Pytanie nadesłane do redakcji
Czy materiał użyty przez dentystę do mocowania licówek i koron porcelanowych może powodować chrypkę, kaszel, duszności? Zabiegi wykonano w lutym tego roku, początkowo wywołały alergię wewnątrz jamy ustnej, która potem ustała. Czy można zbadać ww. materiały pod względem alergicznym?
Odpowiedziała
dr n. med. Wioletta Bereziewicz
Zakład Epidemiologii i Badań Populacyjnych IZP CMUJ w Krakowie
Europejskie Centrum Profilaktyki w Krakowie
Materiały do cementowania protez stałych (licówek i koron porcelanowych), tj.: cement fosforanowy, cement krzemowo-fosforanowy, cement tlenkowo-cynkowy (Tembond) (ryc. 1 a, b), dentyna wodna (fleczer, cement tymczasowy), wodorotlenek wapnia (Life, cement tymczasowy), cement polikarboksylowy, cement krzemowo-poliakrylowy (szkłojonomerowy: Ketac, Fuji), materiały żywiczne Compolute (3M/ESPE) i Variolink II (Ivoclar/Vivadent) do cementowania adhezyjnego całoceramicznych protez stałych. Cementy żywiczne przeznaczone do cementowania adhezyjnego najczęściej oparte są na bazie żywicy Bis-GMA (bisfenol-A-glycidylmetakrylanu). Częstość alergii u pacjentów gabinetów stomatologicznych w Szwecji wynosi 32,3%.
Diagnostyka alergii na tworzywa akrylowe jest skomplikowana (ryc. 1 c). Uczulać może wiele związków chemicznych wchodzących w ich skład. Nadwrażliwość powodują głównie monomery - pochodne kwasu akrylowego i kwasu metakrylowego (akrylan metylu, etylu, butylu, izobutylu, heksylu, metakrylan metylu, butylu, laurylu) oraz oligomery (diakrylany, dimetakrylany, triakrylany), kopolimery (epoksy akrylany, akrylany uretanowe), ale także inicjatory (nadtlenek benzoilu, chinon kamforowy), aktywatory (trzeciorzędowe aminy, np. N, N-dimetylo-p-toluidyna), plastyfikatory (ftalan dibutylu, ftalan dimetylu, salol), stabilizatory (parahydrochinon, pyrogalol, naftol), fotostabilizatory (2-hydroksy-4-metoksybenzofenon), inhibitory (BHT-butylowy hydroksytoluol, eugenol), pigmenty. Nie wykryto dotychczas związku akrylowego, mogącego ujawniać nadwrażliwość nie tylko na wszystkie monomery, ale nawet na ich większość. Dotychczas najsilniej uczulał metakrylan metylu.
Związki chemiczne obecnie coraz częściej powodujące nadwrażliwość to epoksy akrylany, akrylany uretanowe oraz metakrylan 2-hydroksyetylu i dimetakrylan etylenoglikolu. Akrylany przenikają przez rękawiczki lateksowe. Pozazawodowo alergizują przede wszystkim protezy i mosty dentystyczne. Akrylany uczulają przede wszystkim w warunkach zawodowych, uczulenie pozazawodowe jest rzadsze. Częstość alergii w populacji generalnej wynosi ok. 1%.
Chrypka, kaszel, duszność nie są charakterystycznymi objawami dlatego trudno zająć stanowisko w zadanym pytaniu przez Panią/Pana. Warto zapytać lekarza dentystę dokładnie o nazwę handlową cementu, który został zastosowany, a następnie zapoznać się z ulotką producenta, aby dokładnie poznać skład chemiczny produktu, a następnie w dalszej kolejności można rozważyć wykonanie specjalistycznych badań alergologicznych na ww. materiały stomatologiczne w poradni alergologicznej.
Ryc. 1 a) Aplikacja cementu bazy i katalizatora (Tembond), b) mieszanie oraz c) zacementowane korony tymczasowej akrylanowej na zębach 14 i 16 (fot. W. Bereziewicz)
Piśmiennictwo:
Goon A.T.J., Isaksson M., Zimerson E.: Contact allergy to (meth) acrylates in the dental series in southern Sweden simultaneous positive patch test reactions and possible screening allergens. Contact Dermatitis 2006; 55: 219-226.Goon A.T-J., Bruze M., Zimerson E. i wsp.: Screening for acrylate/methacrylate allergy in the baseline series: our experience in Sweden and Singapore. Contact Dermatitis 2008; 59: 307-313.
Kieć-Świerczyńska M.: Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry. Uczulenie na tworzywa sztuczne. Alergia. 2010; 3:31-36.
Witek P.: Cementowanie adhezyjne całoceramicznych protez stałych - ocena kliniczna cementów Compolute i Variolink II. Poradnik stomatologiczny. 2002; 11: 10-14.
