Jakie są sposoby leczenia zawału serca?
Zawał serca zdiagnozowany odpowiednio wcześnie leczy się najczęściej połączeniem metod farmakologicznych i zabiegowych. W wyjątkowych sytuacjach, kiedy nie ma dostępu do pracowni hemodynamiki, stosuje się jedynie leczenie farmakologiczne.
Do leków stosowanych u pacjentów z zawałem serca należą:
- leki przeciwzakrzepowe, takie jak kwas acetylosalicylowy (aspiryna), klopidogrel lub nowsze leki o podobnym mechanizmie działania (tikagrelor, prasugrel), heparyna – leki te włącza lekarz jak najszybciej, gdy podejrzewa zawał serca
Zobacz: Aspiryna, Klopidogrel, Tikagrelor, Prasugrel, Heparyna - leki zmniejszające stężenie cholesterolu, tzn. statyny – powinny być włączone w pierwszej dobie zawału
Zobacz: Statyny - beta-blokery oraz inhibitory konwertazy angiotensyny – powinny być włączone po stabilizacji stanu klinicznego
Zobacz: Beta-blokery, Inhibitory konwertazy angiotensyny
W leczeniu zabiegowym zawału serca stosuje się angioplastykę tętnic wieńcowych lub operację pomostowania aortalno-wieńcowego, czyli wszczepienie tzw. bajpasów. O wyborze metody decyduje kardiolog, nieraz w porozumieniu z kardiochirurgiem, a także z chorym po wykonaniu koronarografii, czyli badania obrazującego anatomię tętnic wieńcowych.
Angioplastyka tętnic wieńcowych polega na wprowadzeniu w miejsce zwężenia tętnicy wieńcowej specjalnego cewnika balonowego i rozprężeniu balona. W efekcie dochodzi do poszerzenia światła naczynia. Zwykle w celu zmniejszenia ryzyka nawrotu zwężenia w poszerzane miejsce wszczepia się stent, czyli metalową sprężynkę, która podtrzymuje ścianę naczynia. Angioplastyka jest najczęściej stosowaną metodą inwazyjnego leczenia zawału serca. Ze względu na dużą liczbę ośrodków interwencyjnego leczenia zawału serca w Polsce każdy pacjent powinien mieć szansę na ten sposób leczenia, uważany obecnie za najskuteczniejszy.
Pomostowanie aortalno-wieńcowe, czyli tzw. operacja założenia bajpasów (coronary artery bypass grafting – CABG), polega na połączeniu aorty z tętnicą wieńcową za miejscem zwężenia lub niedrożności naczynia. W ten sposób omija się chore miejsce i krew prawidłowo napływa do mięśnia sercowego. Ze względu na dużą skuteczność i bezpieczeństwo zabiegów angioplastyki CABG rzadko wykonuje się u osób ze świeżym zawałem serca. Do CABG kwalifikuje się zwykle chorych, u których powodzenie metod przezskórnych jest mało prawdopodobne ze względu na trudne warunki anatomiczne.
Co robić po zakończeniu leczenia szpitalnego?
Pacjent, który przebył zawał serca, należy do grupy dużego ryzyka wystąpienia kolejnych chorób sercowo-naczyniowych, a także zgonu z ich powodu.
Zmniejszenie ryzyka jest możliwe poprzez ścisłe przestrzeganie zasad profilaktyki wtórnej. Polega ona na wdrożeniu zasad tzw. zdrowego stylu życia, redukcji wszystkich czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych oraz stosowaniu leków. Konieczne jest zwiększenie aktywności fizycznej, zaprzestanie palenia tytoniu, ograniczenie spożycia alkoholu, zmniejszenie masy ciała oraz stosowanie odpowiedniej diety.
Każdy pacjent po zawale serca (o ile nie ma bezwzględnych przeciwwskazań) do końca życia powinien zażywać kwas acetylosalicylowy, statynę, beta-bloker i inhibitor konwertazy angiotensyny lub w przypadku nietolerancji leków z tej grupy – antagonistę receptora angiotensyny oraz corocznie szczepić się przeciwko grypie. Dodatkowo przez 12 miesięcy zaleca się stosowanie klopidogrelu lub innego leku, który w podobnym mechanizmie jak klopidogrel hamuje agregację płytek krwi (prasugrel, ticagrelor).
Życie po zawale w pytaniach i odpowiedziach
1. Zawał serca a powrót do pracy dr n. med. Agnieszka Tycińska2. Choroba wieńcowa - czy możliwe jest całkowite wyleczenie? dr n. med. Agnieszka Tycińska
3. Jak wygląda leczenie chorego po zawale serca? Jaki tryb życia należy prowadzić? dr n. med. Agnieszka Tycińska
4. Czy pacjent po zawale może lecieć samolotem? dr n. med. Grzegorz Kopeć
5. Dieta u chorych po zawale mgr Dominika Wnęk, dietetyk
6. Dieta dla serca wywiad z dr. n. med. Grzegorzem Kopciem
7. Jak wygląda rehabilitacja chorego po OZW? mgr Rafał Piliński, fizjoterapeuta
Jak powinna wyglądać rehabilitacja pozawałowa?
Określenie bezpiecznego dla pacjenta po zawale wysiłku fizycznego powinno odbywać się na podstawie wyniku testu wysiłkowego, którego przeprowadzenie zaleca się w ciągu 4 tygodni po zawale serca.
W czasie testu wysiłkowego oprócz objawów, zmian w EKG, częstotliwości rytmu serca i wysokości ciśnienia tętniczego określa się także tzw. równoważnik metaboliczny – MET (metabolic equivalent). Jeden MET oznacza ilość tlenu zużywaną przez organizm w warunkach spoczynku i wynosi przeciętnie 3,5 ml O2/kg mc./min. Obciążenie związane z danym wysiłkiem (koszt energetyczny danego wysiłku) można określić jako zwielokrotnienie spoczynkowego zużycia tlenu, np. 2 MET, 3 MET itd. Im większe obciążenie (więcej MET) jest pacjent w stanie pokonać w czasie testu wysiłkowego, tym lepsze jest rokowanie.
Jeśli pacjent jest w stanie wykonać wysiłek równy 5 MET bez objawów, może powrócić do podejmowanej wcześniej aktywności fizycznej. W przeciwnym razie powinien rozpocząć aktywność fizyczną o natężeniu wynoszącym 50% maksymalnego obciążenia osiągniętego podczas testu wysiłkowego (liczba osiągniętych MET) i stopniowo ją zwiększać. W tabeli podano aktywność fizyczną o różnym obciążeniu wraz z odpowiadającymi jej wskaźnikami MET.
Korzystne u osób po zawale jest uczestniczenie w tzw. nadzorowanym programie ćwiczeń fizycznych. U pacjentów z grupy małego ryzyka zaleca się co najmniej 3 30–60-minutowe sesje ćwiczeń aerobowych w tygodniu. Obciążenie związane z tym wysiłkiem powinno się utrzymywać na poziomie 55–70% maksymalnego obciążenia podczas testu wysiłkowego. U pacjentów z grupy umiarkowanego lub dużego ryzyka zaleca się rozpoczynanie od ćwiczeń o mniejszym obciążeniu (50% maksymalnego obciążenia). Do zalecanych ćwiczeń aerobowych należą m.in.: spacer, wchodzenie po schodach i jazda rowerem.
Oprócz ćwiczeń aerobowych zaleca się również tzw. ćwiczenia oporowe (co najmniej godzinę w tygodniu).
| Szacowany wydatek energetyczny różnych czynności życiowych | |
|---|---|
| czynność | wydolność wysiłkowa |
| codzienne czynności związane z samoobsługą, jedzenie, ubieranie się, korzystanie z toalety, spacerowanie po mieszkaniu, wykonywanie prostych prac domowych, takich jak ścieranie kurzu lub mycie naczyń, spacerowanie po płaskiej powierzchni z prędkością 3,2–4,8 km/h | 1–4 MET |
| wejście na piętro lub wchodzenie pod górę, spacerowanie po płaskiej powierzchni z prędkością 6,4 km/h, bieg na krótkim dystansie, wykonywanie ciężkich prac domowych, takich jak szorowanie podłóg, podnoszenie lub przesuwanie ciężkich mebli, uczestniczenie wymienionych zajęciach rekreacyjnych o umiarkowanym obciążeniu, takich jak gra w golfa, kręgle, taniec, gra podwójna w tenis, rzucanie piłką | 4–10 MET |
| sporty związane z dużym wysiłkiem fizycznym, takie jak pływanie, gra pojedyncza w tenisa, piłka nożna, koszykówka, jazda na nartach | >10 MET |
Czytaj także: Przeżyć zawał i nie umrzeć - rozmowa z prof. dr hab. Stefanem Grajkiem, kardiologiem, kierownikiem I Kliniki Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu
Jakie jest rokowanie pacjenta po zawale serca?
Rokowanie dotyczące chorego po zawale serca zależy w dużej mierze od tego, jak szybko zostało podjęte leczenie zawału. Należy pamiętać, że najbardziej niebezpieczny dla chorego jest okres przed dotarciem do szpitala. Według niektórych opracowań połowa osób z zawałem serca umiera przed dotarciem do szpitala. Jeśli chory znajdzie się już w szpitalu i jest prawidłowo leczony, to ryzyko zgonu w ciągu pierwszego miesiąca po zawale jest stosunkowo niewielkie – wynosi kilka procent.
Rokowanie odległe zależne jest od stopnia przestrzegania zaleceń zdrowego stylu życia oraz regularnego stosowania wymienionych wyżej leków.
