Encefalopatia wątrobowa to zespół objawów neuropsychiatrycznych, które są spowodowane poważną chorobą wątroby, najczęściej marskością wątroby. Objawami encefalopatii są m.in dezorientacja, zaburzenia pamięci, myślenia, wahania nastroju, drżenie rąk i zaburzenia snu. W leczeniu stosuje się odpowiednią dietę, leki zwiększające ilość wypróżnień i antybiotyki.
Co to jest encefalopatia wątrobowa?
Encefalopatia wątrobowa to zaburzenie neuropsychiatryczne spowodowane chorobą wątroby. Encefalopatia wątrobowa jest stanem potencjalnie odwracalnym, co oznacza, że w przypadku skutecznego leczenia choroby wątroby objawy encefalopatii ustępują. Encefalopatia wątrobowa może powodować różne objawy i mieć różne nasilenie. Przebieg encefalopatii wątrobowej może mieć charakter epizodyczny, nawracający (kiedy kolejne epizody encefalopatii wątrobowej występują w odstępie sześciu miesięcy lub krótszym) lub trwały – zachowanie i funkcjonowanie chorego jest wówczas na stałe zmienione, objawy o określonym, zwykle niewielkim nasileniu występują cały czas i są przeplatane epizodami encefalopatii wątrobowej z ciężkimi objawami. Najczęściej encefalopatia wątrobowa jest powikłaniem marskości wątroby.
Encefalopatia wątrobowa – objawy
Encefalopatia wątrobowa charakteryzuje się zaburzeniami poznawczymi (dotyczącymi myślenia, postrzegania, pamięci) i zaburzeniami funkcji nerwowo-mięśniowych. Należą do nich:
- dezorientacja
- problemy z pamięcią
- zmiany nastroju
- problemy z wyraźnym mówieniem, rysowaniem i pisaniem
- problemy ze snem – mogą to być problemy z zasypianiem lub nadmierna senność
- poruszanie się wolniej niż zwykle
- charakterystyczne drżenie rąk.
Objawy encefalopatii mogą mieć różne nasilenie. U niektórych osób, mimo występowania encefalopatii, mogą być bardzo łagodne i wymagać specjalistycznych testów do ich stwierdzenia. U innych mogą występować widoczne zaburzenia neuropsychiatryczne (np. uwagi, czasu reakcji i pamięci roboczej). U pacjentów z ciężką encefalopatią wątrobową może dojść do śpiączki wątrobowej. Zaburzenia rytmu dobowego snu – bezsenność i nadmierna senność – są częstymi początkowymi objawami encefalopatii wątrobowej i zwykle poprzedzają inne objawy psychiczne lub objawy nerwowo-mięśniowe.
Jak często występuje encefalopatia wątrobowa?
Encefalopatia wątrobowa jest skutkiem poważnej choroby wątroby, więc częstość jej występowania jest wtórna do częstości chorób wątroby. Szacuje się, że encefalopatia wątrobowa z widocznymi objawami występuje u około 30–45% osób z marskością wątroby.
Encefalopatia wątrobowa – rozpoznanie
W przypadku podejrzenia encefalopatii wątrobowej lekarz najpierw zbierze dokładny wywiad dotyczący objawów oraz chorób występujących u pacjenta obecnie i w przeszłości. Encefalopatia wątrobowa jest powikłaniem choroby wątroby, dlatego też lekarz dokładnie zapyta o choroby wątroby i narażenie na czynniki toksyczne (m.in. spożywanie alkoholu). Encefalopatia wątrobowa jest powikłaniem poważnych chorób wątroby, więc zwykle osoby z encefalopatią mają także objawy choroby wątroby (takie jak żółtaczka, obrzęk nóg i wodobrzusze – powiększony brzuch z powodu gromadzenia się w nim płynu). Po zebraniu wywiadu lekarz zbada pacjenta, oceni jego orientację i stan psychiczny. Jeśli objawy encefalopatii są bardzo łagodne, lekarz może przeprowadzić testy psychometryczne (oceniające pamięć, orientację, myślenie). Następnie, jeśli rozpoznanie nie jest pewne, może skierować pacjenta na badania dodatkowe, takie jak badania krwi (m.in. ocenia się stężenie amoniaku), tomografię komputerową głowy lub EEG (elektroencefalografię).
Lekarz oceni także, czy wystąpiły czynniki wywołujące, czyli stany, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia encefalopatii wątrobowej u pacjentów z chorobą wątroby. Należą do nich:
- krwawienie z przewodu pokarmowego
- zakażenia (w tym samoistne bakteryjne zapalenie otrzewnej i zakażenia dróg moczowych)
- zaburzenia elektrolitowe
- niewydolność nerek
- niedotlenienie
- zmniejszenie objętości krwi, np. po krwawieniu
- stosowanie leków uspokajających (np. benzodiazepin)
- hipoglikemia
- zaparcia.
Rzadko do powstania encefalopatii wątrobowej może przyczynić się rak wątrobowokomórkowy lub zakrzepica żył wątrobowych lub żyły wrotnej.
Polecamy: Wątroba – gdzie się znajduje, budowa, funkcje
Encefalopatia wątrobowa – leczenie
Encefalopatia wątrobowa z widocznymi objawami wymaga leczenia w szpitalu.
W leczeniu encefalopatii stosuje się:
- leki zwiększające ilość wypróżnień, takie jak laktuloza; dawkę dostosowuje się do stanu pacjenta
- antybiotyki, głównie neomycynę
- zmianę diety – może to obejmować spożywanie mniejszych ilości jedzenia w ciągu dnia, zamiast 2 lub 3 dużych posiłków; zwykle zaleca się małe posiłki w ciągu dnia, a późno w nocy przekąskę złożoną z węglowodanów; lekarz może także zalecić odstawienie konkretnych produktów
- odstawienie leków, które mogą powodować encefalopatię
- niespożywanie alkoholu.
U pacjentów z nawracającą encefalopatią wątrobową lekarz może zalecić przyjmowanie laktulozy na stałe.
Czy można wyleczyć encefalopatię wątrobową?
Encefalopatia wątrobowa jest stanem potencjalnie odwracalnym, co oznacza, że odpowiednie leczenie powoduje ustąpienie objawów. Jednak badania pokazują, że pacjenci z encefalopatią wątrobową z widocznymi objawami mogą mieć trwałe deficyty neurologiczne (np. dotyczące pamięci, trudności z uczeniem się, kontrolowaniem swoich reakcji emocjonalnych) pomimo pozornej normalizacji stanu psychicznego po leczeniu. Im więcej epizodów encefalopatii wątrobowej, tym nasilenie pozostałych zaburzeń jest większe.
