Zwyrodnienie barku powoduje jego ból i stopniowe ograniczenie ruchomości w stawie. Zwyrodnienie barku występuje rzadziej niż zwyrodnienie kolana czy biodra i rzadziej też wymaga leczenia – zachowawczego (w postaci leków przeciwzapalnych, przeciwbólowych i fizjoterapii) czy operacyjnego.
Zwyrodnienie stawu barkowego – co to jest i jakie ma przyczyny?
Bark to struktura anatomiczna, w której spotykają się trzy kości: kość ramienna, łopatka oraz obojczyk, tworząc dwa główne stawy – staw barkowo-obojczykowy oraz staw łopatkowo-ramienny. Ten kompleks umożliwia uzyskiwanie największego zakresu ruchu z wszystkich stawów w organizmie człowieka (ryc. 1).
Ryc. 1. Budowa barku/ istockphoto.com
Choroba zwyrodnieniowa barku polega na powolnej, stopniowej degeneracji chrząstki pokrywającej końce kości tworzących staw oraz niszczeniu otaczających ją tkanek, co prowadzi do bólu stawu i upośledzenia jego ruchomości. Dokładna przyczyna pojawiania się choroby zwyrodnieniowej nie jest znana, ale wiadomo, że u jej podłoża leży słabo nasilony, przewlekły stan zapalny, a jej nasilenie wzrasta wraz z wiekiem (ryc. 2).
Ryc. 2. Choroba zwyrodnieniowa barku/ istockphoto.com
Czynniki ryzyka choroby zwyrodnieniowej barku to:
- wiek >60 lat – szacuje się, że w tym wieku co trzecia osoba ma zmiany zwyrodnieniowe barku
- płeć – kobiety chorują częściej niż mężczyźni
- rasa kaukaska
- skłonność genetyczna
- wykonywanie pracy/uprawianie sportu wymagających częstego podnoszenia rąk ponad głowę
- palenie papierosów
- nadwaga, otyłość
- przebyte urazy barku w przeszłości (złamania, zwichnięcia), przebyte leczenie operacyjne barku
- przebyte infekcje barku
- choroby reumatologiczne.
Choroba zwyrodnieniowa barku jest rzadsza niż kolana czy biodra, a nawet jeśli wystąpi, rzadziej wymaga leczenia. Związane jest to z tym, że bark nie jest stawem w takim stopniu obciążanym, jak stawy kończyny dolnej, ponadto pacjentom łatwiej zaadaptować się do ograniczonej ruchomości barku.
Zwyrodnienie stawu barkowego – objawy
Głównym objawem choroby zwyrodnieniowej barku jest ból, który stopniowo narasta. Dolegliwości mogą się rozwijać miesiącami, latami. Początkowo ból jest łagodny, związany wyłącznie z aktywnością fizyczną, pojawia się przy określonych ruchach. Po zaprzestaniu określonych ruchów, odpoczynku zwykle ustępuje. W miarę narastania zmian zwyrodnieniowych dolegliwości również mogą się stać silniejsze – mogą się pojawiać nawet bez ruchu, szczególnie nocy i nie ustępować bez zastosowania środków przeciwbólowych.
Dolegliwości bólowe mogą okresowo zaostrzać się, a następnie wyciszać. Co ważne, nasilenie bólu nie musi korelować z zaawansowaniem zmian.
Kolejnym objawem jest narastające ograniczenie ruchomości stawu. Pacjenci zauważają, że utrudnione jest podnoszenie ręki, sięganie po przedmioty położone wysoko. Dodatkowo mogą mieć poczucie osłabienia siły mięśni, mogą nie być w stanie unosić kończyny górnej lub utrzymywać w niej przedmiotów. W skrajnych przypadkach dochodzi do całkowitej sztywności stawu – pacjent nie jest w stanie zupełnie odsunąć kończyny górnej od klatki piersiowej.
Rzadsze objawy choroby zwyrodnieniowej barku to obrzęk stawu (poszerzenie), chrupanie/przeskakiwanie przy ruchach i uczucie niestabilności/niepewności stawu.
Zwyrodnienie stawu barkowego – jak lekarz ustala rozpoznanie?
U pacjentów zgłaszających się do ortopedy z powodu dolegliwości ze strony barku na początku zbiera się dokładny wywiad na temat objawów oraz wykonuje badanie kliniczne barku. W przypadku podejrzenia choroby zwyrodnieniowej konieczne jest zweryfikowanie tego w badaniach obrazowych – podstawowe badanie to RTG, które w razie zaawansowanych zmian wykaże nieprawidłowości. Jeśli zmiany są mniej nasilone, RTG może nie odbiegać znacząco od normy i wówczas się wykonuje badania dokładniej obrazujące także inne tkanki, tj. USG i/lub rezonans magnetyczny (MR). Rzadko się wykorzystuje tomografię komputerową – może być przydatna w specyficznych przypadkach, np. w razie przebytych urazów lub gdy się już planuje protezoplastykę barku.
Zwyrodnienie stawu barkowego – leczenie zachowawcze
Leczenie w chorobie zwyrodnieniowej barku dobiera się indywidualnie, ponieważ pacjenci mają różne wymagania co do funkcji barku. Pacjenci akceptujący ograniczenie ruchomości stawu z niewielkimi dolegliwościami bólowymi, które nie przeszkadzają im w codziennym życiu, nie wymagają żadnego leczenia.
Pierwszym wyborem w leczeniu choroby zwyrodnieniowej barku jest leczenie zachowawcze – nieinwazyjne.
Doraźnie, w przypadku zaostrzenia dolegliwości bólowych, stosuje się odpoczynek, zimne okłady oraz leki przeciwbólowe i przeciwzapalne.
Dobre efekty przynosi fizjoterapia – odpowiednio dobrane przez rehabilitanta ćwiczenia łagodzą ból, poprawiają ruchomość i funkcję barku. Regularnie wykonywane w wielu przypadkach umożliwiają istotne przesunięcie w czasie konieczności przeprowadzenia operacji.
Obejrzyj materiały wideo z ćwiczeniami na ból barku:
Zespół bolesnego barku - ćwiczenia
W niektórych przypadkach ortopeda może zadecydować o podaniu zastrzyku do stawu. Możliwe jest stosowanie kwasu hialuronowego, płytkopochodnych czynników wzrostu (pobranych z krwi pacjenta) oraz glikokortykosteroidów. Pierwsze dwie substancje mają za zadanie działać odżywczo i łagodzić dolegliwości, jednak należy pamiętać, że nie są w stanie zregenerować zniszczonej chorobą chrząstki. Zastrzyki steroidowe (o działaniu przeciwzapalnym i przeciwobrzękowym) stosuje się w przypadku bardzo silnego bólu – efekt przeciwzapalny leku skutecznie niweluje dolegliwości, ale hamuje wszystkie procesy naprawcze w stawie, więc te leki należy stosować bardzo ostrożnie.
Zwyrodnienie stawu barkowego – leczenie operacyjne
Gdy metody małoinwazyjne nie przynoszą poprawy, konieczne może być zastosowanie leczenia operacyjnego.
W przypadku ograniczonych zmian zwyrodnieniowych, szczególnie związanych z uszkodzeniem ścięgien w obrębie stawu czy przewlekłym zapaleniem, ale bez dużych zmian na powierzchniach chrzęstnych, możliwe jest zastosowanie technik artroskopowych. Zabieg artroskopowy nie wymaga rozległego otwierania stawu – ortopeda dociera do jego wnętrza z kilku małych, centymetrowych nacięć i za pomocą kamery i odpowiednich narzędzi jest w stanie dokonać określonych napraw.
W przypadku bardzo zaawansowanych zmian metody artroskopowe nie są wystarczające. Może być konieczne wykonanie protezoplastyki stawu, czyli wymiany powierzchni stawowych na sztuczne. W porównaniu z kolanem czy biodrem to zabieg wykonywany zdecydowanie rzadziej. Specyfika barku powoduje, że w rezultacie tych operacji udaje się zredukować dolegliwości bólowe, ale zabieg stosunkowo często nie umożliwia odzyskania pełnej ruchomości stawu. O tym, czy u danego pacjent operacja będzie pozwalała na poprawę funkcji stawu, czy raczej ma wyłącznie ograniczyć ból, ortopeda informuje w każdym przypadku indywidulanie.
W każdym przypadku – zarówno po leczeniu artroskopowym, jak i protezoplastyce – do powrotu do sprawności konieczne jest przejście odpowiedniej rehabilitacji.
Zwyrodnienie stawu barkowego – profilaktyka
Profilaktyka choroby zwyrodnieniowej barku skupia się na redukowaniu czynników ryzyka choroby – tych, na które mamy wpływ. Jak w przypadku choroby zwyrodnieniowej innych stawów wskazana jest regularna aktywność fizyczna, utrzymywanie ciała w dobrej kondycji, utrzymywanie prawidłowej masy ciała i niepalenie papierosów.
