×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Żywienie po operacyjnym leczeniu otyłości

mgr Iwona Boniecka, dietetyk
Klinika Chirurgii Ogólnej, Onkologicznej, Metabolicznej i Torakochirurgii, WIM

Ograniczenie pojemności żołądka i/lub zmniejszenie wchłaniania składników odżywczych stwarzają doskonałe możliwości redukcji masy ciała u osób z otyłością olbrzymią. Jednakże bez stosowania odpowiedniej diety, zgodnej z zapotrzebowaniem energetycznym i odżywczym pacjenta, rezultaty zabiegu mogą być niesatysfakcjonujące.


Fot. pixabay.com

Dieta, w zależności od okresu pooperacyjnego i rodzaju operacji bariatrycznej, powinna mieć odpowiednią konsystencję, a ponieważ operacyjne leczenie otyłości znacząco zwiększa ryzyko niedoborów pokarmowych, musi być ona urozmaicona i właściwie zbilansowana.

Stosowanie diety po operacji bariatrycznej ma na celu:

  • kształtowanie prawidłowych zachowań żywieniowych, tj. regularne spożywanie posiłków o odpowiedniej objętości, wartości energetycznej i odżywczej
  • zapobieganie nadmiernemu rozciągnięciu żołądka i ponownemu tyciu
  • zapobieganie niedoborom pokarmowym, m.in. witaminy B12, kwasu foliowego, witaminy D, żelaza, wapnia
  • ograniczenie spożywanych kalorii w celu dalszej redukcji masy ciała
  • zapobieganie objawom niekorzystnym, takim jak ból, wymioty, niedrożność jelit.

Do najważniejszych zasad diety należy zaliczyć:

  1. Ograniczenie ilości spożywanych pokarmów. Objętość posiłku zależy od rodzaju wykonanej operacji. Osoby po operacjach restrykcyjnych (założenie regulowanej opaski na żołądek, pionowa plastyka żołądka) nie powinny jednorazowo jeść więcej niż 3/4 szklanki (ok. 150 ml), natomiast pacjenci po operacjach o charakterze mieszanym (np. gastric bypass) mogą spożywać posiłki o objętości 50–100 ml (1/4–1/2 szklanki). We wczesnym okresie pooperacyjnym ilości te mogą być jeszcze mniejsze ze względu na możliwość stanu zapalnego i obrzęku błony śluzowej żołądka. Niezależnie od czasu jaki minął od zabiegu, sygnałem oznaczającym, że nie należy jeść więcej, jest uczucie sytości, które może wystąpić po spożyciu nawet bardzo małego posiłku.
  2. Regularne spożywanie posiłków. Powinno się je jadać co najmniej 4-krotnie w ciągu dnia, co 3–4 godziny. Wskazane jest, aby pacjenci po operacji typu gastric bypass spożywali 6, a nawet do 8 małych objętościowo posiłków, przy czym przerwy między nimi powinny wynosić 2–3 godziny.
  3. Staranne żucie pokarmów. Należy jeść je powoli, w skupieniu, odgryzać małe kęsy. Dobrze jest posługiwać się małymi sztućcami, które ułatwiają oddzielanie niedużych porcji. Podczas posiłku nie powinno się rozmawiać przez telefon, czytać gazety czy oglądać telewizji. Jadanie w takich warunkach dekoncentruje, co sprzyja spożywaniu większych ilości pokarmu oraz jego niedokładnemu żuciu. Częste posiłki o odpowiedniej objętości oraz dokładne gryzienie zapobiegają rozciąganiu żołądka, bólowi, wymiotom, a nawet niedrożności przewodu pokarmowego.
  4. Stopniowe rozszerzanie diety. Niektóre produkty spożywcze czy potrawy mogą być początkowo źle tolerowane i powodować ból, wymioty, nudności, biegunki. Najczęściej są to: mięso i produkty mięsne, pieczywo oraz surowe warzywa i owoce, dlatego też w okresie pooperacyjnym kolejne produkty spożywcze należy wprowadzać stopniowo. Dolegliwości te powinny z czasem ustępować. Chcąc je złagodzić, należy żuć pokarmy starannie, mięso podawać w postaci mielonej lub bardzo drobno pokrojone, warzywa i owoce gotować lub ścierać na tarce, a pieczywo opiekać w tosterze. Warto spożywać częściej ryby, których mięso ma krótkie włókna i jest lepiej tolerowane przez chorych. Odrębny problem stanowi nietolerancja słodyczy, która może wystąpić u osób po operacji typu gastric bypass. Po ich spożyciu mogą wystąpić dolegliwości określane jako dumping syndrome charakteryzujące się: kołataniem serca, uczuciem gorąca, zawrotami głowy, biegunką, nudnościami i wymiotami. Obawy te mogą wywołać również inne produkty zawierające cukier, np. słodkie owoce (zwłaszcza dojrzałe), przetwory mleczne (mleko, słodkie jogurty, serki) oraz słodkie napoje (w tym soki). Dlatego pacjenci po tej operacji powinni wykluczyć całkowicie z diety produkty zawierające cukry proste.
  5. Spożywanie produktów o wysokiej wartości odżywczej, czyli takich, które dostarczają dużej ilości składników odżywczych. Zapobiega to niedoborom pokarmowym, na które pacjenci po operacjach bariatrycznych są szczególnie narażeni z powodu znacznego ograniczenia ilości spożywanej żywności, a często także jednostronnej diety.
  6. Spożywanie odpowiedniej ilości białka. Produkty bogatobiałkowe (mięso, drób, ryby, jaja, mleko i przetwory mleczne) należy spożywać w każdym posiłku. Dostarczają one łatwo przyswajalnego białka, niezbędnego do budowy komórek organizmu i gojenia się rany pooperacyjnej, oraz zapobiegają utracie tkanki mięśniowej. Produkty bogatobiałkowe, zwłaszcza te o stałej konsystencji, dłużej przebywają w żołądku, są dłużej trawione i dają uczucie sytości przez czas dłuższy, niż ta sama ilość produktu, zawierającego dużo węglowodanów.
  7. Unikanie produktów i potraw tłustych, zwłaszcza smażonych, które opóźniają opróżnianie żołądka i mogą powodować refluks żołądkowo-przełykowy, ale także biegunkę i mdłości.
  8. Zapobieganie niedoborom witamin i składników mineralnych, w tym szczególnie witamin z grupy B, wapnia i żelaza
    • źródłami witaminy z grupy B1 są: mięso i jego przetwory, produkty zbożowe (pieczywo, kasze, ryż, makarony)
    • źródłami witaminy B12 są: mięso czerwone, wątróbka, ryby
    • źródłami kwasu foliowego są: zielone warzywa liściaste (szpinak, jarmuż, brokuły, natka pietruszki) owoce, nasiona roślin strączkowych, produkty zbożowe z pełnego ziarna (pieczywo razowe, gruboziarniste kasze i makarony)
    • źródłami wapnia są: mleko i przetwory mleczne, w przypadku nietolerancji słodkiego mleka, wskazane są fermentowane napoje mleczne (jogurt, kefir, maślanka)
    • źródłami żelaza są; mięso czerwone i przetwory mięsne, ryby, razowe pieczywo i makarony, grube kasze (np. gryczana, jęczmienna, pęczak), nać pietruszki

Zalecenia dotyczące spożywania płynów

Po operacjach bariatycznych powinno się spożywać minimum 1,5 litra płynów na dzień. Nie należy pić przed posiłkiem, w trakcie posiłków i około 30 min po nich, ponieważ żołądek jest zbyt mały na to, by pomieścić jednocześnie płyny i pokarm stały. Jednoczesne przyjmowanie pokarmów stałych i płynnych może powodować przepełnienie żołądka, a w konsekwencji ból i wymioty. Płyny mogą także przyspieszać przesuwanie treści pokarmowej z żołądka do dwunastnicy i zmniejszać uczucie sytości.

Dozwolone są niegazowane napoje ubogokaloryczne i bezkaloryczne, takie jak: woda mineralna, herbata czarna, zielona, słabe herbaty owocowe. Wykluczyć należy:

  • napoje gazowane, ponieważ zawarty w nich gaz rozciąga ściany żołądka i nasila odbijanie
  • nierozcieńczone soki warzywne i warzywno-owocowe, mogące powodować zgagę
  • słodzone napoje, które są bogatokokaloryczne, a ponadto ze względu na dużą zawartość cukru mogą powodować biegunkę
  • mocną kawę i herbatę, które mogą działać odwadniająco, zmniejszać wchłanianie, a także zwiększać wydalanie niektórych ważnych składników mineralnych (wapnia, magnezu, żelaza)
  • alkoholu, który jest bardzo kaloryczny, a także sprzyja stłuszczeniu wątroby.

Diety stosowane u chorych po operacjach bariatrycznych

Żywienie pacjentów po operacjach zmniejszenia żołądka obejmuje 5 zasadniczych etapów stosowania diet – dieta płynna, płynna wzmocniona (półpłynna), papkowata, łatwostrawna oraz ubogoenergetyczna. Różnią się one składem i konsystencją, czasem rozpoczęcia i trwania, zależnym od tolerancji przez pacjenta oraz od rodzaju operacji. Pokarmy nie powinny drażnić przewodu pokarmowego chemicznie, mechanicznie i termicznie.

Dieta płynna

Jej zadaniem jest łagodzenie pragnienia, dostarczanie odpowiedniej ilości płynów i oszczędzanie czynności wydzielniczej żołądka. Jednak ze względu na małą wartość energetyczną i odżywczą powinna być stosowana krótko, średnio od 1 do 3 dni. Dozwolone są wtedy czysta, przegotowana woda, woda mineralna niegazowana, a następnie herbata lub rumianek. Należy je pić powoli, małymi łykami. Początkowo ilość płynu wypijana co godzinę powinna wynosić około 60 ml (1/3 szklanki). Zbyt szybkie picie lub spożywanie jednorazowo zbyt dużych ilości płynów może spowodować nudności lub wymioty. Płyny powinny być letnie. W 4 dobie po operacji można zacząć pić bardzo rozcieńczony kleik (z kaszy jęczmiennej, ryżu, płatków owsianych) i chudy, czysty rosół (z cielęciny lub drobiu). Przy dobrej tolerancji od 4. lub 5 dnia można podawać mleko, jogurt, kefir, maślankę o małej zawartości tłuszczu, rozcieńczone soki owocowe, warzywno-owocowe (w stosunku 1:2, tj. 1/3 szklanki płynu w 2/3 szklanki wody). Ten rodzaj diety należy stosować przez 1 tydzień (po operacjach typu opaska regulowana, pionowa plastyka żołądka, mankietowa resekcja żołądka) do 2 tygodni (po operacji typu gastric bypass).

Dieta półpłynna

W 6. dobie po operacji można zacząć stosować dietę półpłynną. Oznacza to, że produkty stałe należy rozdrobnić, zmiksować i rozcieńczyć. Dotychczas stosowaną dietę można wzbogacić m.in. o sery twarogowe (półtłuste lub chude rozdrobnione i zmiksowane z mlekiem, jogurtem), rzadki budyń mleczny, gotowane rozdrobnione białko jaja, które można połączyć z mlekiem, rosołem lub zupą jarzynową oraz gotowane chude mięso i ryby, dokładnie zmielone lub zmiksowane i połączone z płynem, np. z chudym rosołem, wywarem z warzyw, zupą jarzynową, rzadkim kleikiem. Można rozpocząć podawanie kasz i płatków, początkowo w postaci kleików, a pieczywo powinno być pokrojone na bardzo małe cząstki i rozmoczone w płynie. Warzywa i owoce zaleca się spożywać bez skórek i pestek. Powinny być one gotowane, pieczone, przetarte, zmiksowane, w postaci np. kisielu ze świeżych owoców (najlepiej bez cukru), puree, musu, zupy, koktajlu owocowego lub warzywnego, rzadkiej zupy. Szczególnie polecane są w tym okresie gotowe zupy i desery dla niemowląt. Ziemniaki należy przygotowywać w formie puree, np. z mlekiem lub rozdrabniać w zupie.

Dieta papkowata

Obejmuje produkty zmiksowane do konsystencji przypominającej jedzenie dla niemowląt. Na tym etapie zaleca się produkty i potrawy miękkie, najlepiej pod postacią past, pulpetów, klopsików, puree, musów. Ten rodzaj diety powinno się stosować, w zależności od rodzaju operacji i tolerancji przez organizm, do 2 tygodni (po operacjach typu opaska regulowana, pionowa plastyka żołądka, mankietowa resekcja żołądka) i do 8 tygodni (po operacji typu gastric bypass).

Dieta łatwo strawna

Przy dobrej tolerancji potraw papkowatych można zacząć stopniowo wprowadzać produkty o miękkiej konsystencji. W razie konieczności produkty można rozgniatać widelcem. Potrawy powinny być gotowane w wodzie lub na parze, ale mogą być też pieczone w piekarniku, w folii, pergaminie, ewentualnie grillowane lub duszone bez wcześniejszego obsmażania. Szczególnie polecane są ryby, których mięso jest bardzo miękkie. Dieta ta powinna być stosowana od 2 do 6 tygodni.

Dieta ubogoenergetyczna

Obejmuje produkty i potrawy zawierające małe ilości tłuszczu i/lub cukrów prostych. Ten rodzaj diety powinien być traktowany jako zwyczajowy sposób żywienia.

Reasumując: właściwy sposób odżywiania nie tylko pomaga w redukcji masy ciała i zapobiega ponownemu tyciu, ale może także zapobiegać nietolerancjom i niedoborom pokarmowym, korygować je, a ponadto zapobiegać poważnym powikłaniom pooperacyjnym.

Piśmiennictwo:

1.Bariatric Surgery Program UCI Medical Center. University of California, Irvine, Orange, California UCI http://www.ucihealth.com/baraiatric/eating.htm [03.02.2007]
2.Diet guidelines for gastric bypass and vertical banded gastroplasty. University of Minnesota Medical Center, Fairview. http://www.tc.umn.edu/~lesli002/UMMC-Fairview%20PDF%27s/Diet%20Guidebook%20for%20Dr.%20Buchwald%20VBG%20and%20Gastric%20Bypass.pdf [03.02.2007]
3.Diet plan after gastric bypass bariatric surgery.info. http://www.bariatric-surgery.info/stomach-bypass-diet-advice.htm 2007-02-03 [03.02.2007]
4.Dietary guidelines after gastric bypass. UCSF Medical Center. University of California, San Francisco, California http://www.ucsfhealth.org/education/dietary_guidelines_after_gastric_bypass [03.02.2007]
5.Fried M., Hainer V., Basdevant A. i wsp.: Interdisciplinary European guidelines on surgery of severe (morbid) obesity. Obes. Surg., 2007; 17(2): 260–270
6.Jackson F.W.: Gastric bypass diet. Jackson Siegelbaum Gastroenterology, Harrisburg, Pennsylvania http://gicare.com/pated/edtgs22.htm [03.02.2007]
7.Gastric bypass diet: nutritional needs after weight-loss surgery. Mayo Clinic Rochester, Minnesota http://www.mayoclinic.com/health/gastric-bypass-diet/MY00007 [03.02.2007].
8.Jeznach-Steinhagen A., Bień K.: Zalecenia dietetyczne po operacjach bariatrycznych. Med. Metabol., 2007; 11(1): 81–84
9.New demensions weight loss surgery: diet after surgery. Huebner Medical Center, San Antonio, Texas http://sabariaric.com/diet.php [03.02.2007]
10.Nutritional guidelines after gastric bypass surgery. http://www.hopkinsbayview.org/healthydirections/healthconditions/digest/gastric02.pdf. [03.02.2007]
11.Nutritional guidelines after Roux-en-Y gastric bypass surgery. The Cleveland Clinic Bariatric and Metabolic Institute, Cleveland, Ohio http://www.obesityhelp.com/forums/rny/nutritional-guidelines-after-roux-en-y-gastric-bypass-surgery.html [03.02.2007]
12.Nutritional guidelines for laparoscopic sleeve gastrectomy. Johns Hopkins Center for Bariatric Surgery, Baltimore, Maryland http://www.hopkinsbayview.org/bin/c/a/nutrition_sleeve.pdf [03.02.2007]
13.Postoperative bariatric diets: bariatric surgery at Highland Hospital. Highland Hospital University of Rochester Medical Center, Rochester, New York http://www.urmc.rochester.edu/hh/services-centers/bariatrics/bariatric-diets.cfm [02.03.2007]
14.The Cornell Weight Loss Surgery Program: dietary guidelines for laparoscopic sleeve gastrectomy – The Weill Cornell Weight Loss Surgery Program. Weill Medical College of Cornell University, New-York http://www.cornellweightlosssurgery.org/pdf/dietary_guidelines_sleeve_gastrectomy.pdf [03.02.2007]
15.Wskazówki dietetyczne dla pacjentów po operacji założenia regulowanej opaski na żołądek. ETHICON ENDO-SURGERY a Johnson & Johnson Company
16.Your Diet After Surgery. Dartmouth-Hitchcock Medical Center, Lebanono, New Hampshire http://patients.dartmouth-hitchcock.org/bariatric/dhmc_your_diet_after_surgery.html [03.02.2007]
08.10.2015
Zobacz także
  • Chirurgiczna korekcja nadmiaru powłok po zabiegu bariatrycznym
  • Seks po operacji bariatrycznej
  • Chirurgia bariatryczna
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta