Przeszczep wątroby

Przeszczep wątroby jest często metodą z wyboru leczenia niektórych chorób, a czasami jedynym sposobem ich wyleczenia.

Do przeszczepu wątroby kwalifikuje się chorych z poważnymi chorobami wątroby, którzy mają mniej niż 90% szans na przeżycie roku. Większość chorób wątroby może prowadzić do marskości i to właśnie ona jest głównym wskazaniem do zabiegu.

Wskazania do przeszczepu wątroby

• Wirusowe zapalenie wątroby typu B i C (najczęstszym wskazaniem jest WZW typu C)
• Poalkoholowa marskość wątroby
• Nowotwory wątroby
• Choroby wątroby o nieznanej przyczynie (m.in. kryptogenna marskość wątroby)
• Cholestatyczne choroby wątroby (czyli spowodowane zastojem żółci)
• Ostra niewydolność wątroby
• Ciężkie zatrucia o nieodwracalnym przebiegu
• Choroby metaboliczne (np. hemochromatoza, choroba Wilsona)
• Autoimmunologiczne choroby wątroby
• Torbielowatość wątroby
• Urazy wątroby bez możliwości wyleczenia chirurgicznego

Istnieją także przeciwwskazania do przeszczepu wątroby. Do zabiegu nie kwalifikują się chorzy, którym przeszczep nie da szansy na długoletnie przeżycie.

Przeciwwskazania do przeszczepu wątroby

• Ciężkie zakażenia ogólnoustrojowe
• Zaawansowana niewydolność krążenia lub układu oddechowego
• Rozsiany rak wątrobowokomórkowy
• Uzależnienia (narkotyki, alkohol)

Nadużywanie alkoholu jest częstą przyczyną marskości i niewydolności wątroby, jednak do przeszczepu wątroby kwalifikuje się osoby, które co najmniej od pół roku są abstynentami i u których można wykluczyć nieudane zaprzestanie spożywania alkoholu oraz którym zapewniono wsparcie społeczne i psychiatryczne.

Kwalifikacja do przeszczepu wątroby i wybór odpowiedniego momentu jest zadaniem niezmiernie trudnym. Liczba narządów, które można przeszczepić jest bardzo ograniczona, a zapotrzebowanie duże.

Potencjalny biorca przeszczepu wątroby poddany zostaje dokładnym badaniom laboratoryjnym i obrazowym. Ocenia się m.in. stężenie bilirubiny i albumin w surowicy oraz wskaźniki krzepnięcia krwi. Uwzględnia się wiek chorego, a także występujące u niego objawy, takie jak uporczywy świąd czy obrzęki.

Na podstawie wyników przeprowadzonych badań ocenia się rokowanie u chorych, którzy mają być poddani operacji. Służą do tego odpowiednie skale i kryteria, które czasami są specyficzne dla danej jednostki chorobowej. Jeszcze inne skale dotyczą pilności przeprowadzenia zabiegu i obejmują przede wszystkim ocenę powikłań marskości wątroby.

Przebieg zabiegu przeszczepienia wątroby

Przeszczepianie wątroby jest niezwykle trudną operacją. Trudność ta wiąże się m.in. z koniecznością usunięcia chorej wątroby, przywróceniem właściwego ukrwienia narządu w sytuacji, gdy rozwinięte jest tzw. krążenie oboczne, a także charakterystycznymi dla chorób wątroby zaburzeniami krzepnięcia krwi i małą liczbą płytek krwi.

Przeprowadza się przede wszystkim przeszczep wątroby od dawcy zmarłego. Śmierć mózgu dawcy jest potwierdzana dwukrotnie przez zespół składający się z anestezjologa, neurologa i lekarza prowadzącego, z wyłączeniem lekarza transplantologa.

Techniki przeszczepiania wątroby są różne, w zależności od doświadczeń ośrodka i choroby wyjściowej (np. hepatektomia z zawątrobowym odcinkiem żyły głównej dolnej, hepatektomia z zachowaniem tego naczynia). Szczegóły operacji są dostosowywane do warunków anatomicznych, np. zmienności unaczynienia tętniczego i stanu naczyń (miażdżycy). W niektórych jednostkach chorobowych konieczne jest usunięcie dróg żółciowych biorcy, co zmienia także rodzaje stosowanych zespoleń.

Istnieją także techniki nieklasyczne przeszczepiania wątroby, które stosuje się przede wszystkim u dzieci, np. przeszczep części wątroby czy przeszczep od żywego dawcy. Powikłania dotyczą około 15% dawców. Jeszcze innymi technikami są tzw. przeszczepy wspomagające (ortotopowe), w czasie których wszczepiane są dodatkowo prawy lub lewy płat wątroby.

Rokowanie po przeszczepie wątroby

Rok po przeszczepieniu wątroby przeżywa około 90% osób, zaś 5 lat 75% osób. Ostre odrzucanie przeszczepu stwierdza się nawet u 50% pacjentów, jednak skutecznie leczy się je lekami immunosupresyjnymi. Przewlekłe odrzucanie przeszczepu wątroby występuje w około 3–4% przypadków.

Rokowanie zależy od choroby wyjściowej i wystąpienia powikłań. Może dojść m.in. do odrzucenia przeszczepu, braku podjęcia czynności przez przeszczepioną wątrobę, krwawienia, zakrzepicy naczyń, nawrotu choroby (np. wznowy raka, nawrotu chorób autoimmunologicznych) oraz innych powikłań ogólnoustrojowych, takich jak zakażenia, zaburzenia krzepnięcia, zaburzenia oddychania, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia nerkowe i choroby kości.

Postępowanie po przeszczepie wątroby

Chorych po przeszczepie wątroby monitoruje się w kierunku oceny funkcji wątroby i wystąpienia powikłań. Zwykle po 3–4 dniach funkcja wątroby oraz czynności innych układów stabilizują się i pacjenci przekazywani są na OIOM. Po około 2-tygodniowej hospitalizacji chorzy mogą zostać wypisani do domu.

Po przeszczepieniu wątroby konieczne jest leczenie immunosupresyjne (osłabiające układ odpornościowy, przeciwdziałające odrzucaniu przeszczepu). Stosuje się glikokortykosteroidy, azatioprynę, mykofenolan mofetylu oraz leki swoiście działające na limfocyty T – cyklosporynę takrolimus i przeciwciała przeciw antygenowi CD3. Równolegle stosuje się profilaktykę zakażeń wirusowych i grzybiczych (częste u osób poddanych immunosupresji).