodowej Rady Rozwoju przy Prezydencie RP, prezes Warszawskich Lekarzy Rodzinnych, rzecznik prasowy Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce. – Droga pacjenta powinna być oparta na odpowiedzialności chorego, jego rodziny, każdego lekarza i pracownika medycznego. Ścieżka pacjenta powinna rozpoczynać się od telefonu do lekarza rodzinnego. Czasem wystarczy teleporada, ale bardzo często u chorych z towarzyszącymi chorobami przewlekłymi teleporada to za mało. Trzeba do tego chorego dotrzeć, trzeba tego chorego zaprosić do przychodni, wtedy też trzeba mieć odpowiednie narzędzia do zarzadzania tą chorobą w warunkach domowych.
Szczepionki przeciw COVID-19, które przyczyniły się do ratowania milionów istnień ludzkich, odgrywają kluczową rolę w walce z pandemią. Jednakże, długofalowe podejście do kontrolowania COVID-19 musi uwzględniać trio działań: diagnostykę, profilaktykę i leczenie.
– Profilaktyka COVID-19 nie może się ograniczać wyłącznie do szczepień – zaznaczył prof. Krzysztof J. Filipiak, rektor UM MSC w Warszawie. – Szczepienia stanowią jeden aspekt, ale aktywne leczenie przeciwwirusowe również odgrywa istotną rolę w grupach podwyższonego ryzyka. Stosowanie terapii przeciwwirusowej w przypadku zakażenia SARS-CoV-2 może zmniejszyć ryzyko wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych, zawałów serca, udarów mózgu i hospitalizacji w tej grupie pacjentów.
Ścieżka pacjenta z COVID-19
Wyzwaniem, na jakie zwracają uwagę autorzy raportu jest również organizacja optymalnej ścieżki diagnostyczno-terapeutycznej pacjenta z COVID-19. Wzorcowa ścieżka diagnostyczno-terapeutyczna pacjenta z COVID-19 została opracowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) i jest narzędziem wspierającym pracowników ochrony zdrowia w wdrażaniu aktualnych zaleceń klinicznych i terapeutycznych, które należy uwzględnić w planie opieki nad chorymi z COVID-19. Lokalne ścieżki diagnostyczno-terapeutyczne powinny być oparte na wytycznych klinicznych towarzystw naukowych, które są opracowywane na podstawie wiarygodnych dowodów naukowych i powinny być przestrzegane przez interdyscyplinarne zespoły opieki w celu zapewnienia skutecznej i bezpiecznej opieki nad pacjentem.
Wyzwaniem w przypadku COVID-19 jest bardzo krótkie okienko terapeutyczne – leczenie przeciwwirusowe musi zostać zastosowane jak najwcześniej.
– Kluczowe jest szybkie zdiagnozowanie choroby, które jest warunkiem włączenia odpowiedniego leczenia przeciwwirusowego – podkreśla dr Jakub Gierczyński, MBA ekspert systemu ochrony zdrowia. – Pozwoli to przenieść ciężar leczenia ze szpitali do podstawowej opieki zdrowotnej i domów. Niestety, w Polsce bagatelizuje się wykonywanie testów, a Polacy nie mają potrzeby testowania się nawet testami z apteki. Samo testowanie może odciążyć znacząco system ochrony zdrowia.
– Wczesne wykrywanie i leczenie COVID-19 są ważne, aby zapobiec poważnym powikłaniom – dodaje prof. Joanna Zajkowska z Kliniki Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. – Już w ciągu 1 tygodnia od wystąpienia objawów może nastąpić progresja do ciężkiego przebiegu COVID-19. Objawy mogą się nasilić w ciągu kilku godzin od przyjęcia do szpitala. Identyfikacja pacjentów na wczesnym etapie ma zasadnicze znaczenie dla podejmowania decyzji dotyczących obserwacji, hospitalizacji i leczenia.
– W tej chwili mamy opcje terapeutyczne możliwe do zastosowania w leczeniu pacjentów z wysokim ryzykiem progresji do ciężkiego przebiegu COVID-19 – zaznacza prof. Zajkowska. – Zarówno dostępność skutecznych szczepionek, jak i leczenia ambulatoryjnego mają istotny wpływ na możliwość ograniczenia transmisji wirusa, a tym samym zmniejszenie ryzyka ciężkiego przebiegu choroby, a nawet śmierci u pacjentów z grup ryzyka.
COVID-19 musi nadal pozostać priorytetem zdrowia publicznego. Mimo postępu medycyny, choroby zakaźne wciąż stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi na całym świecie. Dlatego ważne jest, aby nadal skupiać się na walce z COVID-19, w tym na rozwoju diagnostyki, efektywności szczepień i leczeniu tej choroby.
– Musimy pamiętać, że nadal w różnych krajach, także w Polsce, występują zgony związane z COVID-19 – zaznacza prof. Marcin Czech, prezes Polskiego Towarzystwa Farmakoekonomicznego. – Tymczasem w przestrzeni publicznej często słychać osoby powołujące się na słowa dyrektora generalnego WHO, który jakiś czas temu ogłosił, że COVID-19 nie stanowi globalnego zagrożenia zdrowotnego. Zapominamy jednak o drugiej części tej wypowiedzi, w której Tedros Adhanom Ghebreyesus podkreślił, że „najgorszą rzeczą, jaką jakikolwiek kraj może teraz zrobić, jest wykorzystanie tej wiadomości jako powodu do utraty czujności, demontażu systemów, które zbudował lub wysłania wiadomości swoim obywatelom, że nie ma się czym martwić”. Niestety, ale mam wrażenie, że w Polsce ta czujność znacznie osłabła. Spada zainteresowanie szczepieniami, a lek przeciwko COVID-19 jest nieosiągalny. Co jest kuriozalne, bo jak mamy infekcję bakteryjną, to dostajemy antybiotyk. Gdy mam grypę, dostępny jest lek przeciwgrypowy. W przypadku COVID-19 jest inaczej.
– Pomimo tego, że w Polsce od 1 lipca br. zostały zniesione ostatnie obostrzenia związane z zagrożeniem COVID-19, choroba nadal z nami pozostaje, ponadto wszystkie wirusy, w tym SARS-CoV-2 ewoluują i możliwe jest pojawienie się nowych wariantów, które mogą mieć wpływ na przebieg zachorowań na COVID-19 – podkreśla prof. Agnieszka Szuster-Ciesielska. – Dlatego obecnie istotnym wyzwaniem i koniecznością pozostaje wdrożenie działań systemowych, które pozwolą nam lepiej się przygotować do kolejnych fal choroby i ewentualnych pandemii innych chorób zakaźnych.
W skład Sojuszu wchodzą organizacje: Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, Polskie Stowarzyszenie Diabetyków, Federacja Stowarzyszeń Amazonki, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Pacjentów ze Schorzeniami Serca i Naczyń EcoSerce, Polska Federacja Stowarzyszeń Chorych na Astmę i Choroby Alergiczne i Przewlekłe Obturacyjne Choroby Płuc.
Pełny raport dostępny na stronie ippez.pl/raporty
