Zakwaszenie organizmu, w kontekście diety, w ujęciu pseudonaukowym często odnosi się do błędnego przekonania, jakoby właściwości kwasotwórcze lub alkalizujące produktów spożywczych mogły u osób zdrowych w istotny klinicznie sposób wpływać na pH płynów ustrojowych. Zwolennicy tej teorii upatrują w „zakwaszeniu organizmu” przyczyny wielu niezakaźnych chorób przewlekłych, a jako ich prewencję zalecają dietę zasadotwórczą.
Fot. pixabay.com
Samo istnienie właściwości kwasotwórczych i alkalizujących żywności jest faktem naukowym, odnoszącym się do zawartości w niej zasadotwórczych składników mineralnych (sód, potas, wapń, magnez) oraz składników o właściwościach kwasotwórczych (fosfor, chlor, siarka). Przewaga tych pierwszych charakteryzuje przede wszystkim warzywa i owoce, podczas gdy mięso, żółte sery, zboża i jaja dostarczają proporcjonalnie większych ilości tych drugich.
W eksperymentalnych próbach wpływania na równowagę kwasowo-zasadową organizmu poprzez manipulacje dietetyczne pH krwi zmieniało się o 0,01–0,02 (także w przypadku diety ketogennej) oraz o 0,2–1,2 w przypadku moczu. Teoretycznie istnieją zatem przesłanki, aby podejrzewać, że „kwasogenność” diety może wpływać przede wszystkim na ryzyko chorób układu moczowego oraz gęstość mineralną kości (poprzez wzmożoną resorpcję kości i pozyskiwanie w ten sposób wapnia w celu neutralizacji produktów powstałych w wyniku metabolizmu pokarmów kwasotwórczych).
Zagadnienie to doczekało się dotychczas niewielu badań, głównie obserwacyjnych, stąd też dostępne dowody są bardzo ograniczone w kontekście możliwości oceny jego wpływu na klinicznie istotne punkty końcowe. Nie udowodniono związku takich diet z ryzykiem osteoporozy ani nowotworów pęcherza moczowego. Przeprowadzono pojedyncze badania kohortowe dotyczące związku diet „kwasotwórczych” z ryzykiem wystąpienia cukrzycy typu 2, przewlekłej choroby nerek (PChN) w populacji ogólnej, a w populacji osób z PChN – jej progresji do schyłkowej niewydolności nerek.
Do czasu przeprowadzenia znacznej liczby takich badań, a następnie – uzyskania przekonujących dowodów płynących z metaanaliz i optymalnie spójnych danych z badań interwencyjnych (których przeprowadzenie w naukach o żywieniu człowieka nie zawsze jest możliwe), wyciągnięcie wniosku o związku przyczynowo-skutkowym nie będzie możliwe. Do tej pory nie udowodniono zatem klinicznego znaczenia teorii o wpływie właściwości kwasotwórczych żywności na organizm.
Podsumowując, teoretycznie możliwy jest związek między „kwasogennością” diety a zróżnicowanymi efektami zdrowotnymi. Dostępne dane naukowe z uwzględnieniem twardych (obiektywnych) punktów końcowych są jednak ograniczone, a co więcej – nie jest możliwe oddzielenie wpływu potencjału kwasotwórczego diety od efektów poszczególnych produktów spożywczych. Jeśli przyjmiemy, że dietę „alkalizującą” charakteryzuje duże spożycie owoców i warzyw oraz ograniczona zawartość produktów pochodzenia zwierzęcego, zgodnie z aktualnymi zaleceniami dotyczącymi sposobu żywienia w prewencji przewlekłych chorób niezakaźnych, to czy jej korzystny wpływ na zdrowie będzie obejmował mechanizmy pH-zależne lub niezależne, pozostanie w dużej mierze sporem akademickim.
Dane naukowe z całą pewnością nie uzasadniają natomiast wykonywania badań diagnostycznych lub stosowania suplementów diety w związku z „zakwaszeniem organizmu”.
Piśmiennictwo
1. Schwalfenberg G.K.: The alkaline diet: is there evidence that an alkaline pH diet benefits health?. J. Environ. Public Health, 2012: 727 6302. Yancy W.S. Jr, Olsen M.K., Dudley T., Westman E.C.: Acid-base analysis of individuals following two weight loss diets. Eur. J. Clin. Nutr., 2007; 61 (12): 1416–1422
3. Fenton T.R., Huang T.: Systematic review of the association between dietary acid load, alkaline water and cancer. BMJ Open, 2016; 6: e010 438
4. Fenton T.R., Tough S.C., Lyon A.W. i wsp.: Causal assessment of dietary acid load and bone disease: a systematic review & meta-analysis applying Hill’s epidemiologic criteria for causality. Nutr. J., 2011; 10: 41
5. Wright M.E., Michaud D.S., Pietinen P. i wsp.: Estimated urine pH and bladder cancer risk in a cohort of male smokers (Finland). Cancer Causes & Control, 2005; 16 (9): 1117–1123
6. Kiefte-de Jong J.C., Li Y., Chen M. i wsp.: Diet-dependent acid load and type 2 diabetes: pooled results from three prospective cohort studies. Diabetologia, 2017; 60 (2): 270–279
7. Rebholz C.M., Coresh J., Grams M.E. i wsp.: Dietary acid load and incident chronic kidney disease: results from the ARIC study. Am. J. Nephrol., 2015; 42 (6): 427–435
8. Banerjee T., Crews D.C., Wesson D.E.; Centers for Disease Control and Prevention Chronic Kidney Disease Surveillance Team.High dietary acid load predicts ESRD among adults with CKD. J. Am. Soc. Nephrol., 2015; 26 (7): 1693–1700