Co to jest tasiemiec szczurzy i tasiemiec karłowaty i jaką chorobę wywołują?
Tasiemiec szczurzy (łac. Hymenolepis diminuta) oraz blisko z nim spokrewniony, znacznie bardziej pospolity, tasiemiec karłowaty (łac. Hymenolepis nana) są małymi tasiemcami, długości około 15–40 mm, które najczęściej zamieszkują jelita szczurów. Składają się z uzbrojonej główki i około dwustu członów (proglotydów). Wywołują najczęstszą na świecie tasiemczycę ludzi, zwaną hymenolepidozą (łac. Hymenolepiosis, ang. hymenolepiasis). W Polsce zarażenia występują rzadko, przede wszystkim u dzieci. Dokładne dane epidemiologiczne nie są znane.
Cykl życia tasiemca szczurzego obejmuje żywiciela ostatecznego, najczęściej szczura, oraz żywicieli pośrednich, najczęściej żuki, rzadko inne owady. Dorosły tasiemiec mierzy od 15 mm do 40 mm i zamieszkuje w jelitach żywicieli ostatecznych. Jaja wydalane są z kałem do środowiska. Zapach kału szczurów przywabia żuki, które zarażają się zjadając jaja tasiemca. Wewnątrz organizmu żuka jajo przekształca się w cysticerkoid, który aktywnie przemieszcza się z jelita żuka do jamy ciała i tam oczekuje na pożarcie przez szczura. Żywiciel ostateczny, szczur, a przypadkowo człowiek, zaraża się zjadając żywicieli pośrednich. Cysticerkoid w jelicie cienkim człowieka – pod wpływem soków trawiennych – rozwija się w dorosłego tasiemca, który wydala samozapłodnione jaja w kale. Jaja są zaraźliwe zaraz po wydaleniu, w środowisku przeżywają do 10 dni. W ten sposób cykl się zamyka.
Jaką drogą ludzie zarażają się tasiemcem szczurzym lub tasiemcem karłowatym?
Do zarażenia tasiemcem szczurzym dochodzi drogą pokarmową – przez zjedzenie owada, zwykle żuka, zawierającego postać larwalną tasiemca (cysticerkoid). Po połknięciu cysticerkoid przekształca się w postać dojrzałą. Opisana droga zarażenia ogranicza występowanie choroby u ludzi. Żywicielami ostatecznymi tasiemca szczurzego są przede wszystkim szczury. Człowiek zaraża się sporadycznie, drogą pokarmową, na przykład przez brudne ręce. Znacznie częściej dochodzi do zarażeń tasiemcem karłowatym (Hymenolepis nana), który może rozwinąć się w człowieku bezpośrednio z jaja z pominięciem gospodarza pośredniego, niż tasiemcem szczurzym, który obligatoryjnie wymaga gospodarza pośredniego.
Jak się objawia zarażenie tasiemcem szczurzym lub tasiemcem karłowatym?
Większość przypadków zarażeń tasiemcem szczurzym przebiega bezobjawowo. W masywnych zarażeniach, zwykle związanych z tasiemcem karłowatym, może dochodzić do uszkodzenia licznych kosmków jelita cienkiego, wtórnych zaburzeń wchłaniania, spadku masy ciała, bólów brzucha, biegunek, ogólnego rozdrażnienia i zaburzeń snu. Objawy zwykle są najbardziej nasilone u małych dzieci. U starszych dzieci zwykle szybko dochodzi do samowyleczenia, dorośli najczęściej przechodzą zarażenie bez objawów.
Jak rozpoznać zarażenie tasiemcem szczurzym?
Diagnostyka polega na znalezieniu w kale jaj pasożytów, które są mikroskopijnej wielkości. Jaja tasiemca szczurzego są charakterystyczne: delikatne, okrągłe lub owalne, średnicy 70–86/60–80 µm, z prążkowaną błoną zewnętrzną oraz cienką, gładką błoną wewnętrzną. Onkosfera wewnątrz jaja ma sześć haczyków.
Jak się leczy zarażenie tasiemcem szczurzym?
Leczenie hymenolepidozy polega na doustnym przyjmowaniu leków przeciwpasożytniczych. Wyleczenie potwierdza trzykrotny ujemny wynik badania kału. Zaleca się zbadanie osób z otoczenia zarażonej osoby.
Jak można zapobiegać zarażeniu?
Zapobieganie zarażeniu tasiemcem szczurzym i tasiemcem karłowatym polega na myciu rąk przed jedzeniem oraz deratyzacji.
