[page_title]Lamblioza (giardioza): przyczyny, objawy i leczenie [/page_title]
Gardioza (lamblioza) to choroba pasożytnicza dwunastnicy i jelita cienkiego wywołana przez pierwotniaka Giardia duodenalis przebiegająca z przewlekłą biegunką. Jest najczęstszym zarażeniem pierwotniakowym na świecie. Większość przypadków zarażenia nie powoduje żadnych objawów i ulega samoistnemu wyleczeniu
Gardioza (lamblioza) to choroba pasożytnicza dwunastnicy i jelita cienkiego wywołana przez pierwotniaka Giardia duodenalis (syn. Giardia intestinalis, Giardia lamblia; pol. wielkouścieć jelitowy, ogoniastek jelitowy) przebiegająca z przewlekłą biegunką.
G. duodenalis to pasożyt żyjący w dwunastnicy i jelicie cienkim. Cykl życiowy obejmuje 2 etapy: postać inwazyjną (cysta) i dojrzałą (trofozoit). Cysta zawiera 4 jądra, ma twardą, odporną otoczkę, trofozoit ma 2 jądra i 8 witek. Połknięcie 10–100 cyst wywołuje chorobę. Z cyst w żołądku pod wpływem kwasu solnego uwalniają się trofozoity (2 z każdej cysty), które przylegają do błony śluzowej jelita czczego i niszczą ją, w efekcie czego prowadzą do zmniejszenia powierzchni wchłaniania. Pod wpływem kwasów żółciowych trofozoity ulegają przekształceniu w cysty, które są wydalane ze stolcem. Szacuje się, że w objawowym zarażeniu 1 g wydalanego kału zawiera 20 000–150 000 cyst pierwotniaka. Cysty znajdują się w zanieczyszczonym pokarmie, wodzie lub na brudnych rękach.
Giardioza jest najczęstszym zarażeniem pierwotniakowym na świecie (∼280 mln zachorowań rocznie). Zarażonych G. duodenalis jest 20–40% populacji krajów rozwijających się, zwłaszcza dzieci w wieku <5 lat (złe warunki sanitarne) i 0,5–7% w rejonach uprzemysłowionych, jednak wiele zarażeń nie jest rozpoznawanych. W Polsce według danych PZH w 2019 r. zarejestrowano 785 zachorowań.
Rezerwuarem pasożyta są głównie ludzie oraz wiele gatunków ssaków domowych (psy, koty) i dzikich (np. bobry). Zarażenie szerzy się łatwo drogą pokarmową, głównie przez skażone ręce (kontakt bezpośredni z zarażoną osobą) lub częściej wodę (pitną lub rekreacyjną, np. baseny, jeziora, rzeki), rzadziej przez zanieczyszczony cystami pokarm.
Czynniki ryzyka zarażenia:
Po przechorowaniu nie pozostaje trwała odporność; możliwe są kilkakrotne zarażenia.
Okres wylęgania choroby wynosi zwykle od 3–20 dni (śr. 7 dni). Chory może zarażać kontaktujące się z nim osoby. Cysty zachowują zakaźność w wilgotnym, chłodnym środowisku do kilku miesięcy, są odporne na chlor.
Objawy zależą od konkretnej sytuacji, czyli osobniczych właściwości chorego oraz intensywności inwazji (jak wiele cyst połknięto).
Wyróżnia się następujące postaci choroby:
W diagnostyce wykonuje się badanie morfologiczne krwi z rozmazem. Można wykryć obecność eozynofili (komórek kwasochłonnych) rzędu 4–8%. Konieczne jest badanie parazytologiczne kału na obecność cyst (badanie trzeba powtarzać). Użyteczny może być test wykrywający antygen Giardia w kale. Wykonuje się też badanie treści dwunastniczej (pobieranej sondą lub testem za pomocą specjalnej kapsułki). Pobrany materiał bada się natychmiast po pobraniu. Rozpoznaje się w tej metodzie wyłącznie żywe pierwotniaki.
Przy podejrzeniu giardiozy (lambliozy) lekarz skieruje pacjenta na badania, w których jest możliwa identyfikacja pasożyta. Należą do nich:
Badania przeciwciał we krwi przeciwko G. duodenalis (badania serologiczne) nie mają znaczenia diagnostycznego i nie powinny być wykonywane.
W leczeniu gardiozy stosuje się leczenie objawowe biegunki, jak w przypadku innych rodzajów ostrej biegunki.
Ponadto stosuje się leki mające na celu wyeliminowanie pasożyta z organizmu. Należą do nich tynidazol, nitazoksanid, metronidazol, albendazol, mebendazol i paromycynę.
Leczenie jest obowiązkowe u każdego zarażonego (niezależnie od występowania objawów klinicznych), w tym wszystkich zarażonych współdomowników chorego.
Tak. Rokowanie jest dobre, jeśli pasożyt został wyeliminowany. Nawroty po leczeniu występują po upływie 2–8 tyg., mogą być bezobjawowe, dlatego po leczeniu zaleca się kontrolne badanie stolca na obecność Giardia. Gardioza może powodować poinfekcyjny zespół jelita drażliwego i alergie pokarmowe.