×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Adenowirusy


Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii
Uniwersytecki Szpital Kliniczny w Białymstoku

Co to są adenowirusy?

Adenowirusy to wirusy, których genom jest zbudowany z dwuniciowego DNA. Należą do rodzaju Mastadenovira. Wykazują one dużą odporność na działanie czynników środowiskowych. Dotychczas wyodrębniono 51 serotypów adenowirusów, ale tylko jedna trzecia spośród nich jest chorobotwórcza dla człowieka. Udowodniono, że niektóre serotypy działają onkogennie u gryzoni, jednak dotychczas nie wykazano związku adenowirusów z transformacją nowotworową u człowieka.

Obecnie są prowadzone badania nad zastosowaniem adenowirusów jako wektora DNA w terapii genowej. Zakażenia adenowirusami dotyczą układów: oddechowego, pokarmowego i narządu wzroku. Mogą być szczególnie niebezpieczne dla noworodków i osób z upośledzoną odpornością. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą kropelkową lub fekalno-oralną. Rezerwuarem wirusa jest człowiek.

Rozprzestrzenieniu się zakażenia sprzyja przebywanie w takich skupiskach ludzkich jak przedszkola, żłobki, internaty, szpitale i koszary wojskowe. Do zakażenia spojówek może dochodzić poprzez kontakt z ręcznikami osób chorych, stosowanie szkieł kontaktowych lub korzystanie z basenów kąpielowych. Przebycie zakażenia określonym serotypem wirusa pozostawia trwałą odporność na ten konkretny serotyp (nie na inne). Wrotami zakażenia są błony śluzowe dróg oddechowych, przewodu pokarmowego, spojówek i rogówki. Adenowirusy wykazują ponadto szczególne powinowactwo do tkanki limfoidalnej, a w zakażonych tkankach i narządach dochodzi do powstania nacieków z limfocytów.

Jak często występują zakażenia adenowirusami?

Zakażenia adenowirusami są powszechne i występują na całym świecie. Dochodzi do nich najczęściej w pierwszych latach życia – zwykle między 6. miesiącem a 5. rokiem życia. Swoiste przeciwciała przeciwko różnym serotypom adenowirusów można wykryć u niemal wszystkich osób dorosłych, co świadczy o przebyciu infekcji w okresie dzieciństwa. W krajach klimatu umiarkowanego zakażenia adenowirusami obserwuje się przez cały rok. Epidemie zakażeń dróg oddechowych występują najczęściej zimą, wiosną i na początku lata. Około 5% przypadków zakażeń górnych dróg oddechowych i 10% zapaleń płuc u dzieci jest wywoływane przez adenowirusy.

Jak się objawiają zakażenia adenowirusami?

Okres wylęgania zakażeń adenowirusowych wynosi zazwyczaj 2–14 dni, a ich przebieg jest zazwyczaj łagodny. Najczęściej dotyczą one układów oddechowego, pokarmowego oraz narządu wzroku. Typowym objawem zakażeń adenowirusowych są też zmiany skórne. W zależności od serotypu wirusa oraz wieku pacjenta obserwuje się różne zespoły kliniczne, opisane niżej.

Zakażenia układu oddechowego u dorosłych i u dzieci

Najczęstszą postacią kliniczną jest ostre zapalenie górnych dróg oddechowych, przebiegające z zapaleniem gardła, nieżytem błony śluzowej nosa i gorączką. Odrębny zespół chorobowy stanowi gorączka z nieżytem gardła i spojówek. Zespół ten może występować w postaci zachorowań pojedynczych, ale często obserwowany jest w formie epidemii wśród dzieci uczestniczących w koloniach lub obozach i korzystających z basenów kąpielowych. Okres wylęgania wynosi 6–9 dni. Choroba przebiega z objawami zapalenia gardła, nieżytu błony śluzowej nosa, gorączką, powiększeniem węzłów chłonnych szyjnych i nieropnym zapaleniem spojówek, początkowo jednostronnym, a następnie obustronnym. Objawy utrzymują się przez 3–5 dni i zwykle ustępują bez powikłań. Możliwe jest wtórne bakteryjne zapalenie spojówek. Zakażenie adenowirusami może przebiegać w postaci zespołu pseudokrztuścowego z napadowym kaszlem. Zakażenie dolnych dróg oddechowych u niemowląt i małych dzieci przebiega w postaci zapalenia oskrzeli i zapalenia płuc.

Zakażenie adenowirusami u osób dorosłych (szczególnie rekrutów w wojsku) może powodować ostry zespół oddechowy z wysoką gorączką, dreszczami, bólem głowy i mięśni, powiększeniem węzłów chłonnych, suchym kaszlem, zapaleniem gardła, krtani, tchawicy, oskrzeli i płuc.

Zapalenia spojówki i rogówki

Adenowirusy stanowią jedną z głównych przyczyn zapaleń spojówki i rogówki (m.in. epidemicznego zapalenia spojówek i rogówki). Okres wylęgania wynosi 8–10 dni. Zakażeniom sprzyja przebywanie na oddziałach okulistycznych, używanie soczewek kontaktowych, wspólnych ręczników, korzystanie z pływalni lub kąpielisk. Przebieg choroby jest początków jedno-, a następnie obustronny. Zapalenie spojówek może mieć charakter krwotoczny. Zapalenie rogówki może prowadzić do zmętnienia rogówki. Chorobie towarzyszą: obrzęk powiek, światłowstręt, łzawienie i bolesność gałki ocznej. Często stwierdza się także powieszenie węzłów chłonnych przyusznych i gorączkę.

Krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego

Krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego wywoływane przez adenowirusy występuje głównie u dzieci w wieku 6–15 lat. Choroba ma nagły początek, przebiega z krwiomoczem. Nie stwierdza się obecności bakterii w moczu, gorączki ani zaburzeń pracy nerek.

Ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy

Ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy u dzieci ma etiologię adenowirusową w 5–9% przypadków. Adenowirusy są częstą przyczyną szpitalnych zakażeń pokarmowych. Objawom ze strony przewodu pokarmowego mogą wówczas towarzyszyć dolegliwości dotyczące układu oddechowego. Szacuje się, ze połowa dzieci do 5. roku życia ma przeciwciała przeciwko typom wirusa powodującym dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Często także stwierdza się bezobjawowe nosicielstwo adenowirusów w przewodzie pokarmowym.

Inne zakażenia

W rzadkich przypadkach (przede wszystkim u osób z upośledzoną odpornością) zakażenia adenowirusowe mogą być przyczyną zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, zapalenia mięśnia sercowego, wątroby i nerek.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów zakażenia adenowirusami?

W przypadku wystąpienia opisanych objawów należy się zgłosić do lekarza POZ.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie zakażenia adenowirusami?

Większość infekcji adenowirusowych to łagodne zakażenia, rozpoznawane na podstawie objawów klinicznych.

Jakie są metody leczenia zakażeń adenowirusami?

Leczenie infekcji adenowirusowych polega na stosowaniu leków działających objawowo i wspomagająco. Nie są dostępne leki przeciwwirusowe działające na adenowirusy.

Czy jest możliwe całkowite wyleczenie zakażeń adenowirusami?

Infekcje adenowirusowi są na ogół łagodne i ulegają całkowitemu samoistnemu wyleczeniu. Niebezpieczny przebieg mogą mieć zakażenia adenowirusowe w przypadku osób z upośledzoną odpornością oraz po przeszczepieniach narządów. U tych pacjentów mogą wystąpić zakażenia wielonarządowe, zapalenie płuc, zapalenie wątroby, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu oraz biegunka.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia zakażenia adenowirusem?

W większości przypadków pacjenci nie wymagają kontroli po zakończeniu leczenia. Jedynie osoby z zapaleniem rogówki i spojówek oraz ciężkimi zapaleniami płuc wymagają kontroli okulistycznej po zakończeniu leczenia.

Co należy robić, aby uniknąć zakażenia adenowirusami?

Aby uniknąć zakażenia należy przestrzegać standardowych zasad higieny. Nie są dostępne szczepienia ochronne ani inne metody zmniejszające ryzyko zakażenia adenowirusami.

05.06.2017
Zobacz także
  • Diagnostyka wirusologiczna
  • Zapalenie spojówek u dorosłych
  • Zapalenie pęcherza i inne zakażenia układu moczowego
Wybrane treści dla Ciebie
  • Różyczka u dorosłych
  • Mononukleoza zakaźna u dorosłych
  • Biegunka wirusowa
  • Choroby wywołane przez parwowirus B19 u dorosłych
  • Zakażenia wywołane przez wirusy herpes HHV-6, HHV-7 i HHV-8
  • Wścieklizna
  • Polio
  • Świnka u dorosłych
  • Półpasiec - objawy, przyczyny, powikłania, leczenie
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta