Foliany (folacyna, kwas foliowy) to duża grupa związków, pochodnych pteryny o zróżnicowanym stopniu utlenienia, wykazujących aktywność biologiczną kwasu foliowego.
Fot. pixabay.com
Foliany uczestniczą m.in. w:
- procesach syntezy kwasów nukleinowych, puryn i pirymidyn
- w procesach hydroksylacji długołańcuchowych kwasów tłuszczowych
- wspólnie z witaminą B12 w przekształcaniu homocysteiny do metioniny
- w prawidłowym funkcjonowaniu układu krwiotwórczego, nerwowego i sercowo-naczyniowego
- współuczestniczy w regulacji tworzenia i dojrzewania krwinek czerwonych
- w procesach wzrostu, rozwoju i rozmnażania wszystkich komórek ustroju.
Niedobory żywieniowe folianów u przyszłych matek mogą być przyczyną powstawania u noworodków takich wad wrodzonych, jak bezmózgowie czy przepukliny rdzenia kręgowego.
W przypadku niedoborów folianów, a także witaminy B6 i witaminy B12 dochodzi do zwiększonego wytwarzania homocysteiny w komórkach ustrojowych i jej przechodzenia do krwi. Obserwacje kliniczne wskazują na istnienie współzależności pomiędzy podwyższonym stężeniem homocysteiny w surowicy a rozwojem miażdżycy. Przypuszcza się, że niedobór folianów może mieć znaczenie w chorobie Alzheimera.
Kwas foliowy nie jest toksyczny. Jednakże wskazuje się, że zbyt duże dawki tej witaminy mogą utrudniać rozpoznanie niedokrwistości na tle niedoboru witaminy B12. Ponadto nadmiar kwasu foliowego może powodować zaburzenia układu nerwowego i pokarmowego. U niektórych ludzi mogą się tworzyć szkodliwe kryształy folacyny w moczu, jak również odczyny alergiczne na skórze.
We wszystkich grupach wiekowych występuje duże ryzyko niedoboru tej witaminy. Wiąże się to z niejednakową przyswajalnością poszczególnych pochodnych kwasu foliowego występujących w żywności. Mimo że ich zawartość w niektórych produktach jest duża, to przyswajalność kwasu foliowego jest mała. Zalecane jest spożywanie pokarmów bogatych w foliany lub zastępowanie ich syntetycznym kwasem foliowym w profilaktycznej dawce dziennej 400 µg.
Dobrym źródłem folianów są warzywa i owoce, np.: szpinak, brokuły, kapusta włoska, nasiona roślin strączkowych, awokado, kiwi, mango, pomarańcze, jak również wątroba i drożdże. Do głównych grup produktów dostarczających foliany w codziennej diecie należą: warzywa i produkty zbożowe.
Zawartość folianów w 100 g wybranych produktów spożywczych | |
---|---|
mąka pszenna typ 500 | 54,0 µg |
kasza gryczana | 32 µg |
ryż brązowy | 53,0 µg |
pieczywo żytnie | 9,0–38,0 µg |
pieczywo pszenne | 27,9–44,5 µg |
brokuły | 119,0 µg |
brukselka | 130,0 µg |
kalafior | 55,0 µg |
kapusta włoska | 80,0 µg |
papryka czerwona | 52,0 µg |
szpinak | 193 µg |
banan | 22 µg |
kiwi | 38,0 µg |
pomarańcza | 30,0 µg |
truskawki | 17 µg |
orzechy laskowe | 72,0 µg |
orzechy arachidowe | 110 µg |