Co to jest wirusowe zapalenie wątroby typu A?
Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) typu A – potocznie nazywane żółtaczką pokarmową – jest ostrą chorobą zakaźną, która rozwija się w wyniku uszkodzenia wątroby przez wirusa zapalenia wątroby typu A, określanego także skrótem HAV (ang. hepatitis A virus). U małych dzieci WZW typu A najczęściej nie powoduje widocznych objawów i przebiega bez żółtaczki, ale można ją wykryć w laboratoryjnym badaniu krwi. Starsze dzieci, młodzież i dorośli chorują natomiast ciężej i dłużej.
U niektórych chorych – choć rzadko – mogą wystąpić poważne powikłania: zastój żółci w wątrobie lub ostra niewydolność wątroby, która może zagrozić życiu.
WZW typu A jest szczególnie niebezpieczne dla chorych na inne przewlekle choroby wątroby (np. WZW typu B lub C) – znacznie częściej wywołuje u nich ostrą niewydolność wątroby.
Jakie jest ryzyko, że nieszczepione dziecko zachoruje?
Źródłem zakażenia jest osoba chora na WZW typu A. Zakażenie jest przenoszone drogą pokarmową (choroba „brudnych rąk”) w wyniku spożycia skażonej wirusem żywności i wody, rzadziej natomiast przez bezpośredni kontakt z chorym lub używanymi przez niego przedmiotami (przeniesienie wirusa na rękach). Choroba łatwo się szerzy w zbiorowiskach dzieci (przedszkola, szkoły) oraz pomiędzy domownikami.
Obecnie – dzięki poprawie warunków higieniczno-sanitarnych – zachorowania w Polsce zdarzają się rzadko (ok. 100 rocznie), dlatego ryzyko zakażenia jest niewielkie. Ryzyko zachorowania jest natomiast znacznie większe podczas wyjazdów do krajów, w których choroba występuje powszechnie (Europa Wschodnia i basen Morza Śródziemnego, Afryka, Azja, Ameryka Środkowa i Południowa).
Jak można zapobiec zachorowaniu na WZW typu A?
Ryzyko zachorowania na WZW typu A można zmniejszyć, dbając o higienę rąk (m.in. myjąc ręce przed jedzeniem i po korzystaniu z toalety), ale postępowanie takie nie zabezpiecza przed innymi źródłami zakażenia (np. skażona żywność lub woda). Należy spożywać pokarmy i napoje tylko z wiarygodnych źródeł lub po odpowiedniej obróbce (gorące potrawy i napoje, butelkowana woda do picia itp.), szczególnie podczas wyjazdów za granicę. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania jest jednak szczepienie.
Jakie są szczepionki przeciwko WZW typu A?
Wszystkie dostępne w Polsce szczepionki przeciwko WZW typu A należą do szczepionek „nieżywych”i zawierają nieaktywny wirus. W Polsce dostępne są szczepionki Havrix Junior (od 1. rż.), Avaxim (od 16. rż.), i Havrix Adult (od 19. rż.), a także przeznaczona dla dorosłych szczepionka skojarzona przeciwko WZW typu A i typu B (Twinrix adult). Ich skuteczność i bezpieczeństwo są podobne. Porozmawiaj o nich z lekarzem.
Czy szczepienie jest skuteczne?
Szczepionki są bardzo skuteczne:
- już 15 dni po podaniu pierwszej dawki szczepionki ochronne przeciwciała stwierdza się u 80–98% osób, a po miesiącu u 96–100% osób;
- po kompletnym cyklu szczepienia przeciwciała ochronne stwierdza się u 100% szczepionych;
- po kompletnym szczepieniu aż 94–100% osób nie zachoruje na WZW typu A.
Ochrona po szczepieniu jest długotrwała, prawdopodobnie utrzymuje się przez całe życie. Dawki przypominające nie są więc potrzebne.
Czy szczepienie jest bezpieczne i dobrze tolerowane?
Szczepionka jest bezpieczna i dobrze tolerowana. Niepożądane odczyny poszczepienne (NOP) występują rzadko. Najczęściej są to reakcje miejscowe, takie jak ból, obrzęk i zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia. Bardzo rzadko może wystąpić nadwrażliwość na składniki szczepionki. Szczepionki są stosowane od wielu lat w różnych krajach na świecie i jak dotąd nie zanotowano poważnych ani ciężkich NOP.
Kogo szczepić?
Szczepionki przeciwko WZW typu A są przeznaczone dla dzieci, które ukończyły 1. rok życia, oraz dla młodzieży i dorosłych.
Według Programu Szczepień Ochronnych (PSO) szczepienie przeciwko WZW typu A zgodnie jest zalecane osobom planującym wyjazd do krajów o dużym ryzyku zachorowania na WZW typu A (np. na wakacje), osobom zatrudnionym przy produkcji i dystrybucji żywności lub usuwaniu odpadów komunalnych, a także wszystkim dzieciom w wieku przedszkolnym, szkolnym oraz młodzieży, które nie chorowały na WZW typu A.
Kiedy i jak szczepić?
- Kompletny schemat szczepienia składa się z 2 dawek szczepionki podanych w 6–12-miesięcznym odstępie, najwcześniej po ukończeniu 12. miesiąca życia dziecka.
- Szczepionki podaje się w postaci zastrzyku domięśniowego.
- Szczepienie można wykonywać jednocześnie z podawaniem innych szczepionek przewidzianych w PSO, ale w osobnych strzykawkach i w inne okolice ciała.
- Zaleca się podawanie obu dawek tego samego preparatu. W razie jego braku dopuszcza się wykonanie drugiego szczepienia (drugiej dawki) szczepionką innego producenta.
Które dzieci nie powinny być szczepione?
Nie należy szczepić, gdy występują uniwersalne przeciwwskazania do szczepienia (zobacz: Szczepienia - niepożądane reakcje i przeciwwskazania).
Czy szczepienie jest bezpłatne?
Nie, szczepienie przeciwko WZW typu A należy do kategorii zalecanych, odpłatnych.
