×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Dlaczego coraz więcej kobiet umiera na raka płuc?

Z prof. dr hab. Lucyną Mastalerz rozmawia Iwona Duraj

Iwona Duraj: Rak płuc stanowi blisko 90% wszystkich nowotworów płuc i jest najczęstszym nowotworem złośliwym na świecie. Jak się okazuje, jest częściej diagnozowany u mężczyzn niż u kobiet. Pani Profesor, dlaczego mężczyźni bardziej narażeni są na raka płuc?


Prof. Lucyna Mastalerz

Prof. Lucyna Mastalerz: To prawda, rak płuca występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet. W Polsce liczba zachorowań na raka płuca w 2011 roku wynosiła ponad 21 000 (ok. 14 500 zachorowań wśród mężczyzn i ok. 6500 u kobiet). Aktualnie stanowi przyczynę 1/3 wszystkich zgonów z powodu nowotworów złośliwych u mężczyzn i 15% u kobiet (w obu grupach jest najczęstszą przyczyną zgonów nowotworowych). Mamy jednak pocieszające informacje: obserwuje się stopniowe zmniejszanie liczby zachorowań na raka płuca u mężczyzn. Natomiast nie można tego powiedzieć o kobietach. Okazuje się, że rak płuc jest obecnie nowotworowym zabójcą numer jeden u kobiet w Polsce, a nie – jak dotychczas sądzono – guz piersi. Pod względem liczebności/statystycznie wyprzedził on raka piersi już w 2007 roku.

Co jest powodem takiej sytuacji?

Z przeprowadzonych analiz wynika, że winne są przede wszystkim lata 70. i 80., kiedy to palić nałogowo zaczęła co druga kobieta pomiędzy 20. a 30. rokiem życia. A ponieważ rozwijający się proces nowotworowy trwa właśnie 20–30 lat, stąd arytmetyka prosta: najwięcej guzów rozpoznaje się u pań pomiędzy 60. a 70. rż. Podobne rozłożenie występuje u mężczyzn – średnia wieku dla mężczyzn zachorowalności na raka płuca wynosi około 60 lat.

Mówi się o dwóch głównych typach nowotworu złośliwego płuc: raku drobnokomórkowym (small cell lung cancer – SCLC) i niedrobnokomórkowym (non-small cell lung cancer – NSCLC).

Tak, ze względu na cechy biologiczne i sposób leczenia mamy dwa główne typy nowotworu złośliwego płuc. SCLC jest nowotworem, który szybko się rozwija i wcześnie dokonuje przerzutów do innych narządów wewnętrznych. Jest nowotworem nienadającym się do leczenia operacyjnego, a co za tym idzie – do wycięcia. Dobre efekty w walce z nim przynosi chemioterapia i radioterapia. Natomiast NSCLC występujący u 80% chorych na raka płuca, niestety jest prawie całkowicie oporny na chemioterapię, ale na szczęście jest operowalny; skuteczna jest również radioterapia.

Jakie są ich rokowania?

Oba rodzaje nowotworu nie mają dobrych rokowań, głównie ze względu na późne wykrycie choroby – chorzy pojawiają się w gabinetach lekarskich w zaawansowanym stadium. W Polsce na tym etapie choroby rozpoznaje się aż 84% przypadków. Od momentu rozpoznania i podjęcia leczenia 5 lat przeżywa średnio tylko 1/10 pacjentów.

Kto w takim razie znajduje się w grupie zwiększonego ryzyka?

Są to przede wszystkim osoby palące – przez 20 lat jedną paczkę papierosów dziennie i z wywiadem rodzinnym w kierunku nowotworów. Wszyscy rozpoczynający palenie papierosów powinni wiedzieć, że ryzyko zachorowania na raka płuc wzrośnie u nich piętnastokrotnie. Ryzykiem obciążeni są również bierni palacze. Ponadto nie bez znaczenia są: niehigieniczny tryb życia, złe odżywianie, nieleczone i niedoleczone infekcje dróg oddechowych.

Jakie symptomy mogą nas zaniepokoić, które mogą być objawem raka płuc?

Objawy są niespecyficzne, zwykle niedające objawów chorobowych, dlatego rzadko wiąże się je z ryzykiem złośliwych zmian. Początkowo chory odczuwa przewlekłe zmęczenie, które zwykle zrzuca na poczet wieku, przepracowania, a czasem deficytu snu. Ale przy wnikliwej obserwacji z biegiem czasu może zauważyć, że odczucie znużenia pogłębia się coraz bardziej. Najczęściej uczuciu zmęczenia towarzyszy poranny kaszel. Niestety często bagatelizowany, ponieważ może zdarzyć się każdemu, nawet przy zwykłym przeziębieniu. Kolejnym symptomem, który może nas zaniepokoić jest potrzeba odkasływania, pojawiająca się coraz częściej, a kaszel wyraźnie zmienia się w uporczywy, bardziej „mokry” lub przeciwnie, bardziej „suchy”, dokuczający w ciągu dnia. Również w odpluwaniu plwociny może pojawić się krew, a w czasie ataku kaszlu ból w klatce piersiowej. Palacze dodatkowo mogą mieć nawracające stany podgorączkowe o niezidentyfikowanej przyczynie oraz skłonność do zapaleń płuc z towarzyszącą im wysoką gorączką. Wszystkie te objawy to duża pewność zwiastunu rakowego naciekania oskrzeli, tkanki płucnej lub innych struktur klatki piersiowej.

Co jest charakterystyczne dla zaawansowanego stadium raka płuc?

Najbardziej charakterystycznym objawem zaawansowanego stadium raka płuc jest przewlekła chrypka, kaszel, krwioplucie, trudności w przełykaniu oraz obrzęk twarzy i szyi. Kiedy występują przerzuty do innych narządów, mogą dołączyć się inne objawy: zaburzenia wydzielania hormonów przy zajęciu nadnerczy; bóle brzucha, nudności i żółtaczka – przy przerzutach do wątroby; w przypadku kości – bóle kostne, stawowe i patologiczne złamania; w przypadku ośrodkowego układu nerwowego pojawiają się bóle i zawroty głowy, wymioty, niedowłady, drgawki i zaburzenia sensomotoryczne – tj. słuchu, wzroku, dotyku, węchu i smaku.

Jakim rodzajem badań powinni być objęci palacze papierosów?

Każdy palacz powinien regularnie zgłaszać się do lekarza pierwszego kontaktu (rodzinnego), aby na bieżąco monitorować stan swoich płuc. Podstawowym badaniem powinno być badanie przesiewowe RTG klatki piersiowej, w pozycjach tylno-przedniej i bocznej. Ponieważ może się zdarzyć, że ognisko raka jest jeszcze zbyt małe, aby było widoczne w RTG klatki piersiowej, kolejnym krokiem – w przypadku gdy palacz cierpi na dolegliwości dające objawy nowotworowe – jest skierowanie go na tomografię komputerową (TK) klatki piersiowej i podbrzusza (wątroba, nadnercza). Jest to obecnie najskuteczniejsze, wykorzystujące niskie dawki promieniowania badanie skryningowe w kierunku diagnostyki raka płuc we wczesnym stadium jego zaawansowania. Badanie Early Lung Cancer Action Project (ELCAP) wykrywa guzy płuc nawet bardzo niewielkich rozmiarów, umożliwiając szybkie podjęcie leczenia.

Rak płuc jest obecnie nowotworowym zabójcą numer jeden u kobiet w Polsce, a nie – jak dotychczas sądzono – guz piersi

Wskazane jest równoległe przeprowadzenie bronchoskopii – endoskopowego badania płuc. Celem pobrania materiału do badania histopatologicznego jest ocena stanu oskrzeli i płuc chorego. W przypadku kiedy bronchoskopia jest niemiarodajna, lekarze decydują się na wykonanie w trakcie jej przeprowadzania przezoskrzelowej biopsji płuca, która pozwala na bardziej szczegółową ocenę płuc i oskrzeli. W przypadku objawów sugerujących przerzuty narządowe, wykonuje się badania oceniające zaawansowanie nowotworu w klasyfikacji TNM (tumor, node, metastases). „Cecha T”, określa wielkość guza i jego stosunek do otaczających struktur, „cecha N” odnosi się do obecności przerzutów w regionalnych węzłach klatki piersiowej, i ostatnia „cecha M” wykazuje obecność przerzutów w odległych narządach. W zależności od ich lokalizacji koniecznie staje się wykonie rezonansu magnetycznego – MRI, lub pozytonowej tomografii emisyjnej – PET. Natomiast podejrzenie przerzutów do węzłów chłonnych śródpiersia wymaga zabiegu mediastinoskopii (wprowadzenie instrumentu z optyką przez małe nacięcie w szyi) lub wideotorakoskopii (do jamy opłucnowej poprzez nacięcie między żebrami).

W zaawansowanym stadium choroby zalecana jest radioterapia. Na czym polega radioterapia i co daje choremu?

Radioterapia jest metodą, która wykorzystuje promieniowanie o wysokiej energii w celu uśmiercenia komórek rakowych. Wyróżnia się dwa sposoby radioterapii: promieniami zewnętrznymi pochodzącymi z zewnętrznego źródła i skupionymi w obszarze nowotworu oraz brachyterapię wykorzystującą niewielką ilość radioaktywnego materiału umieszczonego bezpośrednio w ognisku rakowym.

Jakie mogą być uboczne efekty radioterapii?

Nudności, wymioty, uczucie zmęczenia oraz problemy skórne.

A kiedy jest odpowiedni czas na chemioterapię?

Chemioterapia to metoda polegająca na podawaniu leków przeciwnowotworowych dożylnie lub doustnie. Po przedostaniu się do krwi leki rozprowadzane są po całym organizmie chorego, zarówno do pierwotnego ogniska raka, jak i przerzutów.

Metoda ta, niszcząc komórki rakowe, szkodzi także zdrowym komórkom człowieka. Muszę tu wspomnieć, że podstawowym leczeniem raka NSCLS w stadium niezaawansowanym jest operacja. Natomiast w przypadku raka SCLC stosuje się równoczesną chemioterapię z radioterapią.

Czy reakcje uboczne po chemioterapii są podobne jak w przypadku radioterapii?

Tak, podobnie jak w radioterapii u chorego mogą wystąpić nudności, wymioty, brak apetytu, wypadanie włosów czy owrzodzenia jamy ustnej. A ponieważ niszczy ona komórki szpiku, chory ma złą morfologią i jest podatny na wszelkie zakażenia.

Jest diagnoza, wizja operacji i leczenia onkologicznego. Jak wiemy, limity ograniczają kwalifikacje do zabiegu, a 2–4 tygodniowe przesunięcie terminu sprzyja dalszemu rozwojowi guza.

Oczywiście zdecydowanie powinny być określone jasne procedury i kryteria diagnostyczne, w zgodzie z którymi pacjent onkologiczny będzie mógł omijać wszelkie limity. Już od pewnego czasu trwają dyskusje, są wstępne propozycje Ministerstwa Zdrowia dotyczące tzw. „zielonych kart” (pakietu onkologicznego) dla pacjentów onkologicznych. Ma to zaowocować skróceniem oczekiwania na operacje i leczenie (szybka terapia onkologiczna). Mam wielką nadzieję, że nasi decydenci w tej kwestii będą jednomyślni, a ich decyzje szybkie i z korzyścią dla pacjenta.

W Polsce mamy obecnie 16 województw. Czy są statystyki, które mówią, jak kształtuje się zachorowalność na raka płuc w poszczególnych województwach?

Z informacji, które podaje NFZ najwięcej chorych odnotowuje się w województwach: mazowieckim, śląskim i wielkopolskim.

Pani Profesor, a co z profilaktyką?

Czosnek przeciwdziała w pewnym stopniu rakowi płuc, a lecznicze właściwości zawdzięcza zawartemu w nim przeciwutleniaczowi allicyna, który chroni komórki przed zmianami degeneracyjnymi

O profilaktykę należy zadbać przede wszystkim w połączeniu z wczesną diagnostyką i nowymi technologiami, które dają większą gwarancję wyleczenia. W polskim społeczeństwie wciąż jest niewystarczająca świadomość troski o swoje zdrowie. Jak już wcześniej wspomniałam, chorzy zgłaszają się zbyt późno do lekarza, najczęściej w trzecim, czwartym stadium choroby. W takim momencie lekarz mimo najlepszych chęci ma małe szanse na całkowite wyleczenie pacjenta. Są organizowane akcje bezpłatnych badań np. w kierunku wykrywania raka płuc czy programy zwalczania chorób nowotworowych u osób z grup podwyższonego ryzyka raka płuc. Bardzo namawiam do korzystania z tej formy badań – pozwalają wykryć w wielu przypadkach niebezpieczeństwo w odpowiednim momencie i dają szansę na całkowite wyleczenie.

Przeglądając ostatnie doniesienia dotyczące nowotworów, w tym raka płuc, natknęłam się na publikację z sierpnia 2013 roku (Cancer Prevention Research), z której wynika, że bardzo dobre efekty w prewencji raka płuc przynosi spożywanie czosnku. Co Pani Profesor o tym sądzi?

Znam tę publikację, jest to publikacja chińskich naukowców z Centrum Kontroli i Prewencji Chorób w Jiangsu. Informują w niej, że czosnek przeciwdziała w pewnym stopniu rakowi płuc, a lecznicze właściwości zawdzięcza zawartemu w nim przeciwutleniaczowi allicyna, który chroni komórki przed zmianami degeneracyjnymi. W ogóle należy podkreślić, że sposób odżywiania – to co jemy – ma duży wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie. Są specjalne diety antynowotworowe, w których oprócz czosnku w codziennej diecie, w celu obniżenia ryzyka raka płuc, zwłaszcza u palaczy, dietetycy zalecają jedzenie różnorodnej mieszanki warzyw i owoców (bez względu na ilość). Zdrowie i życie ludzkie są bezcenne, dlatego każde działanie służące ich podtrzymaniu powinno się zalecać pacjentom onkologicznym.

11.04.2014
Zobacz także
  • Związek między żywieniem a występowaniem nowotworów
  • Rak płuc - objawy, przyczyny, rodzaje, badania, leczenie
  • Czosnek ogrodowy
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta