×
COVID-19: wiarygodne źródło wiedzy

Pląsawica

lek. med. Paulina Brożek

Co to jest pląsawica i jakie są jej przyczyny?

Pląsawica to zaburzenie ruchowe cechujące się ciągłymi, płynnymi ale nieprawidłowymi ruchami, którym towarzyszy obniżenie napięcia mięśniowego. Ruchy pląsawicze często nasilają się pod wpływem ruchów dowolnych, które próbuje wykonać osoba chora. Pląsawica jest spowodowana uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego (OUN), w którego skład wchodzi mózg i rdzeń kręgowy. Uszkodzenie OUN może być spowodowane przez chorobę układu nerwowego, uraz lub toksyny. Istnieją choroby, których głównymi objawami są ruchy pląsawicze. Są to pląsawica Huntingtona i pląsawica Sydenhama. Częstą przyczyną ruchów pląsawiczych jest zaburzenie ukrwienia mózgu, przede wszystkim w wyniku udaru mózgu, zarówno niedokrwiennego, jak i krwotocznego. Ruchy pląsawicze mogą też towarzyszyć innym chorobom (m.in. AIDS, zespołowi antyfosfolipidowemu czy toksoplazmozie).

Pląsawice dzieli się na wrodzone oraz nabyte.

Pląsawice wrodzone

Pląsawice wrodzone są spowodowane zaburzeniami genetycznymi, które rodzice przekazują potomstwu. Należą do nich pląsawica Huntingtona, neuroakantocytoza i pląsawica w przebiegu choroby Wilsona.

  • Pląsawica Huntingtona
  • Neuroakantocytoza
    Neuroakantocytoza jest chorobą genetyczną. Pierwsze objawy ujawniają się około 35. roku życia. Choroba zawdzięcza swoją nazwę akantocytom, czyli nieprawidłowym krwinkom czerwonym. Głównymi objawami neuroakantocytozy są różne zaburzenia ruchowe, przede wszystkim ruchy pląsawicze, tiki i drgawki. W neuroakantocytozie oprócz objawów ruchowych dochodzi do zaburzeń zachowania i osobowości, które następnie przechodzą w otępienie.
  • Pląsawica w przebiegu choroby Wilsona
    Choroba Wilsona jest wrodzoną chorobą genetyczną, w przebiegu której w dochodzi do nadmiernego odkładania się miedzi w organizmie. Oprócz uszkodzenia wątroby, chorobie towarzyszą objawy psychiczne, głównie depresja, otępienie i psychoza oraz zaburzenia ruchowe, które mają charakter pląsawicy, drżenia, zaburzenia chodu i mowy.

Pląsawice wtórne

Pląsawice wtórne (nabyte) występują w przebiegu chorób lub mogą zostać wywołane przez czynnik uszkadzający, na przykład leki, toksyny, zaburzenia metaboliczne czy infekcje.

  • Pląsawica Sydenhama
    Pląsawica Sydenhama jest chorobą autoimmunologiczną, w której układ odpornościowy niszczy własne komórki i tkanki organizmu, zamiast atakować ciała obce (np. bakterie). Choroba dotyka dzieci i wcześniej nazywana była tańcem świętego Wita, ze względu na charakterystyczne, niekontrolowane ruchy wykonywane przez chorego. Przyczyną jej wystąpienia jest zakażenie bakteriami z grupy paciorkowców, które aktywuje nieprawidłową odpowiedź układu odpornościowego - zaczyna on wytwarzać przeciwciała skierowane przeciwko własnym komórkom. Przeciwciała te atakują układ nerwowy i wywołują ruchy pląsawicze, które pojawiają się po kilku tygodniach, a nawet miesiącach od zakażenia. Autoprzeciwciała atakują również tkanki innych narządów, przede wszystkim serca i stawów.
  • Pląsawica ciężarnych
    Objawy choroby pojawiają się w 2. lub 3. trymestrze ciąży i zazwyczaj ustępują po porodzie. Pląsawica ciężarnych częściej występuje u kobiet, które w dzieciństwie chorowały na pląsawicę Sydenhama. Rzadko zaburzenia ruchowe mogą się utrzymywać po ciąży, a ich nasilenie jest znacznie mniejsze niż na początku choroby.
  • Udar mózgu jako przyczyna pląsawicy
    Udar mózgu polega na zaburzeniu ukrwienia mózgu. Najczęściej jest spowodowany niedokrwieniem mózgu, ale może być także konsekwencją krwawienia wewnątrzczaszkowego. Przy pląsawicy spowodowanej udarem mózgu ruchy pląsawicze są ograniczone do kończyny górnej lub dolnej i dotyczą połowy ciała. U wielu pacjentów po kilku dniach ruchy pląsawicze zanikają lub znacznie się zmniejszają.
  • Pląsawica spowodowana zaburzeniami metabolicznymi
    U osób chorujących na cukrzycę w wyniku znacznego niedoboru insuliny może dojść do pojawienia się kwasicy ketonowej, która polega na zużywaniu przez organizm tłuszczu zamiast cukru do produkcji energii. W kwasicy ketonowej ilość uzyskiwanej energii jest bardzo mała, przez co niewiele substancji odżywczych dostarczane jest do mózgu. Zaburzenie funkcjonowania układu nerwowego może spowodować pojawienie się objawów pląsawicy. Zaburzenia ruchowe znikają po unormowaniu metabolizmu.
  • Pląsawica wywołana lekami
    Osoby, które są długotrwale leczone lekami przeciwwymiotnymi albo preparatami blokującymi dopaminę w układzie nerwowym są bardziej narażone na wystąpienie objawów pląsawicy. Niektóre leki, głównie przeciwpsychotyczne (neuroleptyki), jeśli zostaną nagle odstawione mogą wywołać ruchy pląsawicze. Dlatego zawsze należy konsultować z lekarzem każdą próbę zmiany przyjmowania leków. Jeśli w trakcie stosowania neuroleptyków wystąpią objawy pląsawicy należy poinformować o tym lekarza, który zmieni leczenie.
  • Pląsawica w przebiegu chorób autoimmunologicznych
    Pląsawica może też występować u osób, które chorują na choroby autoimmunologiczne, czyli choroby, w których układ odpornościowy atakuje własne komórki organizmu. Najczęściej występuje w przebiegu tocznia układowego i zespołu antyfosfolipidowego. Objawy pląsawicy są zmienne i zazwyczaj występują okresowo, z przerwami, w których nie stwierdza się żadnych zaburzeń ruchowych.

Jak często występuje pląsawica?

Najczęściej występuje pląsawica Huntingtona. W Polsce choroba ta rozwija się u średnio 2 osób na 30 000 mieszkańców. Choroba Wilsona na świecie występuje u średnio 1 osoby na 30 000 mieszkańców.

Pląsawica Sydenhama dotyczy głównie dzieci, częściej dziewczynek w wieku 5-15 lat i występuje bardzo rzadko.

Nie zebrano dokładnych danych epidemiologicznych na temat częstości występowania pląsawicy w przebiegu kwasicy ketonowej, po udarze mózgu lub pląsawicy ciężarnych.

Jak się objawia pląsawica?

Pląsawica charakteryzuje się ciągłymi, płynnymi, ale nieprawidłowymi ruchami, którym towarzyszy obniżenie napięcia mięśniowego. W początkowej fazie rozwoju choroby pląsawica może dotyczyć twarzy i objawia się marszczeniem czoła lub mimowolnymi grymasami. W miarę postępu choroby zaburzenia ruchowe obejmują kolejne części ciała i mogą sprawiać wrażenie skoordynowanych i bezcelowych. Niekiedy ruchy mogą być tak bardzo nasilone, że ograniczają funkcjonowanie chorego. Chód osoby chorującej na pląsawicę jest niepewny, kołyszący, z nagłym przeniesieniem ciężaru ciała na drugą stronę, co może przypominać chód taneczny albo pląsanie. Zaburzenia ruchowe losowo przenoszą się z jednej strony ciała na drugą i nie mają powtarzającego się schematu. W wyniku choroby utrudnione jest dłuższe utrzymanie skurczu mięśni, na przykład wysuwanie języka lub uścisk dłoni. Szybko dochodzi do rozluźnienia mięśni i pojawienia się nawracających skurczów.

Niektórzy pacjenci mogą częściowo hamować ruchy pląsawicze lub maskować je, poprzez wykonywanie innych ruchów celowych, które nakładają się na pląsawicę. Objawy choroby ustępują podczas snu, a nasilają się pod wpływem emocji. W bardzo zaawansowanym stadium choroby pląsawica nie ustępuje nawet podczas snu.

Objawy pląsawic wrodzonych

Objawy pląsawicy wrodzonej pojawiają się stopniowo i zazwyczaj narastają w czasie. Pacjent powinien pozostawać pod stałą opieką lekarza neurologa oraz psychologa, a po pojawieniu się objawów ruchowych - również fizjoterapeuty. W obrazie choroby dominują różne zaburzenia ruchowe, przede wszystkim ruchy pląsawicze, tiki, dystonie i drgawki.

Tiki są szybkimi, krótkotrwałymi skurczami mięśni i występują niezależnie od woli osoby chorej. Mają charakter mrugania, grymasów twarzy albo kiwania lub potrząsania głową. Niekiedy mogą mieć charakter głosowy i wtedy przybierają postać mruczenia, chrząkania lub gwizdania.

Ruchy dystoniczne są powolnymi, skręcającymi ruchami i najczęściej dotyczą języka i twarzy. Doprowadzają do wypadania pokarmu z ust, zaburzeń połykania, przygryzania języka, warg i policzków. W neuroakantocytozie oprócz objawów ruchowych dochodzi do zaburzeń zachowania i osobowości, które następnie przechodzą w otępienie.

Pląsawica w przebiegu choroby Wilsona

Osoba chorująca na chorobę Wilsona pozostaje w ciągłym niepokoju ruchowym, czyli cały czas wykonuje jakieś ruchy - na przykład wykonuje jednocześnie wiele płynnych ruchów głową i kończynami. Charakterystyczne dla choroby są ruchy zgiętych kończyn górnych ku górze i ku dołowi, przypominające „trzepotanie skrzydłami”.

Objawy pląsawic wtórnych

Objawy pląsawic wtórnych mogą się pojawić nagle i zazwyczaj nie postępują. Mają tendencję do ustępowania po usunięciu czynnika, który wywołał ruchy pląsawicze.

Pląsawica Sydenhama

Ruchy są niesymetryczne, płynne i przypominają ciągły niepokój, mogą dotyczyć tylko połowy ciała. Może dochodzić do naprzemiennego zgięcia i wyprostowania ręki lub nogi. Dodatkowo dziecko nie może wykonywać konkretnej czynności przez dłuższy czas, a chorobie towarzyszą zaburzenia mowy, drgawki i niepewny chód. Ruchy pląsawicze utrzymują się przez kilka miesięcy. Rodzice obserwują u dziecka zaburzenia zachowania i nadpobudliwość.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów pląsawicy?

Objawy pląsawicy pierwotnej pojawiają się powoli i początkowo mogą pozostać niezauważone przez osobę chorą. Jeśli zauważy się, że poruszanie się jest utrudnione, występują mimowolne ruchy, których dotąd nie obserwowano, należy się zgłosić do lekarza POZ, który zdecyduje o skierowaniu do specjalisty. Dodatkowo może zaniepokoić utrudnione połykanie, nieskoordynowane ruchy językiem lub grymasy twarzy.

Pląsawica wtórna zazwyczaj pojawia się nagle i objawy mogą zaniepokoić chorego. Najczęściej dotyczą trudności w chodzeniu, zaburzenia postawy oraz pojawienia się niemożliwych do powstrzymania ruchów. W takiej sytuacji należy się również zgłosić do lekarza POZ. Na wizytę należy zabrać leki, które przyjmuje pacjent, ponieważ mogą one stanowić przyczynę ruchów pląsawiczych. Podczas wizyty lekarz zapyta o infekcje przebyte w ciągu ostatnich kilku miesięcy.

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie pląsawicy?

Lekarz zapyta o występowanie podobnych objawów pląsawiczych w rodzinie pacjenta oraz o to, jakie leki przyjmuje pacjent. Dodatkowo lekarz zwróci uwagę na występowanie charakterystycznych objawów choroby Huntingtona, czyli ruchów pląsawiczych, otępienia i zaburzeń osobowości. W przypadku występowania ruchów pląsawiczych u dzieci, lekarz może zapytać o infekcje przebyte w ciągu ostatnich miesięcy i objawy towarzyszące. Jeśli będzie podejrzewał przyczynę neurologiczną, skieruje pacjenta do neurologa.

Neurolog w celu wykazania przyczyny zaburzeń ruchowych skieruje pacjenta na badania obrazowe mózgu, takie jak tomografia komputerowa albo rezonans magnetyczny. Dodatkowo lekarz może zlecić wykonanie badań laboratoryjnych krwi. Jeśli będzie podejrzewał występowanie wrodzonej choroby genetycznej, może zlecić wykonanie badań genetycznych, które pozwolą na potwierdzenie lub wykluczenie diagnozy takiego rozpoznania.

Jakie są metody leczenia pląsawicy?

Pląsawice wrodzone są chorobami, w których nie jest możliwe leczenie przyczyny. Stosuje się wyłącznie leczenie objawów, które ma na celu zmniejszenie zaburzeń ruchowych i psychiatrycznych. W pląsawicy układ nerwowy przekazuje bardzo dużo pobudzeń, które wywołują zaburzenia ruchowe. W celu ich ograniczenia stosuje się leki usuwające dopaminę, która odpowiada za przekazywanie impulsu nerwowego pomiędzy komórkami nerwowymi. Opanowanie zaburzeń psychiatrycznych uzyskuje się poprzez stosowanie leków przeciwpsychotycznych lub przeciwdepresyjnych. U osób, u których występują ruchy pląsawicze w przebiegu choroby pierwotnej, ważne jest wczesne wdrożenie rehabilitacji ruchowej, aby jak najdłużej zachować sprawność. Pomocne jest również wsparcie psychologiczne, zarówno dla osoby chorującej na pląsawicę wrodzoną, jak i jego rodziny.

Pląsawice wtórne w większości przypadków ustępują same po usunięciu czynnika wywołującego (np. odstawieniu leków lub opanowaniu zaburzeń metabolicznych). Jeśli pląsawica występuje w przebiegu innej choroby, należy leczyć chorobę podstawową.

Nie istnieje leczenie przyczyn pląsawicy Sydenhama. W celu zmniejszenia objawów ruchowych skuteczne są leki uspokajające, leki przeciwdrgawkowe stosowane w leczeniu padaczki oraz glikokortykosteroidy. Przyczyną choroby jest infekcja bakteryjna, dlatego należy stosować antybiotyki.

Czy jest możliwe całkowite wyleczenie pląsawicy?

Pląsawice wrodzone należą do chorób postępujących, których nie można wyleczyć.

Większość objawów pląsawic wtórnych ustępuje samoistnie. Pląsawica Sydenhama na ogół prowadzi do samoistnego wyzdrowienia, jednak (bardzo rzadko) objawy mogą się utrzymywać przez całe życie. Choroba może nawracać i co trzeci pacjent może ponownie zachorować nawet po kilku latach. W przypadku kobiet, które w dzieciństwie chorowały na pląsawicę Sydenhama, ryzyko wystąpienia pląsawicy ciężarnych jest większe. Objawia się ona w trakcie ciąży występowaniem mimowolnych ruchów, których nasilenie zmniejsza się po porodzie lub które ustępują całkowicie.

Co trzeba robić po zakończeniu leczenia pląsawicy?

Pląsawice wrodzone są chorobami nieuleczalnymi i z tego powodu pacjenci powinni pozostawać pod stałą kontrolą neurologa, który w odpowiedzi na pojawiające się objawy będzie dobierał odpowiednie leczenie. Ważne jest, aby pacjent pozostawał również pod stałą opieką rehabilitanta, aby jak najdłużej zachować sprawność fizyczną.

Należy unikać czynników, które wywołały pląsawicę wtórną. Osoby chorujące na cukrzycę, u których w przeszłości występowała pląsawica, powinny odpowiednio kontrolować glikemię (poziom cukru we krwi) oraz stosować się do zaleceń lekarza. Pozwoli to na zapobieganie wystąpieniu kwasicy ketonowej, która może wywołać ruchy pląsawicze. Pląsawica Sydenhama może nawracać nawet po kilku latach, dlatego podczas każdej infekcji należy obserwować, czy nie pojawiają się zaburzenia ruchowe. Jeśli w przeszłości w wyniku stosowania określonego leku pojawiła się pląsawica, należy informować o tym lekarza, szczególnie podczas przepisywania nowych leków.

Kobiety, które w dzieciństwie chorały na pląsawicę Sydenhama są bardziej narażone na ponowne wystąpienie objawów pląsawiczych w okresie ciąży lub w stosowania antykoncepcji hormonalnej. Kobieta, która planuje stosować antykoncepcję hormonalną lub jest w ciąży, powinna poinformować ginekologa o przebytej w dzieciństwie pląsawicy.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na pląsawicę?

Nie istnieją metody zapobiegania wystąpienia pląsawicy wrodzonej (m.in. pląsawicy Huntingtona, choroby Wilsona i akantocytozy). Wykonanie badań genetycznych jeszcze przed rozwojem pełnoobjawowej pląsawicy, pozwoli na określenie ryzyka wystąpienia choroby. Nie istnieje również metoda zapobiegania pląsawicy Sydenhama. Jedynie unikanie czynników, które wywołały pląsawicę wtórną, pozwala na uniknięcie zachorowania.

08.11.2016
Zobacz także
  • Choroba Huntingtona
Wybrane treści dla Ciebie
  • Grzybice ośrodkowego układu nerwowego
  • Zanik wieloukładowy
  • Choroba Wilsona
  • Stwardnienie rozsiane
  • Dyskinezy
  • Choroba Huntingtona
Doradca Medyczny
  • Czy mój problem wymaga pilnej interwencji lekarskiej?
  • Czy i kiedy powinienem zgłosić się do lekarza?
  • Dokąd mam się udać?
+48

w dni powszednie od 8.00 do 18.00
Cena konsultacji 29 zł

Zaprenumeruj newsletter

Na podany adres wysłaliśmy wiadomość z linkiem aktywacyjnym.

Dziękujemy.

Ten adres email jest juz zapisany w naszej bazie, prosimy podać inny adres email.

Na ten adres email wysłaliśmy już wiadomość z linkiem aktywacyjnym, dziękujemy.

Wystąpił błąd, przepraszamy. Prosimy wypełnić formularz ponownie. W razie problemów prosimy o kontakt.

Jeżeli chcesz otrzymywać lokalne informacje zdrowotne podaj kod pocztowy

Nie, dziękuję.
Poradnik świadomego pacjenta