Czym jest i jakie są przyczyny złamania zmęczeniowego goleni?
Złamanie zmęczeniowe kości goleni to nieprzemieszczone złamanie, które nie jest wynikiem jednego konkretnego urazu, ale sumą mikrourazów na skutek powtarzanych przeciążeń tej okolicy. Takie złamanie tworzy się tygodniami, miesiącami przez stopniowe uszkadzanie kości przenoszącej nadmierne obciążenie.
Główną przyczyną tego typu złamań jest przekroczenie wytrzymałości kości treningiem, najczęściej problem dotyczy biegaczy. Zbyt duże jednostki treningowe, zbyt szybkie zwiększanie obciążeń na kolejnych treningach oraz brak czasu na regenerację powodują tego typu złamania. Częściej te złamania dotyczą osób trenujących bieganie na twardych podłożach, palących, pijących alkohol oraz mających niedobory witaminy D.
Występowaniu złamań zmęczeniowych sprzyjają zaburzenia hormonalne. Obserwuje się je u obu płci, ale u kobiet zdecydowanie częściej. U zawodniczek przeciążonych treningiem może dojść do tzw. triady sportsmenek, w której skład wchodzą zaburzenia odżywiania, osteoporoza i brak miesiączek. Złamanie zmęczeniowe goleni może być wówczas pierwszym objawem, który pozwala postawić diagnozę dużo poważniejszego, ogólnoustrojowego zaburzenia.
Złamanie zmęczeniowe goleni w bardzo rzadkich przypadkach może być rezultatem niewłaściwej miejscowej architektury kości (budowy kości). Wówczas samo obciążenie nie musi być duże, ale kość jest miejscowo osłabiona, np. z powodu osteoporozy lub zmiany nowotworowej.
Jak często zdarzają się złamania zmęczeniowe goleni?
W ogólnej populacji złamania zmęczeniowe występują rzadko, ale wśród osób regularnie trenujących, szczególnie zawodowo, są dość częstym problemem. Ponad 50% wszystkich złamań zmęczeniowych dotyczy właśnie goleni.
Jakie są objawy złamania zmęczeniowego goleni?
Złamanie zmęczeniowe goleni objawia się przede wszystkim dolegliwościami bólowymi tej okolicy. Pacjenci opisują ból w różnych sposób – odczuwają go z przodu lub z tyłu goleni, lub jest opasujący; może być ćmiący, rozpierający itp. Charakterystyczne jest to, że ma związek z treningiem. Pojawia się na początku lub w trakcie treningu, u niektórych pacjentów może w czasie trwania biegu zmniejszyć się lub zniknąć, u większości pod koniec i po treningu znacznie się nasila. Po odpoczynku zwykle ustępuje. Rzadko zdarza się bez związku z treningiem, zwykle nie występuje w czasie spoczynku, nie budzi w nocy.
Czasami można zaobserwować obrzęk bolesnej okolicy.
Co zrobić w przypadku podejrzenia złamania zmęczeniowego goleni?
Należy zaprzestać aktywności, które powodują lub nasilają dolegliwości bólowe i udać się do poradni ortopedycznej na konsultację.
Jak lekarz ustala rozpoznanie złamania zmęczeniowego goleni?
Dokładnie zebrany wywiad i badanie kliniczne zwykle pozwala postawić wstępną diagnozę złamania zmęczeniowego goleni. Bezwzględnie wymaga to potwierdzenia w badaniach obrazowych i to bywa trudniejsze. Na klasycznych zdjęciach RTG, które świetnie uwidaczniają ostre złamania, złamań zmęczeniowych często początkowo wcale nie widać. Stąd częsta konieczność poszerzenia diagnostyki o badanie MRI (rezonans magentyczny), które w miejscu złamania pokazuje wyraźny obrzęk kości.
Jakie są metody leczenia złamania zmęczeniowego goleni?
Większość złamań zmęczeniowych goleni goi się poprawnie bez ingerencji operacyjnej – jedynie poprzez zastosowanie bezwzględnej przerwy od treningów, odciążania kończyny, w części przypadków chodzenia z pomocą kul łokciowych.
Złamanie zmęczeniowe goleni goi się od 6 tygodni do 3 miesięcy.
Ortopeda dla każdego pacjenta indywidualnie określa okres odpoczynku od aktywności fizycznej, a potem zezwala na stopniowy powrót do aktywności w zależności od postępów gojenia. Powrót do niektórych aktywności (np. pływanie) może zwykle nastąpić wcześniej niż do tych, które najbardziej obciążają goleń (bieganie, skakanie).
Celem zapobieżenia utracie masy mięśniowej i utrzymaniu dobrej kondycji wskazana jest fizjoterapia, a w przypadku sportowców indywidualny trening bez obciążania goleni. Warto zastosować elektrostymulatory mięśni.
W leczeniu tego typu złamań zwykle nie stosuje się unieruchomienia.
Bezwzględnie weryfikacji wymaga trening, który doprowadził do powstania złamania. Po powrocie do sportu po kontuzji konieczne jest przeorganizowanie jednostek treningowych i wygospodarowanie czasu na regenerację tak, by nie doprowadzić do nawrotu dolegliwości.
Jakie jest rokowanie w przypadku złamania zmęczeniowego goleni?
Rokowanie w większości przypadków jest bardzo dobre – przy zastosowaniu się do zaleceń lekarskich złamanie goi się dobrze i nie nawraca, jeśli dalsze treningi będą prowadzone we właściwy sposób.
Dużo trudniejszy jest powrót do sprawności w przypadku jednoczesnej diagnozy tzw. triady sportsmenek – wówczas leczenie jest dużo bardziej skomplikowane i nie dotyczy jedynie złamania goleni, ale także innych zaburzeń.
Jeśli złamanie jest rezultatem zmiany nowotworowej, rokowanie zależy wprost od rodzaju guza.
Co zrobić, żeby uniknąć wystąpienia złamania zmęczeniowego goleni?
W przypadku zarówno sportowców, jak i osób trenujących amatorsko, ale intensywnie, unikanie nadmiernych obciążeń. Konieczne jest prawidłowe planowanie treningów, które uwzględnia stopniowe zwiększanie liczby pokonywanych kilometrów, szybkości na trasie przy zachowaniu przerw na regenerację. Bardzo cenne jest wykonywanie oprócz treningu specjalistycznego dla danej dyscypliny także ćwiczeń ogólnorozwojowych, przygotowania motorycznego.
W przypadku występowania lub podejrzenia jakichkolwiek zaburzeń hormonalnych, należy to skonsultować z odpowiednim specjalistą.
Należy unikać palenia papierosów, picia alkoholu i niezależnie od wykonywanej aktywności fizycznej suplementować witaminę D.
