×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Budowa i choroby paznokci: grzybica paznokci, wrastający paznokieć, zanokcica, liszaj płaski, łuszczyca paznokci, inne Przyczyny, objawy i leczenie


Aktualizacja: lek. Magdalena Wiercińska

Paznokcie są zabudowane z wielu struktur i mogą dotyczyć ich różne zaburzenia, zarówno będące wynikiem urazów i nieprawidłowej higieny, jak również zakażeń oraz chorób ogólnoustrojowych – wtedy zamiany na paznokciach towarzyszą objawom choroby podstawowej. Częstymi zaburzeniami są: wrastający paznokieć, który dotyczy palucha oraz zanokcica, czyli zakażenie aparatu paznokcia wywołane zwykle przez bakterie. Może dotyczyć każdego paznokcia, zarówno u rąk, jak i u stóp. Na paznokciach mogą manifestować się także choroby, takie jak łuszczyca lub łysienie plackowate. Leczenie zależy od przyczyny choroby, przy czym część zaburzeń ma tendencję do samoistnego ustępowania.

Budowa paznokcia

Paznokieć zbudowany jest z wielu struktur. Zrogowaciała płytka paznokciowa wyrasta z macierzy, która znajduje się w części bliższej płytki. Łożysko sięga do najbardziej wysuniętej do przodu części obłączka, czyli widocznego pod płytką jasnego półksiężyca. Tylne i boczne brzegi płytki paznokcia tkwią w fałdzie skóry zwanym wałem paznokciowym. Dodatkowo tylny brzeg paznokcia jest pokryty przez skórkę, czyli przedłużenie naskórka ze skóry grzbietu palca. Paznokieć spoczywa na łożysku, do którego jest ściśle przytwierdzony.

Budowa paznokcia - infografika

W prawidłowych warunkach paznokcie rąk odrastają około 5 miesięcy, a paznokcie stóp dwa razy dłużej. Grubość i kształt paznokci są cechami indywidualnymi.

Zanokcica – co to jest i jaka jest jej przyczyna

Zanokcica - zdjęcie
Fot. 1. Zanokcica Fot. Wikimedia Commons

Zanokcica to zakażenie aparatu paznokcia wywołane przez bakterie.

Bakteriami wywołującymi ostrą zanokcicę są najczęściej gronkowce, paciorkowce lub pałeczka ropy błękitnej. W wyniku urazu paznokcia wnikają pod płytkę paznokciową, gdzie namnażają się i wywołują ostrą reakcję zapalną. W przewlekłej zanokcicy może występować zakażenie grzybicze – Candida albicans.

Zanokcica ostra najczęściej jest następstwem urazu wału paznokciowego, np. podczas zabiegu manicure i pedicure lub niekontrolowanego skubania skórek, obgryzania paznokci. Osoby, których praca wiążę się z moczeniem dłoni (np. trzymanie dłoni w wodzie), mają większe ryzyko zachorowania.

Zanokcica – objawy

Zmiany dotyczą z zasady jednego paznokcia. Okolica paznokcia jest żywoczerwona, obrzęknięta i bolesna, może być gorąca. W obrębie wału paznokciowego może być widoczny zbiornik z treścią ropną. Jeśli zapalenie toczy się pod płytką paznokcia, płytka może być zniekształcona lub nawet wysadzona. Objawom tym towarzyszy pulsujący ból paznokcia, zwykle nasilający się przy opuszczeniu kończyny. Objawy pojawiają się nagle.

W przypadku pojawienia się wymienionych powyżej objawów należy się zgłosić do dermatologa.

Zanokcica - sposoby leczenia

W leczeniu zwykle wystarczy zastosować środki miejscowo odkażające lub maści z antybiotykami miejscowo. Dodatkowo zaleca się moczenie palca w czystej, ciepłej wodzie (niektórzy specjaliści zalecają z dodatkiem szarego mydła) co kilka godzin (6–8 h). Powoduje to oczyszczenie miejsca zakażenia i umożliwia odpływ nagromadzonej ropy, zmniejszając obrzęk. Jeśli istnieje ryzyko rozwoju poważnej infekcji, np. stan zapalny jest nasilony, pacjent choruje na cukrzycę, zaburzenia krążenia lub upośledzenie odporności lekarz może zalecić przyjmowanie antybiotyków doustnie. Jeśli zmiany nie ustąpią lub ulegną nasileniu mimo takiego leczenia, wskazana jest konsultacja chirurgiczna, podczas której lekarz wykona chirurgiczne nacięcie i drenaż, czyli odprowadzenie ropy. Jeśli infekcja toczy się pod płytką paznokciową, niezbędne może się okazać usunięcie całej płytki.

Rzadziej lekarz może zalecić także inne leczenie – leki przeciwgrzybicze (jeśli infekcja jest spowodowana grzybem) lub steroidy.

Grzybica paznokci – co to jest i jaka jest przyczyna jej występowania

Grzybica paznokci - zdjęcie
Fot. 2. Grzybica paznokci
Fot. Medycyna Praktyczna

W grzybicy paznokci dochodzi do zakażenia płytki paznokci przez grzyby chorobotwórcze (dermatofity).

Najczęstszymi dermatofitami wywołującymi grzybice paznokci są Trychophyton rubrumTrychophyton mentagrophytes var. interdigitale. Najczęściej zajęte są paznokcie stóp. Początkowo zainfekowana zostaje skóra stóp, a następnie dochodzi do zajęcia paznokcia przez ciągłość. Grzybica paznokci występuje częściej u osób, które palą tytoń, używają nieprzewiewnego obuwia oraz korzystają ze wspólnych łazienek.

Grzybica paznokci – objawy

Początkowo zmiany dotyczą brzegów paznokcia, które zmieniają zabarwienie na żółte, brunatne lub białe. Następnie dochodzi do zajęcia łożyska, co skutkuje odkształceniem paznokcia. Z czasem następuje pogrubienie, pofałdowanie i odbarwienie całego paznokcia. Płytka paznokciowa może się kruszyć lub w całości odkleić się od łożyska.

W przypadku pojawienia się wymienionych powyżej objawów należy się zgłosić do lekarza rodzinnego lub dermatologa.

Grzybica paznokci – leczenie

W przypadku podejrzenia grzybicy paznokcia konieczne jest wykonanie badania mykologicznego. W tym celu pobiera się właściwą ilość materiału z paznokcia lub spod niego. Następnie po odpowiednim przygotowaniu ogląda się preparat pod mikroskopem i zakłada hodowlę grzyba.

W leczeniu stosuje się doustne leki przeciwgrzybiczne – terbinafinę, itrakonazol lub flukonazol. Płytka paznokciowa jest praktycznie nieprzepuszczalna z zewnątrz, a komórki grzyba wrastają w nią głównie od wewnętrznej strony paznokcia, dlatego łatwiej do nich dotrzeć przez naczynia krwionośne. Jeśli jednak grzybica dotyczy niewielu (1–3) paznokci i nie przekracza połowy powierzchni paznokcia, początkowo lekarz może zalecić leczenie miejscowe lakierem nakładanym na paznokcie z cyklopiroksem lub amorolfiną. Zwykle stosuje się go 1–2 razy w tygodniu przez 6 miesięcy w przypadku grzybicy paznokci rąk lub do 12 miesięcy w przypadku grzybicy paznokci stóp.

Jeżeli leczenie to okaże się nieskuteczne, lekarz zleci leczenie doustne lub chirurgiczne usunięcie zajętych płytek. Leczenie grzybicy jest trudne, wymaga dyscypliny i cierpliwości ze strony pacjenta.

Brodawki okołopaznokciowe i podpaznokciowe – czym są i jaka jest ich przyczyna?

Brodawki tej okolicy wywoływane są przez wirusa z grupy HPV (Human Papilloma Virus). Przeczytaj więcej: HPV (wirus brodawczaka ludzkiego)

Brodawki podpaznokciowe i okołopaznokciowe są najczęściej wywoływane przez wirusa HPV 1, 2 i 4. Zmiany często występują u dzieci i młodych dorosłych. Mogą być następstwem drobnych urazów paznokcia. U dzieci wiążą się często z obgryzaniem paznokci.

Brodawki okołopaznokciowe i podpaznokciowe – objawy

Brodawki okołopaznokciowe objawiają się jako guzki o nierównej powierzchni, koloru zdrowej skóry lub szarawe. Zmiany lokalizują się na wałach paznokciowych. Natomiast brodawki podpaznokciowe przebiegają pod postacią guzków zlokalizowanych pod płytką paznokciową. Zmianom skórnym często towarzyszy ból. Płytka paznokcia może ulec zniekształceniu.

W przypadku pojawienia się wymienionych powyżej objawów należy się zgłosić do lekarza rodzinnego lub dermatologa.

Brodawki okołopaznokciowe i podpaznokciowe – leczenie

Leczenie brodawek okolicy paznokcia jest trudne. U dzieci brodawki mają tendencję do samoistnego ustępowania. Stosuje się preparaty miejscowe. W przypadku nieskuteczności leczenia zaleca się ostrzykiwanie lekami cytostatycznymi lub laseroterapię.

Łuszczyca paznokci – co to jest i jaka jest jej przyczyna

Łuszczyca paznokci - zdjęcie
Fot. 3. Łuszczyca paznokci w przebiegu łuszczycowego zapalenia stawów Fot. Medycyna Praktyczna

Łuszczyca paznokci to zmiany paznokci w przebiegu łuszczycy (patrz: Łuszczyca).

Przyczyny zmian łuszczycowych paznokci są takie same jak w przypadku łuszczycy skóry. Łuszczycy skóry bardzo często towarzyszą zmiany paznokciowe. Zmiany na paznokciach mogą być też jedynym objawem łuszczycy.

Łuszczyca paznokci – objawy

Zmiany paznokciowe są charakterystyczne i dlatego stanowią ważny element w diagnostyce łuszczycy. W wyniku nieprawidłowego procesu rogowacenia w płytce paznokciowej dochodzi do powstania punktowych wgłębień. Dołki te mogą mieć układ linijny lub są ułożone przypadkowo. Objaw ten zwany jest naparstkowaniem. W wyniku zajęcia łożyska widoczne jest żółtawe przebarwienie, dające obraz jakby kropli oleju pod płytką paznokcia. Zaawansowane zmiany paznokciowe polegają na odklejeniu płytek paznokciowych, czyli onycholizy. Paznokcie są zgrubiałe, matowe, białawożółte, kruche i poprzecinane poprzecznymi bruzdami. W ciężkich postaciach choroby dochodzi do całkowitego oddzielenia się płytki paznokcia.

W przypadku pojawienia się wymienionych powyżej objawów należy się zgłosić do dermatologa.

Łuszczyca paznokci – leczenie

Leczenie łuszczycy paznokci prowadzi się w ramach kompleksowego leczenia łuszczycy skóry. Leczenie zmian w obrębie paznokci jest trudne i często nie daje zadowalających rezultatów. Stosuje się miejscowo preparaty steroidowe w postaci kremów, maści lub zastrzyków.

Liszaj płaski – co to jest i jaka jest jego przyczyna

Są to zmiany paznokciowe w przebiegu liszaja płaskiego (patrz: Liszaj płaski).

Przyczyną zmian w paznokciu jest zajęcie jego macierzy. Czasem pojawienie się zmian w paznokciach wyprzedza pojawienie się zmian skórnych. Nawet 1/4 pacjentów z liszajem płaskim ma zmiany na paznokciach. Przeczytaj więcej: liszaj płaski

Liszaj płaski – objawy

Zmiany dotyczą jednego lub wielu paznokci. Płytka staje się ścieńczała, pojawiają się na niej podłużne bruzdy, czasem dochodzi do jej całkowitego zaniku. Skórka brzegu tylnego przerasta, pokrywając cały paznokieć. W ciężkich postaciach choroby dochodzi do całkowitego oddzielenia się płytki paznokciowej. Zniszczony paznokieć przeważnie nigdy nie odrasta.

W przypadku pojawienia się wymienionych powyżej objawów należy się zgłosić do dermatologa. W celu potwierdzenia rozpoznania wykonuje się badanie histopatologiczne zmienionego paznokcia. Zabieg polega na pobraniu fragmentu paznokcia w znieczuleniu miejscowym.

Liszaj płaski – leczenie

W leczeniu stosuje się glikokortykosteroidy w postaci iniekcji okołopaznokciowych lub doustnie.

Łysienie plackowate – co to jest i jaka jest przyczyna jego występowania

W przebiegu łysienia plackowatego może dojść do pojawienia się zmian na paznokciach (patrz: Łysienie plackowate).

Przyczyna zmian w paznokciach w przebiegu łysienia plackowatego nie została do końca poznana. Łysienie plackowate obejmuje zasadniczo włosy, ale przypuszczalnie podobieństwo struktur i sposobu wzrostu paznokci do włosów powodują, że stają się celem ataku komórek układu odpornościowego w tej chorobie. Zmiany na paznokciach występują u około połowy dzieci i 20% dorosłych z łysieniem plackowatym. Mogą nie występować jednocześnie z utratą włosów, są częstsze u mężczyzn i u osób o ciężkim przebiegu łysienia plackowatego.

Łysienie plackowate – objawy

Częstym objawem jest naparstkowanie, czyli występowanie licznych drobnych zagłębień płytki paznokciowej. Czasem widoczne jest pobruzdowanie. Z czasem może dojść do pęknięć płytki paznokciowej. W ciężkich postaciach choroby dochodzi do całkowitego oddzielenia się płytki.

W przypadku pojawienia się wymienionych powyżej objawów należy się zgłosić do dermatologa.

Łysienie plackowate – leczenie

Zwykle zmiany na paznokciach ulegają samoistnej poprawie w ciągu kilku lat. Jeśli tak się nie dzieje, lekarz może zalecić zastrzyki w okolicę płytki paznokciowej z lekami działającymi miejscowo.

Urazy paznokci

Zmiany paznokci powstające w wyniku urazu są bardzo różnorodne. Poniżej omówiono pokrótce te najczęściej występujące.

Leukonychia to drobne białe plamki płytki paznokcia. Mogą być wynikiem niewielkich urazów. Poprzeczne bruzdy mogą być wynikiem nadmiernego odsuwania skórki paznokcia w celach kosmetycznych. Poprzeczne bruzdowanie pojawia się również jako wynik nawykowego, długotrwałego uciskania płytki paznokciowej, najczęściej kciuka.

Krwiak podpaznokciowy - zdjęcie
Fot. 4. Krwiak podpaznokciowy Przedrukowano z Med. Prakt. Pediatr. 3/2018

Krwiak podpaznokciowy powstaje najczęściej w wyniku tępego urazu paznokcia (uderzenia o coś palcem). Objawia się jako czerwona lub sinobrązowa plama. Jest to nagromadzenie wynaczynionej krwi w następstwie urazu paznokcia i naczyń położonych pod płytką paznokciową. Krwiak przesuwa się w miarę wzrostu paznokcia. Niektóre krwiaki mogą wymagać chirurgicznego usunięcia.

Oddzielanie się płytki paznokciowej (onycholiza) – w wyniku działania różnych czynników może dojść do częściowego lub całkowitego oddzielenia się płytki paznokcia od łożyska. Do najważniejszych czynników ryzyka zalicza się urazy. Do onycholizy mogą prowadzić zarówno urazy ostre (np. uderzenie ciężkim narzędziem), jak i przewlekłe (będące następstwem częstego podważania zbyt długich paznokci). Do innych przyczyn oddzielania się paznokcia zalicza się zakażenia bakteryjne, grzybicze i wirusowe aparatu paznokciowego, choroby skóry, takie jak łuszczyca, liszaj płaski i łysienie plackowate, niektóre leki oraz choroby ogólnoustrojowe (m.in. cukrzyca, choroby tarczycy, porfiria i wiele innych).

Dystrofia paznokcia to zmiany powstające w paznokciu w wyniku długotrwałego urazu. Tego typu zmiany mogą się pojawić w następstwie noszenia nieprawidłowego obuwia (np. butów na wysokim obcasie z czubkami lub niedopasowanego obuwia u dzieci, gdy stopa jeszcze rośnie). Powtarzający się uraz prowadzi do pogrubienia i przebarwienia płytek paznokcia. W zaawansowanych przypadkach twardy i pogrubiały paznokieć może ulec zakrzywieniu, przypominając róg barani – zaburzenie takie nosi nazwę onychogryfozy.

Najczęściej zmiany paznokciowe cofają się samoistnie po ustąpieniu działania czynnika uszkadzającego. Jednak w przypadku zaawansowanych zmian dystroficznych konieczne bywa usunięcie płytki paznokciowej.

Wrastający paznokieć – czym jest i jakie są jego przyczyny

Wrastający paznokieć - zdjęcie
Fot. 5. Wrastający paznokieć Przedrukowano z Med. Prakt. Pediatr. 3/2018

Jest to wrastanie paznokcia w skórę bocznego wału okołopaznokciowego palucha.

Wrastający paznokieć jest wynikiem często powtarzającego się urazu paznokcia palucha. Najczęściej związany jest z nieprawidłowo dopasowanym obuwiem, ale może być również wynikiem nieprawidłowego obcinania paznokci w „półksiężyc”, zamiast prosto. Wrastający paznokieć występuje dość często u chłopców w okresie dojrzewania. Najczęściej jest to związane z nieprawidłowym przycinaniem płytek paznokciowych i zwiększoną potliwością stóp. Niewłaściwe wzrastanie paznokcia może powodować także grzybica paznokcia. W konsekwencji dochodzi do wrastania paznokcia w boczny wał paznokciowy i wystąpienia reakcji zapalnej.

Wrastający paznokieć – objawy

Początkowo pojawia się zaczerwienie i bolesność wału paznokciowego palucha. Wrastający paznokieć wywołuje reakcje obronną organizmu i wytwarza ziarninę. Jest to delikatna tkanka, o żywoczerwonej barwie, łatwo krwawiąca, lokalizująca się w okolicy wrastającego paznokcia. Nasilający się stan zapalny powoduje silną bolesność. Stan miejscowy może pogarszać wtórna infekcja bakteryjna.

W przypadku wystąpienia takich objawów należy się zgłosić do lekarza dermatologa lub chirurga, którzy ocenią, czy konieczna jest ingerencja zabiegowa.

Wrastający paznokieć – możliwości leczenia

W początkowym stadium nieprawidłowy wzrost paznokcia można skorygować, zakładając pod boczny brzeg paznokcia patyczki kosmetyczne, waciki lub nić dentystyczną (można to zrobić samodzielnie). Pomocne jest moczenie stopy w ciepłej wodzie z mydłem przez 10–20 minut 2–3 razy dziennie przez 1–2 tygodnie. Zamiast mydła można dodać do wody soli Epsom.

Jeśli to nie pomoże, lekarz może wyciąć fragment paznokcia. Zabieg przeprowadza się w znieczuleniu miejscowym; polega on na klinowym usunięciu bocznej części paznokcia wraz z macierzą. Po zabiegu należy zachować odpowiednią higienę.

Zapobieganie wystąpieniu wrastającego paznokcia polega na noszeniu odpowiedniego obuwia (niezbyt ciasnego) oraz prawidłowym obcinaniu paznokci – prosto, a nie w półksiężyc.

Przeczytaj więcej: Wrastający paznokieć

Zmiany paznokciowe w przebiegu chorób ogólnoustrojowych

Zmiany w płytkach paznokci mogą być jednym z objawów chorób ogólnoustrojowych. Poniżej przedstawiono choroby paznokci i choroby wewnętrzne, w przebiegu których mogą występować.

Palce pałeczkowate - zdjęcie
Fot. 6. Palce pałeczkowate Fot. Medycyna Praktyczna

Palce pałeczkowate

W palcach pałeczkowatych paliczek dystalny ulega powiększeniu, podobnie jak paznokieć. Płytka paznokciowa jest zakrzywiona i zaokrąglona. Ze względu na kształt paznokci są one przyrównywane z tarczą zegarka. Inaczej objaw ten zwany jest pałeczkami dobosza lub palcami Hipokratesa. Zmiany są wynikiem przerostu tkanki łącznej w następstwie przewlekłego niedotlenienia dystalnych części palców. Występują często w przebiegu chorób płuc, takich jak rak płuc, rozstrzenie oskrzeli, gruźlica, przewlekłe choroby zapalne płuc i inne, oraz chorób układu krążenia – bakteryjnego zapalenia wsierdzia i wad zastawkowych serca.

Przeczytaj więcej: Palce pałeczkowate

Wybroczyny podpaznokciowe

Wybroczyny podpaznokciowe to drobne plamki podpaznokciowe barwy sinoczerwonej. Powstają w następstwie zapalenia wsierdzia albo tocznia rumieniowatego układowego, mogą być również wynikiem urazu.

Linia Beau

Linia Beau - zdjęcie
Fot. 7. Linie Beau Wikipedia, fot. Elipongo

Linie Beau polegają na poprzecznym bruzdowaniu płytek paznokciowych. Są wynikiem tymczasowego zaburzenia wzrostu paznokcia wskutek choroby. Bruzdy mogą występować na wszystkich paznokciach i na ogół stają się widoczne po kilku miesiącach od zadziałania czynnika hamującego wzrost. Ustępują samoistnie. Objaw ten może towarzyszyć chorobom nerek, wątroby, nowotworom, a także być następstwem niedożywienia lub przedłużającego się porodu (u niemowląt).

Paznokcie Terry’ego

Paznokcie Terry’ego objawiają się bladością całych płytek paznokcia z wyjątkiem brzegu dystalnego (końcówki paznokcia), który jest niezmieniony. Zmiany takie mogą występować w przebiegu chorób tarczycy, niewydolności krążenia i cukrzycy.

28.10.2022
Zobacz także
  • Zakażenie paznokci bakterią Pseudomonas aeruginosa
  • Zanokcica
  • Choroby włosów
Wybrane treści dla Ciebie
  • Zakażenie paznokci bakterią Pseudomonas aeruginosa
  • Zanokcica
  • Wrastający paznokieć
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta