Pastereloza

Co to jest pastereloza i jakie są jej przyczyny?

Pastereloza jest chorobą - ograniczoną do skóry i tkanki podskórnej lub uogólnioną - wywoływaną przez bakterię Pasteurella multocida. Bakteria ta powszechnie bytuje w górnych drogach oddechowych dzikich oraz domowych zwierząt, zwłaszcza psów i kotów, ale też ptactwa oraz bydła domowego. U ssaków i ptaków może w określonych warunkach stać się przyczyną ciężkich, śmiertelnych chorób.

Do zakażenia człowieka dochodzi zazwyczaj po ugryzieniu, zadrapaniu lub polizaniu przez zwierzę. W ranach po ugryzieniu przez zwierzęta zazwyczaj pojawia się flora bakteryjna mieszana, jednak najczęściej izolowanym patogenem jest właśnie Pasteurella multocida. Stan zapalny rozwija się w ranie ciągu 24 godzin od ugryzienia. Zakażenie początkowo jest ograniczone do skóry i tkanki podskórnej, ale dość szybko może prowadzić do powstawania ropni, zapalenia powięzi, stawów, kości i uogólnionej choroby powikłanej zajęciem układu nerwowego, serca i innych narządów wewnętrznych. Pastereloza może także prowadzić do sepsy z rozsiewem mikroropni lub do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, które należą do cięższych powikłań tej choroby obarczonych dużą śmiertelnością.

Jak często występuje pastereloza?

Pastereloza występuje na całym świecie. Pogryzienie przez zwierzęta (psy, koty) jest zawsze związane z podwyższonym ryzykiem wystąpienia zakażenia. Szacuje się, że 15-20% ran po ugryzieniu przez psy jest powikłane zakażeniami bakteryjnymi. W sytuacji ugryzień przez koty, których cienkie zęby głęboko penetrują tkanki, powikłanie zakażeniem dotyczy ponad 50% przypadków. Ugryzienia przez koty odpowiadają za 60-80% przypadków zakażeń Pasteurella multocida u ludzi. Nie ma danych epidemiologicznych określających częstość występowania pasterelozy w Polsce. Doświadczenie kliniczne wskazuje, że w Polsce pastereloza nie występuje często, co pośrednio wynika ze świadomości społeczeństwa co do konieczności profilaktyki przeciwtężcowej i przeciw wściekliźnie po ugryzieniu przez zwierzęta. W takiej sytuacji lekarz zazwyczaj zleca zgłaszającemu się pacjentowi dodatkowo antybiotyk, który zapobiega rozwojowi pasterelozy.

Jak się objawia pastereloza?

Pastereloza jest zazwyczaj zakażeniem zlokalizowanym w okolicy rany, jednak choroba może mieć przebieg uogólniony.

Lekarz podczas badania może stwierdzić podwyższoną temperaturę ciała oraz zmiany spowodowane stanem zapalnym w okolicy rany: miejscowe zaczerwienienie, twardy bolesny naciek zapalny, ropną wydzielinę z rany, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. W miarę postępu i uogólniania się choroby u chorego stwierdza się przyspieszenie oddechów, osłuchowe objawy zapalenia górnych dróg oddechowych lub zapalenia płuc, objawy neurologiczne wynikające z uszkodzenia określonych nerwów, objawy podrażnienia lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (tzw. objawy oponowe, np. objaw sztywności karku), bolesność palpacyjną jamy brzusznej, powiększenie wątroby i śledziony.

Co robić w przypadku wystąpienia objawów pasterelozy?

Każdy przypadek ugryzienia przez zwierzę wymaga zazwyczaj zgłoszenia się do lekarza, aby ocenić konieczność profilaktyki przeciwtężcowej i przeciw wściekliźnie. Zakażenia bakteryjne dotyczą <50% ran po ugryzieniach. W razie podejrzenia zakażenia w obrębie rany należy się zgłosić do lekarza rodzinnego. W przypadku zakażenia szybko szerzącego się z rany na okoliczne tkanki, utrzymującej się gorączki, trudności z oddychaniem, objawów neurologicznych lub ostrego bólu brzucha, chory wymaga pilnej konsultacji lekarskiej (pogotowie ratunkowe, szpitalny oddział ratunkowy).

W jaki sposób lekarz ustala rozpoznanie pasterelozy?

Rozpoznanie pasterelozy na podstawie wywiadu i objawów klinicznych jest niemożliwe. Konieczne jest wykonanie badań mikrobiologicznych. Materiałem do badań może być ropna wydzielina z rany lub wymaz z rany, krew, plwocina oraz płyn mózgowo-rdzeniowy - w zależności od charakteru powikłań pasterelozy. Dodatkowo, w uzasadnionych przypadkach lekarz może zlecić badania obrazowe (tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, echokardiografia) w celu ustalenia rodzaju powikłań choroby.

Jakie są metody leczenia pasterelozy?

Każda rana powstała w wyniku ugryzienia przez zwierzę powinna zostać zdezynfekowana. Zasadnicze znaczenie w terapii pasterelozy ma chirurgiczne opracowanie rany, usunięcie zanieczyszczeń, a w przypadku starszych ran - usunięcie ropni i martwych tkanek oraz niezwłoczne zastosowanie antybiotyków. W sytuacji, gdy rana znajduje się na kończynie, zaleca się wyższe ułożenie kończyny aby zminimalizować obrzęk. Bakterie Pasteurella są wrażliwe na większość powszechnie stosowanych antybiotyków. W przypadkach niepowikłanych stosuje się doustne antybiotyki przez około 10 dni. W pasterelozie o ciężkim przebiegu konieczna może być hospitalizacja, dożylna antybiotykoterapia trwająca 2-6 tygodni oraz objawowe leczenie powikłań.

Czy jest możliwe całkowite wyleczenie pasterelozy?

Rokowanie w pasterelozie ograniczonej do rany jest dobre i zazwyczaj wiąże się z całkowitym wyleczeniem. Ryzyko miejscowych powikłań jest większe w przypadku ran w obrębie dłoni, co też zwykle jest związane z dłuższą rekonwalescencją. W przypadkach powikłanych narządowym lub rozsianym zakażeniem Pasteurella multocida śmiertelność może wynosić nawet 30%. Zaawansowany wiek, leczenie immunosupresyjne (osłabiające odporność), zakażenie HIV, alkoholizm, cukrzyca oraz choroby wątroby predysponują do cięższego przebiegu zakażenia.

Co należy robić po zakończeniu leczenia pasterelozy?

Po wyleczeniu niepowikłanej pasterelozy zazwyczaj nie ma potrzeby pozostawania pod kontrolą lekarską czy wykonywania badań kontrolnych. Powikłania narządowe pasterelozy lub dotyczące układu ruchu mogą wymagać specjalistycznego leczenia i rehabilitacji.

Co robić, aby uniknąć zachorowania na pasterelozę?

Należy pamiętać o dezynfekcji i prawidłowym opatrzeniu ran po ugryzieniach przez zwierzęta. Zazwyczaj prawie każdy przypadek ugryzienia przez zwierzę wymaga konsultacji lekarskiej aby ocenić konieczność profilaktyki przeciwtężcowej i przeciw wściekliźnie. Z uwagi na ryzyko zakażeń bakteryjnych eksperci zalecają stosowanie profilaktyki antybiotykowej po ugryzieniach przez zwierzęta, zwłaszcza koty.