Co to jest różyca i jakie są jej przyczyny?
Różyca jest ograniczoną do miejsca infekcji lub uogólnioną narządową chorobą zakaźną spowodowaną przez patogenne szczepy bakterii – włoskowca różycy (Erysipelothrix rhusiopathiae). Bakteria ta jest odporna na warunki środowiskowe i występuje na całym świecie.
Zachorowania dotyczą ludzi i zwierząt: świń, bydła, owiec, ptactwa domowego, ryb. Zachorowania na różycę wśród ludzi są najczęściej spowodowane zawodowym narażeniem na kontakt z zakażonym zwierzęciem lub produktami pochodzenia zwierzęcego. Bakterie znajdują się w wydzielinie dróg oddechowych, moczu i kale zwierząt. Przyczyną zakażenia są zranienia skóry spowodowane kośćmi i mięsem wieprzowym lub ościami, łuskami i mięsem rybim. Do zakażenia dochodzi poprzez wnikanie bakterii przez uszkodzoną skórę. Następnie drogą naczyń krwionośnych może dojść do rozsiewu zakażenia do serca (zapalenie wsierdzia), kości (martwica kości), stawów, mózgu i płuc.
Jak często występuje różyca?
Różyca występuje na całym świecie. Brak aktualnych danych epidemiologicznych określających częstość występowania różycy w Polsce. Archiwalne dane epidemiologiczne wskazują, że w Polsce w latach 1966–2008 zarejestrowano prawie 11 tys. przypadków różycy, a w latach 1999–2008 ponad 1000 przypadków, co daje kilkaset przypadków tej choroby rocznie.
Jak się objawia różyca?
Można wyróżnić następujące postacie różycy:
- skórna – ograniczona i rozsiana
- posocznicowa – powikłana postacią narządową.
W różycy ograniczonej do skóry charakterystyczne są palące, bolesne zmiany skórne zajmujące najczęściej eksponowane okolice skóry (palce i dłonie). Skóra w obrębie zmian jest zmieniona zapalnie, zaczerwieniona, ocieplona, obrzęknięta z napiętą wygładzoną błyszczącą powierzchnią nad zmienionym chorobowo obszarem. Zmiany skórne są wyraźnie odgraniczone od zdrowej skóry. Gorączka w postaci skórnej nie zawsze występuje.
W postaci posocznicowej lub narządowej różycy występuje gorączka, nacieki zapalne skóry ze zmianami pęcherzowymi i martwiczymi. Jeżeli do zakażenia doszło drogą inną niż przez skórę, zmiany skórne mogą być nieobecne. Najczęstszym powikłaniem uogólnionej różycy jest zapalenie wsierdzia, które może przebiegać z nawracającą gorączką, dreszczami, pogorszeniem tolerancji wysiłku, dusznością, uczuciem kołatania serca, zwiększonym poceniem się w nocy, utratą masy ciała.
Lekarz podczas badania może stwierdzić podwyższoną temperaturę ciała oraz zmiany spowodowane stanem zapalnym w okolicy rany: miejscowe zaczerwienienie, twardy bolesny naciek zapalny, wydzielinę z rany, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. W miarę postępu i uogólniania się choroby może pojawić się zwiększona częstotliwość oddechów, objawy osłuchowe zapalenia dróg oddechowych, objawy neurologiczne wynikające z uszkodzenia określonych nerwów (np. w wyniku udaru), szmer podczas osłuchiwania serca, bolesność palpacyjna jamy brzusznej, powiększenie wątroby i śledziony.
Co robić w przypadku wystąpienia objawów różycy?
W przypadku podejrzenia zakażenia skóry włoskowcem różycy należy zgłosić się do lekarza rodzinnego. W przypadku szybko szerzącego się zakażenia z rany na okoliczne tkanki, utrzymującej się gorączki, trudności z oddychaniem, objawów neurologicznych lub ostrego bólu brzucha, chory wymaga pilnej konsultacji lekarskiej (pogotowie ratunkowe, szpitalny oddział ratunkowy).
W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie różycy?
Lekarz może podejrzewać różycę na podstawie wywiadu i objawów klinicznych. Pewne potwierdzenie zakażenia włoskowcem różycy wymaga jednak badań mikrobiologicznych, przy czym uzyskanie właściwego materiału do badania jest w przypadku tej choroby utrudnione. Materiałem do badań mikrobiologicznych mogą być zeskrobiny skórne z zajętego obszaru skóry lub posiew bioptatu (wycinka) zmiany chorobowej na skórze. W postaci uogólnionej materiałem do badań mikrobiologicznych może być krew. Dodatkowo, w uzasadnionych przypadkach lekarz może zlecić badania obrazowe (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, echokardiografia) w celu ustalenia rodzaju powikłań choroby.
Jakie są metody leczenia różycy?
Postać skórna różycy ustępuje samoistnie w ciągu 2–4 tygodni. Antybiotykoterapia skraca czas utrzymywania się objawów. Włoskowiec różycy jest wrażliwy na większość powszechnie stosowanych antybiotyków. W postaci posocznicowej lub narządowej różycy, np. w zapaleniu wsierdzia, konieczna jest hospitalizacja, dożylna antybiotykoterapia i objawowe leczenie powikłań.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie różycy?
Różyca ograniczona do skóry jest chorobą całkowicie wyleczalną. Wystąpienie postaci narządowej lub posocznicowej różycy niesie za sobą ryzyko przewlekłych powikłań, np. zapalenia wsierdzia z uszkodzeniem zastawek serca, przewlekłego zapalenia stawów lub incydentów naczyniowych (udar) w ośrodkowym układzie nerwowym.
Co trzeba robić po zakończeniu leczenia różycy?
Po wyleczeniu niepowikłanej różycy zazwyczaj nie ma potrzeby pozostawania pod kontrolą lekarską lub wykonywania badań kontrolnych. Powikłania narządowe różycy (sercowe, neurologiczne) lub dotyczące układu ruchu mogą wymagać specjalistycznego leczenia i rehabilitacji.
Co robić, aby uniknąć zachorowania na różycę?
Narażenie na zachorowanie na różycę dotyczy zasadniczo określonych grup zawodowych. Pracownicy ubojni, zakładów rzeźniczych, przetwórni mięsa powinni znać zasady higieny pracy, w tym w zakresie ochrony własnej. Należy pamiętać o dezynfekcji i prawidłowym opatrzeniu ran po kontakcie z produktami pochodzenia zwierzęcego. Istotne jest również odpowiednie czyszczenie i dezynfekowanie narządzi i powierzchni, które mają kontakt ze zwierzętami lub mięsem.
