Pytanie nadesłane do redakcji
Coloboma w obu oczach – czy to ma jakiś wpływ na późniejsze widzenie...? Maluch ma teraz 3 miesiące, a wada jest wrodzona.
Odpowiedział
dr med. Arkadiusz Pogrzebielski
Klinika Okulistyki i Onkologii Okulistycznej
Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum
Błona naczyniowa to środkowa część ściany gałki ocznej, która składa się z trzech części: widocznej gołym okiem, kolorowej tęczówki oraz położonego głębiej ciała rzęskowego i naczyniówki.
W bardzo rzadkich przypadkach (0,5–7,5 na 10 000) podczas rozwoju gałki ocznej w 5.–6. tygodniu życia płodowego dochodzi do niepełnego zamknięcia tzw. szczeliny pierwotnego pęcherzyka ocznego. W wyniku tego powstaje ubytek w tkance błony naczyniowej.
Szczelina tęczówki jest wadą wrodzoną i objawia się przy porodzie lub tuż po nim. W dolnej lub nosowo-dolnej części tęczówki widać ubytek, który powoduje zniekształcenie źrenicy. Wygląda ona wówczas jak czarny owalny lub nieregularny otwór przypominający „dziurkę od klucza” lub „kocie oko”.
Jeśli ubytek sięga w głąb oka, może objąć ciało rzęskowe, naczyniówkę, a nawet znajdujący się w tylnej części gałki ocznej nerw wzrokowy. Można go dostrzec w trakcie wziernikowania dna oka po farmakologicznym poszerzeniu źrenicy. Tarcza nerwu wzrokowego jest wówczas duża, ma kolor biały i duże zagłębienie, z którego wyłaniają się naczynia krwionośne. Szczelinie błony naczyniowej może towarzyszyć oczopląs, zez, odwarstwienie siatkówki lub zaćma.
Wrodzony ubytek błony naczyniowej najczęściej jest izolowany i wówczas nie wiąże się z innymi nieprawidłowościami oka. Przyczyn jego powstania nie udaje się zwykle określić.
Szczelina błony naczyniowej może być także jedynie składową około 70 wrodzonych, złożonych zaburzeń rozwojowych, których przyczyną są nieprawidłowości pojedynczych genów lub chromosomów. Przykładem może być małoocze, zespół Pataua, zespół Edwardsa, zespół kociego oka czy zespół CHARGE. Nazwa tego ostatniego jest skrótem utworzonym z angielskich określeń występujących w nim nieprawidłowości:
- C (coloboma) – szczelina błony naczyniowej oka,
- H (heart defects) – wrodzone wady serca,
- A (choanal atresia) – zarośnięcie (atrezja) nozdrzy tylnych,
- R (retardation of growth and development) – zahamowanie wzrostu i rozwoju psychoruchowego,
- G (genitourinary defects) – wady układu moczowo-płciowego oraz
- E (ear anomalies) – wady uszu.
Ubytek tkanek błony naczyniowej może być także nabyty na skutek urazu gałki ocznej lub zabiegu chirurgicznego.
Jeśli ubytek tkanki jest niewielki, widzenie może być dobre. Większe ubytki mogą powodować pogorszenie ostrości wzroku, nadwrażliwość na światło lub światłowstręt, podwójne widzenie występujące w jednym oku. Szczelina naczyniówki i/lub tarczy nerwu wzrokowego z reguły powoduje pogorszenie widzenia od łagodnego do ciężkiego.
Leczenie szczeliny tęczówki polega na wyrównaniu wady wzroku, która czasem towarzyszy tej nieprawidłowości.
Zdarza się, że szczelinę tęczówki dostatecznie przesłania powieka dolna, dzięki czemu oko nie jest nadwrażliwe na światło i nie ma konieczności leczenia. Jeśli szczelina jest duża i powoduje pogorszenie widzenia, światłowstręt lub podwójne widzenie, wówczas można założyć soczewkę kontaktową z rysunkiem tęczówki, aby zasłonić ubytek.
Szczelinę tęczówki niekiedy operuje się, zakładając szwy. Ich zadaniem jest zbliżenie brzegów tęczówki przy źrenicy. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że zabiegi te obarczone są ryzykiem powikłań. Nie ma natomiast żadnych metod operacyjnych pozwalających na wyleczenie szczeliny obejmującej ciało rzęskowe, naczyniówkę czy nerw wzrokowy.
Jeśli szczelinie błony naczyniowej towarzyszą inne choroby, jak np. zaćma czy odwarstwienie siatkówki, wykonuje się odpowiednie zabiegi operacyjne.
