×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Czosnek

dr n. med. Dominika Wnęk, dietetyk

Czosnek pospolity (Allium sativum) to nie tylko przyprawa, ale także roślina, której walory zdrowotne znane są od bardzo dawna. Jej właściwości bakteriobójcze były wykorzystywane już w starożytnym Rzymie, Grecji i Egipcie. Czosnek jest wprawdzie znany od tysięcy lat, jednak jego szczegółowy skład ustalono dopiero w latach 40. XX wieku. Obecnie czosnek pospolity jest tak rozpowszechniony, że rośnie niemalże na całej kuli ziemskiej, z wyjątkiem jedynie lasu tropikalnego i Antarktydy.


Fot. pixabay.com

Świeże główki czosnku zawierają około 65% wody, 28% węglowodanów, 2,3% organicznych związków siarki, 2% białka i 1,2% wolnych aminokwasów (np. cysteina, metionina, arginina). Czosnek – w porównaniu z innymi warzywami – jest dość kaloryczny – zawiera 146 kcal/ 100 g części jadalnych. Nie jest to jednak problem, ponieważ je się go niewiele. Jeden ząbek waży około 4 g, czyli dostarcza blisko 6 kcal. Czosnek jest ponadto bogatym źródłem witaminy C. W 100 g części jadalnych produktu znajduje się 31 mg tej witaminy. Czosnek zawiera także minerały – stosunkowo dużo potasu, żelaza i fosforu (odpowiednio 400 mg, 1,7 mg i 153 mg w 100 g produktu).

Spośród wielu składników czosnku największą rolę odgrywają związki siarki, które odpowiadają za charakterystyczny zapach surowca. Zalicza się do nich allicynę – jedną z najistotniejszych substancji biologicznie czynnych w czosnku. Allicyna, która powstaje po uszkodzeniu tkanek czosnku (po zmiażdżeniu ich lub wskutek żucia) z alliny, pod wpływem enzymu allinazy, to składnik, który wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe, przeciwzakrzepowe oraz przeciwnowotworowe.

Właściwości zdrowotne czosnku

Czosnek zmniejsza stężenie cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL. Wpływa także na stężenie triglicerydów we krwi. Zwiększone stężenie triglicerydów wiąże się z dużym ryzykiem chorób układu sercowo-naczyniowego, dlatego uważa się, że regularne spożycie czosnku może działać profilaktycznie i chronić przed rozwojem tych chorób.

Badania epidemiologiczne wykazują ponadto wyraźną zależność między dietą bogatą w czosnek a małą zachorowalnością na nowotwory układu pokarmowego. Badania in vitroin vivo wskazują, że czosnek zapobiega namnażaniu się różnego rodzaju komórek nowotworowych. Narodowy Instytut Raka (NCI) w Stanach Zjednoczonych uznał czosnek za jedno z warzyw o największym potencjalnym działaniu przeciwnowotworowym. Dane o wpływie spożycia czosnku na ryzyko występowania nowotworów są wprawdzie obiecujące, jednak należy uwzględnić dodatkowo różnorodne czynniki genetyczne i środowiskowe, które znacząco wpływają na zróżnicowanie odpowiedzi osobniczej.

Właściwości przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne czosnku były znane już Ludwikowi Pasteurowi, który stosował go do przemywania i odkażania ran. Za przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne działanie czosnku odpowiada allicyna, jego przeciwwirusowe właściwości są natomiast związane z pochodną allicyny – ajoenem. Badania wskazują, że ekstrakt z czosnku oddziałuje m.in. na bakterie jak Gram-dodatnie: Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumonia, oraz Gram-ujemne: Escherichia coli, Klebsiella pneumonia.

W jednym z badań porównywano działanie czosnku i dwóch syntetycznych leków przeciwgrzybiczych – imidazolu oraz triazolu. Badano grzyba, który jest najczęstszą przyczyną grzybicy stóp. Okazało się, że preparat z allicyną, porównywany z lekami powszechnie stosowanymi w grzybicy stóp, charakteryzował się podobną lub nawet większą skutecznością niż syntetyczne leki przeciwgrzybiczne.

Z innej beczki

W średniowieczu uważano, że czosnek chroni przed czarną magią i wampirami. Powieszony nad drzwiami strzegł dom przed czarownicami. Wierzono, że jego ostry zapach odstrasza strzygi i wampiry. Ponoć w Afryce rybacy, który chcą uniknąć ataku krokodyla, smarują się czosnkiem.

Aleksander Dumas w Wielkim słowniku kulinarnym pisał, że „Powietrze w Prowansji jest przesiąknięte zapachem czosnku, więc bardzo zdrowo nim oddychać...”

Nie wszyscy jednak mieli równie dobre zdanie na temat czosnku. Król Alfons Kastylijski tak go nie lubił, że w 1330 roku wydał zakaz wstępu na dwór królewski rycerzom, którzy spożywali czosnek i cebulę. Zabronił im także prowadzenia rozmów z  pozostałymi dworzanami przez okres 4 tygodni.

Piśmiennictwo:

Astal. Z.E.: The inhibitory action of aqueous garlic extract on the growth of certain pathogenic bacteria. Eur. Food Res. Technol. 2004; 218: 460–464
Lau B.H.S, Tadi P.P., Tosk J.M.: Allium sativum (garlic) and cancer prevention. Nutr. Res. 1990; 10: 937–948
Toussaint-Samat M.: Historia naturalna i moralna jedzenia. Warszawa 2008

09.11.2018
Zobacz także
  • Rtęć w rybach oraz inne substancje niepożądane - czy jedzenie ryb jest bezpieczne?
  • Oliwa z oliwek
  • Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki
  • 7 produktów żywnościowych wspomagających odporność
  • Czosnek ogrodowy
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta